Ὑπό Μητροπολίτου πρ. Χαλκηδόνος Ἀθανασίου
«Ἡ ἐμπειρία δημιουργεῖ τέχνην, ἡ ἀπειρία τύχην» (Ἀριστοτέλης)
Ἐνταῦθα πρόκειται περί τῆς τύχης τῶν ἀντικειμένων – ἀφιερωμάτων τῆς Ἐκκλησίας τά ὁποῖα “σέρνονται” κυριολεκτικῶς, ὡς μή ὤφελεν, εἰς τά παλιατζίδικα, ὄχι μόνο τῆς Δύσεως (Γιουσουρούμ, Flohmarkt) καί ἀλλαχοῦ, εὑρισκόμενα κυρίως εἰς Ναούς, τουθ΄ ὅπερ ἀποτελεῖ ἕν εἰσέτι σημεῖον ἀποχριστιανισμοῦ τῆς ἐποχῆς μας!
Ποία ὅμως εἶναι αὐτά; Τά ἀντικείμενα ταῦτα, καλούμενα ἀφιερώματα, ἀναθήματα, τάματα, ἐνέχουν εἰς τήν ἔννοιά των συνήθως ἕνα σκοπόν, ὅπως νά δίδονται ἤ νά προσφέρονται ὡς ἱερά, ὑψηλά, ἰδανικά πρός τόν Θεόν, ἤ ἀνωτέραν τινά δύναμιν σέ ἐξέχοντα πρόσωπα ὑπό τινων εἰς ἔνδειξιν εὐγνωμοσύνης, σεβασμοῦ καί ἀγάπης, πρός πρόληψιν ἤ διά τήν ἐκπλήρωσιν ἐπιθυμίας τινός, ἤ καί ἀνάμνησιν ἑνός ἱστορικοῦ γεγονότος.
Καί εἶναι ταῦτα: Ἀγαλματίδια, σταυροί, εἰκονίδια, φυλακτά, μετάλλια, φωτογραφίαι, χάρτιναι εἰκόνες, κοσμήματα, χρήματα κ.ἄ.
Ὡς πρός τό μέγεθος τυγχάνουν πολύ μικρά ἤ μεγαλύτερα, ὁλόκληρα ἤ ἀκρωτηριασμένα, τμήματα αὐτῶν (χέρια, πόδια, κεφαλαί κ.ἄ.), ἔγχρωμα ἤ ἄχρωμα, πολύτιμα καί ἔντεχνα ἤ οὔ τεχνουργηθέντα ὑπό ἁπλοϊκῶν καλλιτεχνῶν μέ ἀγάπην ὅμως, ἀπό χρυσόν, ἄργυρον, γύψον, πλαστικόν κατά τήν νεοτέραν ἐποχήν, κεραμικόν, ὕαλον, χάρτην, μέ πολυτίμους λίθους, ὅπως εἰς τά κοσμήματα (σταυροί, βέραι, ἀλυσίδες, κ.ἄ.)
Ἠμπορεῖ ὅμως μερικά ἐξ αὐτῶν νά τυγχάνουν Kitsch1, τό ὁποῖον ἀποτελεῖ τήν συντομοτέραν ὁδόν διά τήν συμφιλίωσιν μέ τάς βιωτικάς περιπτώσεις. Τό θρησκευτικόν δέ τοιοῦτον συνιστᾶ τήν ἀρχαιοτέραν μορφήν του, ἔστω καί ὡς εὐφυές ναρκωτικόν.
Τούτων οὕτως ἐχόντων, ὁ Ρωμαιοκαθολικός ἱερεύς τῆς Κοινότητος Ἁγ. Οἰκογενείας Μαλάγκας Rafael Lopez Cordero, τά ἱερά αὐτά ἀντικείμενα πού συνήθως εὑρίσκοντο πεταμένα εἰς τάς στέγας καί τά ὑπόγεια τά ἐπόνεσε καί εἶχε τήν εὐφυᾶ ἰδέαν, καθ᾿ ὅσον ἐρρίπτοντο ἀρχικῶς εἰς πλαστικόν κιβώτιον τοῦ γραφείου του, δι᾿ὅτι δέν ἠγαπῶντο πλέον ὑπό τῶν κατόχων των, καἴτοι ἐσεβάσθησαν αὐτά γενεαί γενεῶν παπποῦδες καί γιαγές, εἴτα δέ εἰς τόν κάδον τῶν ἀπορριμάτων! Οὐχί εὐτυχῶς ὑπό ὅλων, ἐφ᾿ ὅσον ὑπάρχουν καί ἄνθρωποι εἰσέτι σεβόμενοι αὐτά, νά πράξει τό ἑξῆς:
Συνέστησεν εἰς τούς πιστούς νά κομίζουν αὐτά εἰς τήν Κοινότητα ὑπό τό Slogan “Reciclando Santos”. Ἐτοποθέτησε δέ πρό τῆς εἰσόδου τοῦ Ναοῦ πρός τά ἀριστερά ἕν λευκόν κιβώτιον μέ τήν ἐπιγραφήν: “Punto Sacred” διά νά ρίπτουν αὐτά ἐκεῖ, πρός “δευτέραν χρῆσιν καί ζωήν” ἕτεροι. Εἴτα δέ ἀφοῦ χωρισθοῦν νά τοποθετηθοῦν εἰς πλάγιον χῶρον ἐντός τοῦ Ναοῦ, διά νά λαμβάνουν οἱ βουλόμενοι δωρεάν καί ἄνευ δισταγμοῦ κλοπῆς ὅ,τι ἐπιθυμοῦσι. Ἠδύναντο δέ ἀκολούθως τά ἀντικείμενα νά συντηρηθοῦν ὑπό ἐθελοντῶν τῆς Κοινότητος.
Ἡ ζήτησις μάλιστα αὐτῶν ἀπό διετίας ὑπῆρξε μεγάλη ὑπό εὐσεβῶν καί μή ὡς μαγνήτης.
Ὁ Cordero ἐπίστευεν ὅτι διά τοῦ τρόπου αὐτοῦ θά ἐπιτευχθεῖ ἡ στροφή πρός τήν θρησκευτικότητα ἐφ᾿ ὅσον ἀκόμη καί εἰς τήν Ρωμαιοκαθολικήν Ἱσπανίαν 40% χαρακτηρίζονται ὡς ἄθεοι! Θά ἐσώζοντο τά ἀντικείμενα δέ αὐτά καί ἀπό τήν ἀπορριματοποίησιν! Ὅμως τό Centro de Investigationes Sociologicas τῆς Μαδρίτης ἔφη, ὅτι «Ἡ πίστις δέν κρέμαται ἀπό ἑνός θρησκευτικοῦ ἀντικειμένου». Ὁ ἀπωλέσας αὐτήν, τήν ἀπώλεσε διαπαντός!2
Τί συμβαίνει ὅμως εἰς τήν καθ᾿ ἡμᾶς Ἀνατολήν (ex Oriente Lux!) διά τό θέμα τοῦτο; Σχεδόν οὐδέν: Sancta Tranqillitas! Οὐδεμία μέριμνα δι᾿ αὐτά! Τό πολύ πολύ τῆξις τῶν ἀργυρῶν, ἀνεξαρτήτως τῆς ἀξίας καί τέχνης, διά τάς «ἀνάγκας» τοῦ Ναοῦ, ἐν ὄψει μάλιστα καί τῶν κοινοτικῶν ἐκλογῶν, καί ὑπεξαιρέσεις ὑπό διαφόρων φορέων κατά καιρούς.
Καί τοῦτο σημεῖον ἀγνωσίας, ἀδιαφορίας καί πανσοφίας τῶν ἁρμοδίων ἐπί παντός! Ὅπως ἀκριβῶς ἐγένετο παλαιότερον μέ τά «μαῦρα ξῦλα», τοὐτέστιν τάς ἱεράς εἰκόνας, αἱ ὁποῖαι ἐκαίοντο διά τήν παρασκευήν τοῦ Ἁγίου Μύρου, ἔργα πολλάκις λίαν σημαντικά καθαριζόμενα.
«Εὐλογητός ὁ Θεός τῶν Πατέρων ἡμῶν φώτισον ἡμῶν τήν καρδίαν καί τόν νοῦν».
* * *
- G. Thuller, Kitsch. Balsam für Herz und Seele, Στουτγάρδη 2007,44-48, 82-95.
- S. Berninger, Eine Zweite Chance für Jesus und Maria, Public Forum, ἀρ. 13 (2022) 32-33.
