“Τους Ρώσους τους εκχριστιανίσαμε, για να μην πω τους εκπολιτίσαμε”.-“Δεν θα εγκαταλείψω έως τελευταίας μου αναπνοής τα ζώπυρα του Οικουμενικού Πατριαρχείου μας, με Αλήθεια και Αγάπη”.
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΟΝ ΜΑΝΩΛΗ ΚΑΛΑΤΖΗ
Ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως και Νέας Ρώμης, Βαρθολομαίος (κατά κόσμον Δημήτριος Αρχοντώνης), από την περασμένη Παρασκευή είναι ο μακροβιότερος Οικουμενικός Πατριάρχης, συμπληρώνοντας 30 χρόνια στον Θρόνο. Με την ευκαιρία της συμπλήρωσης τριών δεκαετιών στην κεφαλή της Ορθόδοξης Εκκλησίας, παραχώρησε συνέντευξη στον «Πολίτη», μιλώντας για το μεγάλο εκκλησιαστικό ζήτημα, το οποίο προέκυψε με την απόδοση Τόμου Αυτοκεφαλίας στην Εκκλησία της Ουκρανίας. Δίνει αυστηρές απαντήσεις στο Πατριαρχείο Μόσχας και σε όσους στηρίζουν τις θέσεις του, μεταξύ των οποίων και Κύπριοι Επίσκοποι.
Αποδίδει την πολεμική που δέχεται, ο ίδιος και το Οικουμενικό Πατριαρχείο, σε εξυπηρέτηση των γεωπολιτικών στόχων της Μόσχας και κάνει υποδείξεις στον Μητροπολίτη Κύκκου Νικηφόρο. Ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος καθιστά σαφές ότι δεν πρόκειται να υποχωρήσει σε πιέσεις χαρακτηρίζοντας το «Πρωτείο» ως εφεύρεση. Τέλος, καλεί τους πάντες να ακολουθήσουν τις οδηγίες των επιστημόνων σε σχέση με την πανδημία, απορρίπτοντας τα fake news και τις θεωρίες συνωμοσίας.
Δεν ενδίδω σε πιέσεις
– Σε ποιους λόγους αποδίδετε την ιδιαιτέρως σφοδρή αντίδραση του Πατριαρχείου Μόσχας, στην απονομή του Τόμου Αυτοκεφαλίας στην εν Ουκρανία Ορθόδοξη Εκκλησία και γιατί υπάρχει διστακτικότητα στήριξης του Οικουμενικού Θρόνου από αριθμό Αυτοκέφαλων Εκκλησιών;
Θα ήθελα να μοιραστώ μαζί σας ότι προφανώς πριν αναλάβουμε τις ευθύνες μας ως Οικουμενικό Πατριαρχείο επί του Ουκρανικού εκκλησιαστικού ζητήματος σκεφτήκαμε με προσευχή και σύνεση όλες αυτές τις παραμέτρους της αντίδρασης του Πατριαρχείου Μόσχας, όμως οι αποφάσεις και οι ενέργειες της Εκκλησίας δεν έχουν ως κίνητρο μια κακώς νοούμενη “διπλωματία” αλλά αποκλειστικά και μόνον τα πνευματικά συμφέροντα του λαού του Θεού. Κίνητρό μας ήταν και είναι η Αλήθεια και αυτό αποτελεί ανέκαθεν τον Σταυρό του εκάστοτε Οικουμενικού Πατριάρχη, ότι οφείλει να διακονεί παντού, πάντοτε και με όποιο κόστος την Αλήθεια.
Ούτε γεωπολιτικά συμφέροντα εξετάσαμε και μάλιστα από την οπτική η οποία μας αποδίδεται, ούτε οικονομικά, προς Θεού. Οι γεωπολιτικές εξελίξεις, δεν θα κρίνω καλώς ή κακώς, εισήλθαν στη ζωή της Εκκλησίας και το βλέπουμε αυτό σε όλες τις Αυτοκέφαλες Εκκλησίες που δημιούργησε με θυσίες και στερήσεις το ίδιο το Οικουμενικό Πατριαρχείο.
Η σφοδρή αντίδραση του Πατριαρχείου Μόσχας έγκειται στο γεγονός ότι μετά από αιώνες η Μήτηρ Εκκλησία της Κωνσταντινουπόλεως αποκαθιστά στο Κίεβο την δικαιοσύνη. Πιέστηκε ο Προκάτοχός μου Διονύσιος Δ΄να υπογράψει αυτό το Γράμμα Εκδόσεως. Προηγουμένως είχε πιεστεί με φυλακίσεις και πολλά άλλα στη Μόσχα ο Προκάτοχος μου Ιερεμίας για να αποδώσει την τιμή της Πατριαρχικής αξίας εκεί. Και τώρα ο ταπεινός διάδοχος αυτών των σεβασμίων ανδρών πιέζεται λοιδωρούμενος να ενδώσει και αυτός στις κοσμικές επιταγές εκείνων που, έναντι των ιεροκανονικών και ιστορικών επιχειρημάτων μας, προβάλλουν την οικονομική και κοσμική ευρωστία και ισχύ τους και μάλιστα έναντι Εκκλησιών που εξαρτώνται πολιτικά από “τον καλό τους λόγο”. Ο Βαρθολομαίος απέδειξε ότι δεν ενδίδει σε πιέσεις. Είμαι με τη Χάρη του Θεού τριάντα χρόνια Οικουμενικός Πατριάρχης. Έχω ευθύνη έναντι των δικαίων αυτού του Θρόνου. Έχω ευθύνη έναντι των Προκατόχων μου, έναντι της Ιστορίας, έναντι του λαού του Θεού που περιμένει από τον Κωνσταντινουπόλεως Αλήθεια και μόνον, μακριά από πρόσκαιρα συμφέροντα και μικροϋπολογισμούς.
Στο τί ωφελήθηκε το Οικουμενικό Πατριαρχείο από την Αυτοκεφαλία της Ουκρανίας σε κοσμικό επίπεδο; Τί κέρδισε; Ύβρεις, σπιλώσεις, συκοφαντίες, ονειδισμό και ταπεινώσεις. Αντίθετα, όσοι πολέμησαν αυτή την ενέργεια, έχουν προσήλωση σε κάποιο “όνειρο” σύμφωνα με το οποίο τα πολιτικά σχέδια σε παγκόσμιο επίπεδο εξυπηρετούνται με άρμα την Εκκλησία. Και ο νοών νοείτο.
Αυτό φυσικά, το ότι διακόνησα και πάλι την Αλήθεια, έθιγε τους γεωπολιτικούς και λοιπούς σχεδιασμούς των αδελφών μας γι΄αυτό και αντέδρασαν με τέτοια σφοδρότητα.
Η προσωπική πολεμική με συκοφαντίες ως προς το ταπεινό μου πρόσωπο, αλλά κυρίως η συκοφαντική εκστρατεία εναντίον των ιστορικών ευθυνών του Θρόνου που τους εκχριστιάνισε και γιατί όχι που τους εξεπολίτισε, χωρίς να αλλοιώσει τη γλώσσα, τα ήθη και τα έθιμα, είναι αυτή που δημιουργεί ένα αίσθημα φόβου και διστακτικότητας στις υπόλοιπες Εκκλησίες να μη συνταυτιστούν και εναρμονιστούν με τις ενέργειες του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Δεν με ενοχλούν τόσο οι προς το πρόσωπό μου συκοφαντίες, όσο η προσπάθεια απομείωσης των δικαίων του Κωνσταντινουπόλεως. Τα κατ΄ εμέ, οφείλω να τα συγχωρώ, ως μαθητής Κυρίου Ιησού. Δεν θα παραιτηθώ, όμως, ποτέ και δεν θα εγκαταλείψω έως τελευταίας μου αναπνοής τα ζώπυρα του Οικουμενικού Πατριαρχείου μας, με Αλήθεια και Αγάπη.
Δεν απογοητεύομαι. Όλα θα γίνουν. Αργά ή γρήγορα η Αλήθεια λάμπει και υπερισχύει. Οι συκοφαντίες, όσο μεθοδευμένες και να είναι, εκπίπτουν, δεν αντέχουν στο φως και στον χρόνο.
Επέλεξαν την εκκλησιαστική μοναξιά
–Κάνετε κάποιες κινήσεις για γεφύρωση του χάσματος που έχει επέλθει. Πως επέρχεται ειρήνευση στην Ουκρανία αφού υφίσταται παρατύπως, ακόμα η δομή υπό τον Μητροπολίτη του Πατριαρχείου Μόσχας Ονούφριο;
Μια παράμετρος η οποία εσκεμμένως, ίσως, αποσιωπάται, είναι ότι το Οικουμενικό Πατριαρχείο δεν διέκοψε την κοινωνία με το Πατριαρχείο Μόσχας, ακριβώς διότι δεν αισθάνεται ότι υπάρχει κάποια παράβαση της εκκλησιαστικής τάξης και του Κανονικού δικαίου. Αυτό σημαίνει ότι η δική μας η καρδιά δεν έχει κλείσει προς τους αδελφούς. Το αντίθετο, μάλιστα. Εάν ο Μητροπολίτης Ονούφριος δεχόταν να συμμετέχει στην Ενωτική Σύνοδο, στην οποία η Μητέρα Εκκλησία τον είχε προσκαλέσει μαζί με τους λοιπούς αδελφούς αρχιερείς, τότε πιθανόν σήμερα να ήταν διαφορετική η εξέλιξη των πραγμάτων. Δεν έγινε. Αρνήθηκαν εν σώματι να συμβάλουν στην ενότητα και προτίμησαν την απομόνωση μέσω διακοπής κοινωνίας και απειλής σχίσματος.
Ελπίζουμε οι αδελφοί να κατανοήσουν τις λάθος επιλογές έγκαιρα, διότι η ζωή της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας προχωρά εν Αγίω Πνεύματι και όσοι έχουν στερήσει από τους εαυτούς τους την κοινωνία με τη Μητέρα τους είναι εκείνοι που συνειδητά ή όχι επιλέγουν την εκκλησιαστική μοναξιά και αυτό δεν έχει ευλογία, όπως λέμε.
Εφεύρεση το «Πρωτείο»
– Θεωρείτε πως υπάρχει πρόθεση υπονόμευσης του Πρωτείου του Οικουμενικού Πατριαρχείου; Η πρόσκληση του Πατριάρχου Ιεροσολύμων για πανορθόδοξη σύναξη σας στενοχώρησε;
Είναι καινούργια εφεύρεση το λεγόμενο “Πρωτείο” του Κωνσταντινουπόλεως, όπως αυτό χρησιμοποιείται με αρνητική χροιά και χαρακτηριζόμενο ως “παπικό”, θέλοντας προφανώς να ερεθίσει και σκανδαλίσει μερικούς αδελφούς μας. Θέλω να ρωτήσω: Κάθε Επισκοπή δεν έχει Πρώτο; Κάθε Εκκλησία δεν έχει Πρώτο; Τότε οι κατά τόπους Εκκλησίες γιατί δεν έχουν; Αφού από την μικρότερη δομή που είναι η ενορία, μέχρι την Τοπική Εκκλησία ως οντότητα, έχουν Πρώτο, τότε πώς είναι δυνατόν να μην έχουν τον Πρώτο τους οι Τοπικές Εκκλησίες; Αν δεν έχουμε Πρώτο τότε είμαστε μια ομοσπονδία τοπικών διοικητικών εκκλησιαστικών σχημάτων και όχι η κοινωνία, κατά το πώς θέλει η εκκλησιολογία μας, τοπικών Εκκλησιών με επί κεφαλής τον Πρώτο. Αυτή η ομοσπονδιοποίηση, η νέα εκκλησιολογία, δείχνει ότι δεν πορεύονται ορισμένοι αδελφοί στα βήματα των πατέρων μας.
Διαβάστε τα εκκλησιαστικά κείμενα. Ποιά τοπική Εκκλησία δεν συνέδραμε ο Πάνσεπτος και Μαρτυρικός Οικουμενικός Θρόνος, με τις ευθύνες του διαχρονικά; Τις ευθύνες του Πρώτου τις βλέπουν έξωθεν ως προνόμια γι΄ αυτό και ζηλεύουν ου κατ΄ επίγνωση την θέση αυτή. Όμως η θέση του Πρώτου είναι Μαρτύριο, είναι ευθύνη, είναι θυσία.
Θα σας εξηγήσω και το άλλο. Ενώ θεολογικά ο Κωνσταντινουπόλεως έχει την ίδια αρχιερωσύνη, την ίδια Χάρη, επιτελεί τα ίδια Μυστήρια με την ίδια “αξία”, εντούτοις ιεροκανονικώς ο Κωνσταντινουπόλεως έχει μοναδικές ευθύνες στην Εκκλησία. Το να δέχεται έκκλητες προσφυγές. Υπάρχει μια έκδοση της Μονής Κύκκου, και θα το γνωρίζει πολύ καλά ο αδελφός Νικηφόρος, η οποία περιγράφει μέσα δυσαρίθμητες περιπτώσεις εκκλήτων προσφυγών Κυπρίων στον Οικουμενικό Θρόνο. Ξέρετε πόσες, κατά κόσμον, ευκαιρίες είχε διαχρονικά ο Κωνσταντινουπόλεως να διευρύνει την εκκλησιαστική δικαιοδοσία του; Ουκ ολίγες. Ένα παράδειγμα από τα εκατοντάδες. Η επισκοπή Αμίδης, η οποία βρίσκεται εντός των ορίων της Τουρκικής Δημοκρατίας και ανήκει στο αδελφό Πατριαρχείο της Αντιοχείας. Πόσες φορές την ανέλαβε σε χρόνια δύσκολα το Φανάρι; Κι όμως. Πάντοτε την επέστρεφε όταν περνούσαν οι δυσκολίες στην Αντιόχεια. Δεν σφετερίστηκε ποτέ τίποτε. Πόσες εκλογές Πατριαρχών σε όλα τα Πατριαρχεία της Ανατολής διενεργήθηκαν στην Πόλη και με τη συνδρομή της Πόλης! Ποιο Πατριαρχείο έχασε από την ζωτικής σημασίας βοήθεια του Κωνσταντινουπόλεως;
Σήμερα βλέπουμε το αντίθετο. Αδελφοί εισέρχονται στα κανονικά όρια τοπικών Εκκλησιών και παλαιφάτων Πατριαρχείων και απειλούν με σχίσματα και ταραχές και διχοστασίες υπό το πρόσχημα της κοινωνίας τους με…”σχισματικούς”. Όμως η πραγματική αιτία είναι και πάλι το πέραν πάσης ορθόδοξης αντίληψης ότι η Εκκλησία λειτουργεί βάσει της εθνικής συνείδησης των τέκνων της και όχι βάσει γεωγραφικών ορίων.
Με λίγες λέξεις, ο γνήσιος Πρώτος μόνο βοηθά, μόνο θυσιάζεται, μελίζεται και δεν δαπανάται, κενώνεται, χάνει για να κερδίζει ο κόσμος, σταυρώνεται, όμως έως εκεί! Δεν πέφτει στην παγίδα του “κατάβα από του Σταυρού” ακριβώς διότι μένει στη θέση όπου τον έταξε ο Αναστημένος Κύριος εν τη Εκκλησία Του.
Από την άποψη αυτή, ασφαλώς και μας στενοχώρησε εδώ στο Φανάρι η πρωτοβουλία για την “αδελφική συνάντηση” στο Αμμάν. Είναι καινά δαιμόνια όλα αυτά για την διδασκαλία της Εκκλησίας μας και την παράδοσή της. Αυτό είναι που μας απασχολεί και μας προβληματίζει περισσότερο και επί τη βάσει αυτού αναλογιζόμαστε και τα δικά μας σφάλματα του παρελθόντος, όταν για χάρη μιας δήθεν καλύτερης επικοινωνίας παραμερίσαμε είτε από υπερβάλλουσα ευγένεια είτε χάρη οικονομίας, όπως λέμε, πολλές από τις ευθύνες μας. Αυτό καθόλου δεν εκτιμήθηκε και μάλιστα εξετράπη η κατάσταση σε παραμέτρους ανωφελείς και επικίνδυνες για την υγιή εκκλησιολογία μας. Όμως εδώ είμαστε ώστε να επανέλθουμε σιγά σιγά και με τον φωτισμό του Αγίου Πνεύματος στην τροχιά και στο παράδειγμα των μακαρίων Πατέρων μας.
Άρρηκτοι δεσμοί με Ελλάδα – Κύπρο
– Πως θα χαρακτηρίζατε τις σχέσεις του Οικουμενικού Θρόνου με τις Αυτοκέφαλες Εκκλησίες της Ελλάδος και της Κύπρου.
Οι δεσμοί με τις αδελφές Εκκλησίες της Κύπρου και της Ελλάδος είναι διαχρονικά ισχυροί. Μας συνδέουν σχέσεις στενής συνεργασίας, αμοιβαίας κατανόησης και αλληλεγγύης. Η αγωνία μας είναι κοινή για τη μαρτυρία της Εκκλησίας στον σύγχρονο κόσμο και για την ενίσχυση του λαού του Θεού στη διαρκώς μεταβαλλόμενη πραγματικότητα στην οποία ζούμε. Είναι προφανές ότι παρά τις κατά καιρούς διαφορετικές προσεγγίσεις σε επιμέρους ζητήματα έχουμε συναντίληψη σε όλα τα καίριας σημασίας για την ενότητα και τη διακονία της Ορθοδοξίας θέματα.
Με τον Μακαριώτατο Αρχιεπίσκοπο Κύπρου Χρυσόστομο συνδέομαι χρόνια, εκτιμώ την παρρησία και το θάρρος του, την απλότητά του, το ανύστακτο ενδιαφέρον του για τον πιστό λαό της μεγαλονήσου, αλλά και την ευθύτητα του λόγου του. Και όλο αυτό το διάστημα της δυσκολίας που αντιμετωπίζει με την υγεία του βρίσκομαι προσευχητικώς κοντά του, και εύχομαι ο Παναγάθος Θεός να του χαρίζει δύναμη και να τον ενισχύει για να συνεχίζει για πολλά χρόνια ακόμα να προσφέρει στην αρχαία και μαρτυρική Εκκλησία της Κύπρου, αλλά και στην Ορθοδοξία. Με τον αδελφό Αρχιεπίσκοπο Χρυσόστομο, όπως και με τον Μακαριώτατο Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και πάσης Ελλάδος Ιερώνυμο, με τον οποίο, επίσης, έχουμε μία εξαιρετική επικοινωνία και συναντίληψη επί πολλών θεμάτων, συνεργαστήκαμε στενά για την πραγματοποίηση – και κατά τη διεξαγωγή – της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου της Ορθοδόξου Εκκλησίας, οποία πραγματοποιήθηκε στην Κρήτη, το 2016.
Κληρικοί… επί παντός επιστητού
– Αριθμός Ορθόδοξων ιερωμένων, εκφράζει απόψεις με τις οποίες αποτρέπονται οι πιστοί να εμβολιαστούν για τον Covid-19, με την επίκληση προφητειών, σχεδίων της λεγόμενης «Νέας Τάξης Πραγμάτων» κλπ. Πως σχολιάζετε αυτές τις συμπεριφορές;
Κύριε Καλατζή, όταν ξέσπασε η πανδημία πολλοί είχαμε απορίες και ερωτήματα. Από που προήλθε ο Κορωνοϊός Covid-19, πόσο επικίνδυνος μπορεί να είναι, με ποιο τρόπο θα προφυλαχτούμε, και γενικά πως θα αντιμετωπίσουμε αυτόν τον νέο αόρατο εχθρό της ανθρωπότητας; Όλοι μαζί βαδίσαμε – και εξακολουθούμε να βαδίζουμε – τον ανηφορικό δρόμο της πανδημίας. Όλη αυτή την περίοδο εντείναμε τις προσευχές μας προς τον Θεό ζητώντας του να στηρίξει τον δοκιμαζόμενο Άνθρωπο. Να ενισχύσει τους επιστήμονες να βρουν την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή, να δώσει δύναμη στους ιατρούς και στο υγειονομικό προσωπικό που με θυσιαστική αφοσίωση διακονούν τον συνάνθρωπο, να θεραπεύσει τους ασθενείς, να αναπαύσει τις ψυχές των αδελφών μας που δυστυχώς υπέκυψαν καθώς και να στηρίξει τους οικείους τους. Ο κορωνοϊός δεν έκανε και δεν κάνει διακρίσεις.
Προφανώς, πρέπει να προσεγγίζουμε με κατανόηση εκείνους τους συνανθρώπους μας που έχουν τις επιφυλάξεις τους για τον εμβολιασμό, καθώς καθημερινά βομβαρδίζονται από διάφορες φήμες, οι οποίες αναπαράγονται, κυρίως, στο διαδίκτυο. Το ζήτημα δεν προσφέρεται για αντιπαράθεση, η οποία άλλωστε προκαλεί πόλωση και διχασμό. Πρέπει να εμπιστευόμεθα την ιατρική κοινότητα, που αυτή και μόνον αυτή έχει τη γνώση να δίδει απαντήσεις σε κάθε ανησυχία, σε κάθε αμφιβολία, αλλά και σε κάθε fake news και συνομωσιολογικό σενάριο που κυκλοφορεί και μπορεί να παρασύρει έναν άνθρωπο που φοβάται σε μία λάθος απόφαση.
Ωστόσο, όπως και άλλες φορές έχω επισημάνει, είναι απαράδεκτο, ενώπιον τόσων θυμάτων και τόσου πόνου, να υπάρχουν κάποιοι οι οποίοι, πιθανότατα για λόγους αυτοδικαίωσης και αυτοπροβολής, είτε υποτιμούν τους κινδύνους από τον κορωνοϊό, είτε, ακόμα χειρότερα, αρνούνται την πραγματικότητα της πανδημίας, θεωρώντάς την κατασκεύασμα διαφόρων κύκλων. Και θα επαναλάβω ότι είναι ακόμη προκλητικότερο, όταν τέτοιες απόψεις διατυπώνονται από χριστιανούς, δυστυχώς και από κάποιους κληρικούς ή μοναχούς, οι οποίοι, μάλιστα, έχοντας άποψη επί παντώς επιστητού, αυτοανακηρύσσονται υπερασπιστές ενός δικού τους Θεού.
Σε αυτές τις κρίσιμες στιγμές δεν μπορεί κάποιοι να αρνούνται την πραγματικότητα, να αρνούνται τη φωνή της λογικής, να αρνούνται τη θετική συμβολή της επιστημονικής κοινότητας στον αγώνα που ως ανθρωπότητα δίνουμε ενάντια στον κορωνοϊό. Και με τη στάση τους αυτή να διχάζουν την κοινωνία και να σπέρνουν τον φόβο και την αμφιβολία σε πολλούς συναθρώπους μας. Θέλω να διευκρινήσω ότι δεν αναφέρομαι σε εκείνους που για ιατρικούς λόγους δεν μπορούν να εμβολιαστούν, αλλά σε εκείνους που προβάλλουν διάφορες ανυπόστατες και αναπόδεικτες θεωρίες που αμφισβητούν και δαιμονοποιούν τα εμβόλια. Όλους αυτούς λοιπόν τους προτρέπω πατρικώς να ακούσουν την παγκόσμια ιατρική κοινότητα, αλλά και τη μαρτυρία εκείνων των αδελφών μας που νόσησαν βαριά από τον Κορωνοϊό, που χρειάστηκαν ιατρική φροντίδα, που νοσηλεύτηκαν διασωληνομένοι, που αισθάνθηκαν τον κίνδυνο για τη ζωή τους. Ένας από τις χιλιάδες των συναθρώπων μας που είχαν μία τέτοια εμπειρία είναι και ο Πανοσιολ. Αρχιμ. κ. Εφραίμ, Καθηγούμενος της καθ’ ημάς Ιεράς Μονής Βατοπαιδίου Αγίου Όρους, ο οποίος όταν νόσησε δεν είχε προλάβει να εμβολιαστεί και δοκιμάστηκε σκληρά, κινδύνευσε, και χάριν των προσπαθειών των θεραπόντων ιατρών του, με τη βοήθεια του Θεού, αποθεραπεύτηκε και σήμερα προτρέπει τους πάντες να εμβολιαστούν.
