Μεγάλου Πρωτοπρεσβυτέρου π. Γεωργίου Τσέτση
«Σταχυολογήματα περί Πόλης και Φαναρίου, Αθήνα 2023»
Βιβλιοπαρουσίαση, Πέμπτη, 5 Οκτωβρίου 2023 (μέσω Zoom)
Σεβαστέ μοι πάτερ Γεώργιε, εκλεκτοί παρόντες
Καταρχάς να σας ευχαριστήσω θερμά για την λίαν τιμητική και ευγενική σας πρόσκληση να είμαι μεταξύ των παρουσιαστών αυτής της εκπληκτικής συλλογής του συγγραφέως χαλκίτου ομογαλάκτου π. Γεωργίου Τσέτση. Tον π. Γεώργιο, τον Μ. πρωτοπρεσβύτερο του Οικουμενικού μας Πατριαρχείου είχα την τιμή να τον γνωρίσω κατά τα φοιτητικά μου χρόνια στη Γενεύη όπου είχα μεταβεί για εκμάθηση των γαλλικών, η αρχοντική μορφή του και η ευγένειά του ὀντως με είχαν εντυπωσιάσει. Ανήρ σώφρων και νουνεχής, υποδειγματικός κληρικός, καλλιεργημένος, καλλίφωνος, λογιώτατος, μουσικολογιώτατος. Εν ολίγοις μία ευγενική πεπαιδευμένη κωνσταντινουπολίτικη φυσιογνωμία, σπάνια πλέον στις μέρες μας. Και το κυριότερο: αφοσιωμένος διαχρονικά στη Μ. Εκκλησία και στον μέγα Προκαθήμενό της Οικουμενικό Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίο.
Στην εποχή μας όλο και λιγότεροι διαβάζομε βιβλία, δυστυχώς. Οι περισσότεροι αρκούμεθα στο κινητό στα ηλεκτρονικά βιβλία. Αλλά αυτό θα είναι παροδικό πιστεύω, θα επιστρέψει και πάλι το αναγνωστικό κοινό στο χαρτί, ειδικά όταν υπάρχουν γοητευτικά και συναρπαστικά βιβλία όπως τα «Σταχυολογήματα περί Πόλης και Φαναρίου». Η θαυμάσια αυτή συλλογή μελετών, άρθρων και σχολίων διαβάζεται πολύ ευχάριστα, γλαφυρός άλλωστε ο λόγος του παπά-Γιώργη και πάντα μεστός περιεχομένου. Βαθύς γνώστης της εκκλ. Ιστορίας και της ιστορίας του Οικ Πατριαρχείου έχει μία σφαιρική και ολιστική, αλλά και σε βάθος γνώση όλων ανεξαιρέτως των θεμάτων και των πρωτοβουλιών του Πατριαρχείου μας. Κατορθώνει να μας μεταφέρει με την έντεχνη γραφίδα του στην Πόλη και στο Φανάρι και να μας διδάσκει την μία και μοναδική, την οικουμενική αλήθεια του Πατριαρχείου μας.
Θαυμάζει την Πόλη και το Φανάρι και τον σεπτό Προκαθήμενο του, αλλά και το χωρίο του το Πικρίδιο. Στο έργο του δεν αναφέρεται μόνο στο παρελθόν, δεν τον συνεπαίρνει η γοητεία του χαμένου και του νοσταλγικού. Μιλά και για την πρόσφατη ιστορία και για το τώρα και για το τί μέλλειν γενέσθαι. Στα συνολικά 64 γραπτά που υπάρχουν μέσα στο βιβλίο, βλέπει κανείς την οξύνοια του αμερολήπτου ανδρός και την θεολογική του προσέγγιση σε πάρα πολλά θέματα, που απασχολούν την Εκκλησία και την κοινωνία. Και ενώ διαβάζοντας τον τίτλο νομίζει κανείς ότι αναφέρεται μόνο στο Φανάρι και στην Πόλη, ο π. Γεώργιος γράφει για όλο τον ορθόδοξο κόσμο, για την Ευρώπη και την Οικουμένη, αναφέρεται και σε πολλά ακόμη, τα οποία ολίγοι κληρικοί προσεγγίζουν.
Αναλύει και ¨ζωγραφίζει¨ πραγματικότητες και βιώματα, καταγράφει με μαεστρία την φαναριώτικη ιστορία, όπως την έζησε ο ίδιος και την ζει, από την άλλη πλευρά συμβάλλει στην κατανόηση πολλών άγνωστων στο ευρύ κοινό εκκλησιαστικών και μη πτυχών της σύγχρονης Ιστορίας. Εκφράζει την ικανοποίησή του και χαρά του γιά την πολυθρησκευτική, πολυεθνή και πολυπολιτισμική Πόλη, που άλλωστε είναι και η έκφραση της Οικουμενικής διαστάσεως του Οικουμενικού Πατριαρχείου, κάτι το οποίο πολλοί δυστυχώς δεν το κατανοούν. Μιλά για την διακονία του Φαναρίου και θαυμάζει τις πατριαρχικές και αρχιερατικές μορφές που πέρασαν από το Πατριαρχείο κατά τον 20ό αιώνα και γράφει γι’ αυτούς. Άγνωστες βιογραφικές πτυχές και πρωτοβουλίες Πατριαρχών, όπως είναι ο Ιωακείμ ο Γ’, ο Φώτιος ο Β΄, ο Αθηναγόρας, έρχονται στο φως καθότι ο σήμερα τιμώμενος π. Γεώργιος ερευνά τις πηγές και ό, τι γράφει είναι τεκμηριωμένο. Συνδέει την δράση τους με το σήμερα, καταδεικνύοντας έτσι την μία και μοναδική εκκλησιαστική αλήθεια: ότι η Μ. Εκκλησία ήταν και παραμένει ανοιχτή στην Οικουμένη και ευρίσκεται εν διαλόγω με όλους τους ανθρώπους. Διαπερνά φυσικά όλα του τα κείμενα η εκτίμηση, ο σεβασμός και ο θαυμασμός για την δράση του νυν Οικουμενικού μας Πατριάρχου κ. Βαρθολομαίου.
Ο παπά Γιώργης είναι έτοιμος να απαντήσει σε όλους και σε όλα και φυσικά πάντα με επιχειρήματα, όταν βάλλεται ο θεσμός του Οικ. Πατριαρχείου, η Οικουμενικότητά του και ο σεπτός Προκαθήμενός του. Ο αναγνώστης διακρίνει αμέσως τον πλούτο των επιχειρημάτων του και την καταδίκη της μονόπλευρης θεώρησεως του Φαναρίου και του πολίτικου πολιτισμού, αντιμετωπίζοντας έτσι τους ουκ ολίγους κακεντρεχείς, που δήθεν προβλέπουν και θέλουν ένα σκοτεινό μέλλον του Πατριαρχείου μας και της πολίτικης Ρωμηοσύνης. Είναι κριτικός και επικριτικός και δικαίως απέναντι σε αυτούς, οι οποίοι ενώ γεύτηκαν τα νάματα και αναχώρησαν εξ αυτής, τώρα εκ του μακρόθεν επικρίνουν και κατακρίνουν παρουσιάζοντας μία στρεβλή εικόνα. Απαντά σε όλους, επ’ ουδενί δέχεται τις ύβρεις και τις συκοφαντίες και την αχαριστία των ευεργετηθέντων υπό της Μεγάλης Εκκλησίας: «Κίνησαν την πτέρναν κατά του ευεργέτου», γράφει και συνεχίζει: δεν ξέρω κατά πόσο μπορούν να πειστούν αυτοί οι άνθρωποι οι οποίοι- όπως λέει και μία ρήση του Πατριάρχου Μαξίμου-«κάποιοι και τίκτουν και παρθενεύουν». Από την άλλη: «Κάποιοι αυτόκλητοι αμύντορες της Ορθοδοξίας του ελλαδικού χώρου και κάποιοι Γεροντάδες .. με αντιθετικές νοοτροπίες χρησιμοποιούνται προκειμένου η ορθοδοξία να μην προχωρήσει σε τίποτα» (σελ. 170). Δεν ανέχεται τους συντηρητικούς κύκλους και ένα διαρκές όχι σε όλα.
Εκφράζει αισιοδοξία τόσο για το μέλλον της Ομογενείας της Πόλης όσο και για το Πατριαρχείο, παραλληλίζοντας το σήμερα με άλλες, μετά την άλωση εποχές, όπου η φθίνουσα Ρωμαίικη παρουσία ανέκαμψε και μεγαλούργησε. Όλα είναι στα χέρια του Θεού.
Σε πολλά από τα κείμενά του διακρίνουμε μαζί με την επιστημοσύνη του και το πηγαίο του χιούμορ. Αντιμετωπίζοντας με επιχειρήματα στις επικριτικές, συκοφαντικές, με ψευδολογίες και κακολογίες δημοσιεύσεις και επιστολές αρχιερέων τινων του εξωτερικού αποκαλεί τα κείμενά τους, εντός εισαγωγικών, «Φιλιππικούς»! Στη δε θαυμάσια ομιλία του κατά την 70ή επέτειο του Συνδέσμου Μουσικοφίλων Πέραν και στα μουσικολογικά κείμενά του στο ανά χείρας έργο έχουμε μία τέλεια μουσικολογική προσέγγιση για τους τελευταίους πρωτοψάλτες της Μεγάλης Εκκλησίας και φυσικά δεν απουσιάζει το χιούμορ: «Έτσι οι αδαείς ψάλται εκτελούν (δολοφονούν) την μελωδία και κάποιοι άλλοι φαντάζονται εαυτούς ως διαδόχους του Κουκουζέλη»!
Είναι πάντα ειλικρινής και υπέρ του διαλόγου: «Η ξύλινη γλώσσα δεν έχει θέση στην Εκκλησία η οποία δέον να κηρύττει αλήθεια. Πρέπει να παρουσιάζουμε τα πράγματα στους πιστούς όπως έχουν σήμερα και όχι με κομπασμούς τύπου «Η Ορθοδοξία θριαμβεύει», (σελ.414). Δεν αποφεύγει την αυτοκριτική, τολμά και μιλά για το μετέωρο βήμα της Ορθοδοξίας, για την μετ’ εμποδίων πορεία των διορθοδόξων και διαχριστιανικών σχέσεων, για νόσο της Ορθοδοξίας, κατηγορεί τα καπετανάτα και το μονόλογο αντί τον διάλογο. Οι Ορθόδοξοι δεν διαλέγονται, αλλά μονολογούν, γράφει. Και προσθέτει: «Οι Χριστιανοί που υποτίθεται ότι είναι το άλας της γής, εμφανίζονται σκανδαλωδώς κατακερματισμένοι και ανταγωνιστικοί και ενώ αποτελούν την μειονότητα του πληθυσμού της υφηλίου αγνοούν εαυτούς και αλλήλους» (σελ. 153). Φυσικά όντας βαθύς γνώστης της Οικουμενικής κινήσεως και ένθερμος υποστηρικτής του διαλόγου σχολιάζει και έχει γνώμη κι άποψη για ένα ολόκληρο κόσμο. Πιστεύει και επαναλαμβάνει το «ίνα παντες έν ώσιν», κατά Ιωάννην (17,21). Η νέα πραγματικότητα της Ευρώπης επιβάλει γνωριμία με τους Ορθοδόξους και μη, όχι μόνο της Ευρώπης, αλλά και ολόκληρης της υφηλίου. ¨Έχει πολλές αναφορές στην ταυτότητα της Ευρώπης, στο Ευρωπαϊκό γίγνεσθαι, στην θρησκευτική κατάσταση στην Εσπερία αλλά και τη θέση του Πατριαρχείου μέσα σε αυτήν και μέσα στον κόσμο. Εξαιρετική η ανάλυση του συγγραφέως για την Χριστιανική ή μη πορεία της Ευρώπης, για την ταυτότητα αυτής και για τον ρόλο της Εκκλησίας στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι. Εκφράζει την αναγκαιότητα της προσαρμογής της Ορθοδοξίας στα νέα δεδομένα της κοσμικής Ευρώπης η Χριστιανική Ευρώπη δεν υφίσταται τονίζει χαρακτηριστικά και καταλήγει «η αποτελεσματική εφαρμογή των αξιών της και αρχών του Χριστιανισμού…είναι ιδιαίτερα σημαντική για τον προσδιορισμό της ευρωπαϊκής ενότητας και της ευρωπαϊκής ταυτότητας» (σελ. 25).
Δεν θα μπορούσε να απουσιάζει από το βιβλίο και η συμβολή της Ι. Θεολογικής Σχολής της Χάλκης στην Οικουμενική κίνηση. «Η Χάλκη ήταν το θεολογικό εκείνο εργαστήριο στο οποίο όχι μόνον εκπονήθηκαν τα περί οικουμενικής κινήσεως περιώνυμα κείμενα της Εκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως, αλλά και μορφώθηκαν γενεές ολόκληρες κληρικών και λαϊκών θεολόγων» (σελ. 271).
H συμμετοχή του π. Γεωργίου σε όλες σχεδόν τις πανορθόδοξες, διαχριστιανικές, διαθρησκευτικες συναντήσεις και συνέδρια των τελευταίων 50 ετών, το κοσμοπολίτικο και πολίτικό του πνεύμα είναι σαφώς κατά της μισαλλοδοξίας, εκφράζει πάντα καινοτόμες απόψεις: «Οι παγκόσμιες συνθήκες άλλαξαν ριζικά και επέστη ο καιρός να υιοθετήσουμε νέες μεθόδους προσεγγίσεως (σελ. 170). «Η Εκκλησία ήταν το πνευματικό και πολιτιστικό πλαίσιο μέσα στο οποίο εκφραζόταν η εθνική και πολιτική συνείδηση του Ρωμιού.. Οι Κοινότητες υπήρχαν και δρούσαν πάντοτε σε συνάφεια προς την Εκκλησία σε σχέση προς τον Ιερό Ναό» (σελ. 36).
Ναι μεν «Η Ορθοδοξία κινδυνεύει από εμάς τους ιδίους» σελ.403, αλλά «Ορθόδοξος είναι εκείνος που βιώνει τα μυστήρια της Εκκλησίας του, που τρέφεται από αυτά και ρυθμίζει την πολιτική και κοινωνική του συμπεριφορά σύμφωνα με το θεόσδοτο μήνυμα του Ευαγγελίου». Οι Ορθόδοξοι να μιλούν εν ενί στόματι και μιά καρδία» (σελ. 394). Ο π.Τσέτσης είναι υπέρ της λειτουργικής επιμόρφωσης των πιστών, υπέρ της λειτουργικής αναγέννησης, αλλά αυτό κατά τη γνώμη του να γίνει με την δέουσα προσοχή.
Ο σοφός κληρικός, Πολίτης, κοσμοπολίτης και διανοούμενος θεολόγος παπά Γιώργης ανανεώνει διαρκώς την σκέψη του.
Το έργο του πολυσχιδούς αυτού ανδρός είναι μια όαση ελευθερίας του νοός στην έρημο του θρησκευτικού φανατισμού. Του εύχομαι υγεία και κάθε καλό επικαλούμενος τις ευλογίες του.
Σας ευχαριστώ
δρ Αντώνιος Χατζόπουλος, Πόλη, 5 Οκτωβρίου 2023
