Στυλιανός Τσομπανίδης
Αναπληρωτής Καθηγητής του Τμήματος Θεολογίας με αντικείμενο «Οικουμενική Κίνηση: Ιστορία – Θεολογικοί Διάλογοι»
Οικουμενικά Πορτρέτα: Εκκλησιολογικές και κοινωνικοηθικές προσεγγίσεις, εκδόσεις Ostracon, Θεσσαλονίκη 2018
Στο οικουμενικό πορτρέτο του Οικουμενικού Πατριάρχου Βαρθολομαίου ο Στυλιανός Τσομπανίδης γράφει, μεταξύ άλλων και τα εξής χαρακτηριστικά:
Συνεχίζοντας τη μακραίωνα παράδοση του Πατριαρχείου, το οποίο καθώς βρίσκεται στο σταυροδρόμι ηπείρων, πολιτισμών και θρησκευτικών κοινοτήτων αποδεχόταν την ευθύνη να χρησιμεύσει ως γέφυρα καλής θελήσεως και ειρηνικής συνεργασίας θρησκειών και πολιτισμών, ο Πατριάρχης λειτούργησε ως «γεφυροποιός» προς τέσσερις κατευθύνσεις: α) ενίσχυσε την ενότητα και τη συνεργασία των Ορθοδόξων Εκκλησιών, β) ανανέωσε τη δέσμευση στον οικουμενικό διάλογο και διευκόλυνε τις διεκκλησιαστικές σχέσεις, γ) προώθησε και εντατικοποίησε το διαθρησκειακό διάλογο και δ) προσέγγισε οξυδερκώς τις ωδίνες της ιστορίας και συμπαθητικώς τις οδύνες των ανθρώπων σήμερα.
Αυτή την οικουμενικότητα της πίστης της Ορθοδοξίας, που διακηρύττει την ευθύνη και την αποστολή της στον κόσμο, αξιοποιεί στο έπακρο η δυναμική, ανοικτή σε μια πανανθρώπινη προοπτική και με προφητική πνοή, διάσταση του οικουμενικού λόγου του Πατριάρχη Βαρθολομαίου που εκφράζεται με τα παρακάτω λόγια: «Η Ορθόδοξος Εκκλησία έχει βιώσει και καλλιεργήσει την ιδέα της πνευματικής οικουμενικότητος, όπερ είναι μία μορφή παγκοσμιότητος, διότι διακηρύσσει ότι πρέπει να συνδέονται δια δεσμών αγάπης, αδελφότητος και συνεργασίας όλοι οι άνθρωποι πάσης φυλής και γλώσσης και παντός πολιτισμού. Είναι αληθές ότι προσκαλεί όλους εις μίαν πίστιν, αλλά δεν εξαρτά την αδελφοσύνην και την αγάπην, αλλά και το ενδιαφέρον αυτής, εκ της προσχωρήσεως εις αυτήν. Διότι αγαπά τους πάντας, και βιώνει εις το έπακρον την ενότητα του ανθρωπίνου γένους» (η υπογράμμιση δική μας).
Πρόκειται για μια καινούργια στάση παρουσίας της Ορθοδοξίας μέσα στο σύγχρονο κόσμο, η οποία είχε εγκαινιαστεί από τον μακαριστό Πατριάρχη Αθηναγόρα και καθιστά σήμερα τον Βαρθολομαίο Α΄ «βηματοδότη» του οικουμενικού παλμού, όχι μόνο στην Εκκλησία του αλλά γενικότερα στο χριστιανικό κόσμο, και πέρα από αυτόν στη διεθνή κοινή γνώμη . Αυτή η στάση προκάλεσε την έντονη αντίδραση του φανατισμού της αυτάρεσκης όσο και στενόκαρδης απομόνωσης και του εκκλησιαστικού επαρχιωτισμού. Μια αντίδραση που διαβάλλει οποιαδήποτε προσπάθεια επαφής και διαλόγου ως «παναίρεση» και παίρνει ώρες-ώρες τις διαστάσεις παράκρουσης του μίσους, που ξεχειλίζει. Αυτές οι αντιδράσεις, όπως εξηγούσε σε ανάλογη περίπτωση ο κορυφαίος διανοητής και λογοτέχνης Γιώργος Θεοτοκάς, «με πνεύμα πεισματωμένης μισαλλοδοξίας και αδιάλλακτης μνησικακίας, αντηχούν σαν απηχήσεις από τα πάθη άλλων καιρών, ξένες προς τη σημερινή ζωή μας και προς αυτό που ποθούμε να είναι το αύριο».
Αυτή την οικουμενικότητα της πίστης της Ορθοδοξίας, που διακηρύττει την ευθύνη και την αποστολή της στον κόσμο, αξιοποιεί στο έπακρο η δυναμική, ανοικτή σε μια πανανθρώπινη προοπτική και με προφητική πνοή, διάσταση του οικουμενικού λόγου του Πατριάρχη Βαρθολομαίου που εκφράζεται με τα παρακάτω λόγια: «Η Ορθόδοξος Εκκλησία έχει βιώσει και καλλιεργήσει την ιδέα της πνευματικής οικουμενικότητος, όπερ είναι μία μορφή παγκοσμιότητος, διότι διακηρύσσει ότι πρέπει να συνδέονται δια δεσμών αγάπης, αδελφότητος και συνεργασίας όλοι οι άνθρωποι πάσης φυλής και γλώσσης και παντός πολιτισμού. Είναι αληθές ότι προσκαλεί όλους εις μίαν πίστιν, αλλά δεν εξαρτά την αδελφοσύνην και την αγάπην, αλλά και το ενδιαφέρον αυτής, εκ της προσχωρήσεως εις αυτήν. Διότι αγαπά τους πάντας, και βιώνει εις το έπακρον την ενότητα του ανθρωπίνου γένους» (η υπογράμμιση δική μας).
Πρόκειται για μια καινούργια στάση παρουσίας της Ορθοδοξίας μέσα στο σύγχρονο κόσμο, η οποία είχε εγκαινιαστεί από τον μακαριστό Πατριάρχη Αθηναγόρα και καθιστά σήμερα τον Βαρθολομαίο Α΄ «βηματοδότη» του οικουμενικού παλμού, όχι μόνο στην Εκκλησία του αλλά γενικότερα στο χριστιανικό κόσμο, και πέρα από αυτόν στη διεθνή κοινή γνώμη . Αυτή η στάση προκάλεσε την έντονη αντίδραση του φανατισμού της αυτάρεσκης όσο και στενόκαρδης απομόνωσης και του εκκλησιαστικού επαρχιωτισμού. Μια αντίδραση που διαβάλλει οποιαδήποτε προσπάθεια επαφής και διαλόγου ως «παναίρεση» και παίρνει ώρες-ώρες τις διαστάσεις παράκρουσης του μίσους, που ξεχειλίζει. Αυτές οι αντιδράσεις, όπως εξηγούσε σε ανάλογη περίπτωση ο κορυφαίος διανοητής και λογοτέχνης Γιώργος Θεοτοκάς, «με πνεύμα πεισματωμένης μισαλλοδοξίας και αδιάλλακτης μνησικακίας, αντηχούν σαν απηχήσεις από τα πάθη άλλων καιρών, ξένες προς τη σημερινή ζωή μας και προς αυτό που ποθούμε να είναι το αύριο».
Είναι γνωστό ότι κανένας άλλος εκκλησιαστικός ηγέτης στην ιστορία δεν έχει φέρει τα περιβαλλοντικά ζητήματα στο κέντρο του παγκόσμιου ενδιαφέροντος, έργο που τον έχει αναδείξει διεθνώς ως τον «πράσινο πατριάρχη». Ο Πατριάρχης αποτελεί μία από τις πιο δυναμικές παρουσίες, ιδίως με τη στάση του απέναντι στα οικολογικά προβλήματα, που δημιουργούνται κυρίως από την απεριόριστη ανάπτυξη και γενικότερα από τους στόχους και την κατεύθυνση της οικονομίας της αγοράς. Οι θέσεις του Βαρθολομαίου έναντι των περιβαλλοντικών προβλημάτων έχουν βρει απήχηση σε μείζονα Προγράμματα και πρωτοβουλίες στην Oικουμενική Kίνηση και ιδιαίτερα στην πορεία για μια «Εναλλακτική παγκοσμιοποίηση στην υπηρεσία των ανθρώπων και της γης» (=«AGAPE») . Μάλιστα έχει υιοθετηθεί ο όρος «περιβαλλοντική δικαιοσύνη», που είναι όρος-κλειδί στις πατριαρχικές τοποθετήσεις . Ακόμη έχει βαρύνουσα σημασία ότι στην πρόσφατη οικολογική Εγκύκλιο του Πάπα Φραγκίσκου «Laudato si» (& 7, 8, 9) γίνεται ρητή και συγκεκριμένη αναφορά στη συμβολή του
(«beloved Ecumenical Patriarch Bartholomew») ως «ενός αξιοσημείωτου παραδείγματος» («one striking example») πρωτοβουλίας και μέριμνας για το περιβάλλον εκτός της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας.
(«beloved Ecumenical Patriarch Bartholomew») ως «ενός αξιοσημείωτου παραδείγματος» («one striking example») πρωτοβουλίας και μέριμνας για το περιβάλλον εκτός της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας.
