Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου
Ο κληρικός της Εκκλησίας της Ρωσίας Διονύσιος Σλιόνοφ, καθηγούμενος της ιεράς μονής Αγίου Ανδρέου του Στρατηλάτη, καθηγητής της Θεολογικής Ακαδημίας Μόσχας και διευθυντής του Τμήματος Μεταπτυχιακών Σπουδών της Θεολογικής Ακαδημίας Μόσχας, δημοσίευσε πρόσφατα ένα κείμενο με τίτλο: «Κριτική της θεωρίας περί πρωτείου τιμής και εξουσίας εξ απόψεως της ορθοδόξου Eκκλησιολογίας».
Το κείμενο αυτό δεν είναι ένα οποιοδήποτε κείμενο. Είναι ένα κείμενο προγραμματικών αρχών της Ρωσικής Εκκλησίας για το ζήτημα του «πρωτείου τιμής» του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Γι’ αυτό και δημοσιεύεται στο επίσημο site του Τμήματος Εξωτερικών Εκκλησιαστικών Σχέσεων του Πατριαρχείου Μόσχας.
Επειδή ο συντάκτης του με θεωρεί «οπαδό» του «πρωτείου» του Οικουμενικού Πατριαρχείου, αναγκάζομαι να απαντήσω – ενδεκτικώς – στην επιχειρηματολογία του, κυρίως όσον αφορά το Φως Φαναρίου, το οποίο διαχειρίζομαι και στο οποίο παραπέμπει δαψιλώς ο ρώσος κληρικός.
Γράφει ο εν λόγω: «Το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως και οι οπαδοί του καθ’ όλη τη διάρκεια της συζητήσεως που διεξάγεται, δεν προέβησαν σε καμία πραγματική κίνηση, δήλωση ή υποχώρηση και δεν εξεδήλωσαν καμία έμπρακτη μετάνοια με σκοπό την εξομάλυνση της καταστάσεως. Τούτο αποδεικνύεται όχι μόνον από τα επιστημονικά και ψευδοεπιστημονικά δημοσιεύματα, τα οποία διακινούνται από την πλευρά τους, αλλά και από μια τεράστια γκάμα δημοσιογραφικών τοποθετήσεων, που εκφράζονται σε όλα τα επίπεδα τόσο από ηγετικά πρόσωπα, όσο και από τους δημοσιογράφους, ιδεολόγους της θεωρίας του πρωτείου τιμής και εξουσίας, συμπεριλαμβανομένου και του διευθυντή της ιστοσελίδας «Φως Φαναρίου» Π.Α. Ανδριοπούλου, ο οποίος άκρως επιθετικά προωθεί τις α΄ ή β΄ σκέψεις⁴¹».
Και ο κληρικός Διονύσιος Σλιόνοφ σημειώνει στην σχετική παραπομπή του: «Πρβλ. ένα εκ των τελευταίων δημοσιευμάτων του Π. Ανδριοπούλου, όπου εμφανίζει την ευκταία περί του Οικουμενικού Πατριάρχη ως κεφαλή της Εκκλησίας διδασκαλία ως πραγματική (Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου Οικουμενικός Πατριάρχης η κεφαλή των Ορθοδόξων // https://fosfanariou.gr/index.php/2023/01/26/fos-fanariou-ston-ethniko-kirika-amerikis/ (26 Ιανουαρίου 2023)».
Ο ρώσος κληρικός θεωρεί πως «άκρως επιθετικά» προωθώ τις περί «πρωτείου» θέσεις του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Όμως, το κείμενό μου, στο οποίο παραπέμπει, αναφέρεται σε πολύ συγκεκριμένες τοποθετήσεις περί του θέματος και όχι σε προσωπικές εκτιμήσεις. Ιδού τι έγραφα:
«Σε πρόσφατη συνέντευξή του, στη μεγάλη ομογενειακή εφημερίδα «Εθνικός Κήρυξ» της Αμερικής, ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής Θεόδωρος Β’ απάντησε στην ερώτηση του Θ. Καλμούκου αν είναι «δόκιμος ο χρόνος να καλέσει ο Οικουμενικός Πατριάρχης μία Σύναξη των Προκαθημένων», ως εξής:
«Είναι προσωπική απόφαση του Παναγιωτάτου Οικουμενικού Πατριάρχου ως η κεφαλή των Ορθοδόξων όποτε το κρίνει θα το κάνει γιατί ο Θεός του έχει δώσει σοφία».
Φυσικά η Κεφαλή, Δομήτωρ της Εκκλησίας είναι θεολογικώς ο Χριστός, αλλά η κεφαλή της υπ’ ουρανόν Ορθοδοξίας –ως πρωτεύθυνος– είναι, ιεροκανονικώς, ο Οικουμενικός Πατριάρχης, κι αυτό δεν μειώνει κανένα.
Το έχει πει ξεκάθαρα και ο Σεβ. Μητροπολίτης Σπάρτης κ. Ευστάθιος: «Η Κεφαλή της Εκκλησίας μας γενικώς αναγνωρίζουμε ότι είναι ο Χριστός μας. Αλλά επί της Γης είναι ο Οικουμενικός Πατριάρχης».
Αίφνης θυμήθηκα πρόσφατη αναφορά της Αρχιγραμματείας της Εκκλησίας της Αλβανίας σε κείμενο του Αρχιγραμματέως της Αγίας και Ιεράς Συνόδου του Οικουμενικού Πατριαρχείου Γρηγορίου Φραγκάκη.
Εκεί, εν κατακλείδι, σημειώνεται:
«Τέλος, στον Τόμο της Ουκρανίας αναγράφονται τα εξής:
‘Προσεπιδηλούμεν τοις ανωτέρω ότι η εν Ουκρανία Αυτοκέφαλος Εκκλησία γινώσκει ως κεφαλήν τον Αγιώτατον Αποστολικόν Πατριαρχικόν Θρόνον, ως και οι λοιποί Πατριάρχαι και Προκαθήμενοι’. Παρόμοια αναφορά δεν υπάρχει στον Τόμο του Αυτοκεφάλου της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Αλβανίας.
Δε νομίζω ότι διαφεύγει της προσοχής του Μακ. Αλβανίας κ. Αναστασίου ότι στο Συνοδικό Χρυσόβουλλο ή Τόμο, για την Πατριαρχική αξία της Εκκλησίας της Ρωσίας, ο οποίος φέρει τις υπογραφές του Κωνσταντινουπόλεως Ιερεμίου, Αντιοχείας Ιωακείμ, Ιεροσολύμων Σωφρονίου και ογδόντα ενός Μητροπολιτών, Αρχιεπισκόπων και Επισκόπων (Μάιος 1590, Καλ. Δελ. Τόμος ΙΙΙ, σελ. 25), αναγράφεται επί λέξει: ‘και ίνα κεφαλήν και αρχήν έχη αυτός τον Αποστολικόν Θρόνον της του Κωνσταντίνου πόλεως ως και οι άλλοι Πατριάρχαι’».
Επομένως, όχι ο τόμος της Αυτοκεφαλίας της Ουκρανίας, αλλά της ίδιας της Ρωσίας, ήδη από το 1590, αναγνωρίζει το Οικουμενικό Πατριαρχείο ως «κεφαλήν» και «αρχήν».
Ο Πατριάρχης του Δευτερόθρονου, πρεσβυγενούς Πατριαρχείου της Ανατολής, Αλεξανδρείας Θεόδωρος, δεν δυσκολεύεται να παραδεχτεί αυτή την αλήθεια των αιώνων, όπως, δυστυχώς, ο Αλβανίας Αναστάσιος.
Στη σημερινή, Τρίτη 10 Ιανουαρίου 2023, συνεδρίαση της Αγίας και Ιεράς Συνόδου του Οικουμενικού Πατριαρχείου, όπως αναφέρεται στο σχετικό ανακοινωθέν «το Ιερόν Σώμα επληροφορήθη εν συνοχή καρδίας και θλίψει τας διά των Γραμμάτων του Μακ. Πατριάρχου Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής κ. Θεοδώρου ανακοινωθείσας ιεροκανονικάς αποφάσεις της κατ’ Αυτόν Εκκλησίας ως προς την εισπήδησιν της Εκκλησίας Ρωσσίας εις την δικαιοδοσίαν αυτής, ας αποδεχομένη, στηρίζει κατά πάντα το Παλαίφατον τούτο Πατριαρχείον εις τον δίκαιον αγώνα του υπέρ της κανονικής τάξεως».
Η κεφαλή, ο Αποστολικός και Πατριαρχικός Οικουμενικός Θρόνος, τάσσεται απερίφραστα υπέρ του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας, που πλήττεται από την αντικανονική εισβολή του Πατριαρχείου Μόσχας στην δικαιοδοσία του.
Η κεφαλή, ως έχουσα το πρωτεύθυνον, παίρνει θέση, σαφή και ξεκάθαρη. Όχι αοριστολογίες, όχι ευχολόγια, όχι ανέξοδες ρητορείες περί ενότητος, αλλά θέση υπέρ του αδικουμένου έναντι του αδίστακτου εισβολέως.
Είθε και οι υπόλοιπες Ορθόδοξες Εκκλησίες να αναλάβουν «πανοπλίαν του φωτός», ήτοι την ευθύνη τους και να συμπορευθούν με την πρωτεύθυνη κεφαλή».
Φυσικά ο κληρικός της Εκκλησίας της Ρωσίας Διονύσιος Σλιόνοφ, θέλει να επιχειρηματολογήσει εναντίον του «πρωτείου τιμής» του Οικουμενικού Πατριαρχείου, αλλά στην πραγματικότητα ξιφουλκεί υπέρ του «πρωτείου» του Μόσχας.
Αναφέρει, μάλιστα, τον Πατριάρχη Ιεροσολύμων Δοσίθεο ως πηγή, γράφοντας επί λέξει: «Ας στραφούμε στην «Ἱστορία περὶ τῶν ἐν Ἰεροσολύμοις Πατριαρχευσάντων» του Δοσιθέου Νοταρά. Οφείλουμε να πούμε ότι αυτός ο ιεράρχης του τέλους του 17ου – αρχών του 18ου αι., ο οποίος ευρισκόταν στις καταβολές της Σλαβοελληνολατινικής Ακαδημίας, φιλικότατος έναντι της Ρωσικής Ορθοδόξου Εκκλησίας, είναι εκείνος ο θεολόγος, ο οποίος ανάμεσα σε όλους τους άλλους πατέρες, τόσο τους αρχαιότερους, όσο και τους πιο σύγχρονους, δίδασκε και υποστήριζε το συνοδικό πολίτευμα της Εκκλησίας. Σε κανένα άλλο συγγραφέα δεν ευρίσκουμε τόσα επιχειρήματα υπέρ της συνοδικότητας όσα στον Πατριάρχη Δοσίθεο. Ειδικά ο Δοσίθεος πολέμησε όχι μόνο το πρωτείο της Ρώμης, αλλά και την απολυταρχική εξουσία της Κωνσταντινουπόλεως, η οποία υπήρχε σε ανεπίτρεπτο κάπως βαθμό και εκείνη την εποχή, γι’ αυτό και ούτε λίγο ούτε πολύ χαρακτήριζε τους οπαδούς τέτοιου είδους απολυταρχικής εξουσίας «νέους αιρετικούς».
Θυμίζουμε, λοιπόν, στον ρώσο κληρικό ένα γράμμα το οποίο συντάχθηκε πριν από 300 και πλέον χρόνια από τον Πατριάρχη Ιεροσολύμων Δοσίθεο προς τον τότε Πατριάρχη Μόσχας Ιωακείμ, ο οποίος έπεισε τον νεοεκλεγέντα τότε Κιέβου Γεδεών να δεχθεί να χειροτονηθεί από εκείνον στην Μόσχα και όχι από τον Οικουμενικό Πατριάρχη όπως γινόταν πάντα.
Η πράξη αυτή του Ιωακείμ της Μόσχας είχε προκαλέσει τεράστιες αντιδράσεις στο Κίεβο και παρά τις πιέσεις η χειροτονία δεν έγινε δεκτή. Τότε ενεργοποιήθηκε ένας μηχανισμός πίεσης προς τον Οικουμενικό Πατριάρχη Διονύσιο Δ΄ προκειμένου να αλλάξει γνώμη, κάτι που έγινε τελικά.
Γράφει ο Ιεροσολύμων στον Μόσχας:
«Ίσως επιθυμείτε, ίνα και την Ιερουσαλήμ καταστήσωμεν υμετέραν επισκοπήν και νίπτωμεν τους πόδας υμών… Μήπως είναι μικρόν το ότι η Μητρόπολις Μόσχας προεβιβάσθη εις Πατριαρχείον και εκλέγεσθε υπό Συνόδου και θεωρείσθε υφ’ όλων Πατριάρχης; …Αλλ’ επεθυμήσατε και ξένην επαρχίαν! Θα ήτο ικανόν να μείνητε επίτροπος του Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως εν σχέσει πρός τον Μητροπολίτην Κιέβου. Λέγετε δε ότι ήτο ανάγκη και εχειροτονήσατε τον Μητροπολίτην Κιέβου, ημείς όμως νομίζομεν ότι δεν υπήρχεν ανάγκη, αλλά φιλοκτημοσύνη. Άνευ δε ανάγκης διατί να μεταίρωνται τα όρια των πατέρων; Τίς δύναται τούτο να συγχωρήση; Πράξαντες τούτο, άνευ ουδεμίας ανάγκης, αλλά προς ικανοποίησιν μόνον της υμετέρας φιλοδοξίας αντί αγαθού προξενείτε κακόν και εαυτοίς και τη Εκκλησία».
Και σημειώνει με έμφαση, αλλά και προφητικά ο Ιεροσολύμων Δοσίθεος προς τον Μόσχας: «Κατά τους ορισμούς των πατέρων αι επαρχίαι δέον να μένωσιν απρόσβλητοι εν τοις εαυτών ορίοις, δια τούτο ουδείς επίσκοπος δικαιούται να ζητή εξουσίαν εν ξένη επαρχία, αλλ’ υμείς ζητείτε να καταλάβητε ξένην επαρχίαν. Ουδαμώς δύνασθε να δικαιολογήσητε την πράξιν ταύτην, αλλά μόνον όνειδος παρά των ανθρώπων και αμαρτία παρά του Θεού θα πέση επί του υμετέρου ονόματος».
Σήμερα η Μόσχα επιχειρεί να καταλάβει ολόκληρη την δικαιοδοσία του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας! Και, φυσικά, δεν εννοεί ότι μπορεί να χάσει την εκκλησιαστική κυριαρχία της στην Ουκρανία, παρά την βάναυση ρωσική εισβολή.
Για ποιο «πρωτείο» του Οικουμενικού Πατριαρχείου τολμά και μιλάει σήμερα η Μόσχα όταν:
Δεν προσήλθε στην Αγία και Μεγάλη Σύνοδο της Ορθοδοξίας το 2016, μόνο και μόνο επειδή προήδρευε, κατά την τάξιν, ο Οικουμενικός Πατριάρχης και βέβαια προσπάθησε με κάθε τρόπο να την τορπιλίσει.
Έχει διακόψει από το 2018 την μνημόνευση του Οικουμενικού Πατριάρχου.
Έχει εξαπολύσει ανελέητη επίθεση εναντίον του Οικουμενικού Πατριαρχείου, αμφισβητώντας όσο μπορεί τα κανονικά του προνόμια, και βάλλοντας κατά του προσώπου του Οικουμενικού Πατριάρχου Βαρθολομαίου, προσπαθώντας να τον μειώσει στα μάτια των Ορθοδόξων και όχι μόνο.
Το Πατριαρχείο Μόσχας αναπτύσσοντας μια ρητορική εναντίον του «πρωτείου τιμής» του Οικουμενικού Πατριαρχείου, προσπαθεί να εδραιώσει την δική του θέση στην Ορθοδοξία, που όσο να ‘ναι κλονίζεται με την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.
Δεν είναι, όμως, τυχαίο ότι το κείμενο του κληρικού της Εκκλησίας της Ρωσίας Διονυσίου Σλιόνοφ, δημοσιεύεται παράλληλα με αντίστοιχο κείμενο του κληρικού της Εκκλησίας της Ελλάδος Αρχιμ. Αθανασίου, προηγουμένου του Μ. Μετεώρου, με τίτλο: Τα «πρεσβεία τιμής» και η έκπτωσή τους σε «πρωτείο εξουσίας».
Οι εν Ελλάδι ρωσόφιλοι και αντιπατριαρχικοί γίνονται ευχαρίστως όργανα της «Αγίας Ρωσίας», στηρίζοντας αναφανδόν το «πρωτείο» της Μόσχας έναντι του Οικουμενικού Πατριαρχείου.
Για τον Διονύσιο Σλιόνοφ δεν υπάρχει ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, δεν υπάρχει εισβολή του Πατριαρχείου Μόσχας στην κανονική δικαιοδοσία του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας, δεν υπάρχει πόλεμος, δεν υπάρχουν νεκροί, δεν υπάρχει καταστροφή, παρά μόνο το «πρωτείο»!
Αλλά πώς να μην έχει αυτή την λογική ο ρώσος Διονύσιος Σλιόνοφ, όταν γράφει ότι «η λεγόμενη αίρεση του εθνοφυλετισμού, καταδικάσθηκε από την τρίτη συνεδρία της Συνόδου Κωνσταντινουπόλεως στις 16 Σεπτεμβρίου 1872 σχεδόν με μονομερή πράξη του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως».
Εδώ είναι το κλειδί της ερμηνείας της στάσης της Ρωσικής Εκκλησίας. Δεν καταδικάζει τον εθνοφυλετισμό ως αίρεση, επομένως όλα επιτρέπονται! Και οι εισβολές και οι εισπηδήσεις και οι κάθε λογής αυθαιρεσίες αφού, σύμφωνα με τον Διονύσιο Σλιόνοφ «η πολεμική της Ρωσικής Ορθοδόξου Εκκλησίας κατά της θεωρίας του πρωτείου τιμής και εξουσίας και η μη αποδοχή αυτής της θεωρίας είναι δικαιολογημένες πλήρως και επιδιώκουν ανώτατους και ευγενείς σκοπούς: το αγαθό της ενότητας της οικουμενικής Ορθοδοξίας».
Για τη «θεωρία του πολέμου» δεν έχει να μας πει κάτι ο κληρικός Διονύσιος Σλιόνοφ. Σωστά! Αφού ο πρόεδρος Πούτιν συγχαίρει την ημέρα του Πάσχα την Ρωσική Εκκλησία που τον στηρίζει στην ρωσική εισβολή στην Ουκρανία!
Η Μόσχα έχει καταπατήσει κάθε έννοια θεολογίας και εκκλησιολογίας και «ελέγχει» εκκλησιολογικά το Οικουμενικό Πατριαρχείο (sic)!
Την ίδια στιγμή που ελέγχει – βλέπε χειραγωγεί – τις Ορθόδοξες Εκκλησίες, ώστε να είναι προσδεδεμένες στο άρμα της.
Τρανό παράδειγμα η ΜΗ τοποθέτηση των 9 Αυτοκεφάλων Εκκλησιών στην κατάσταση που διαμορφώνει η Μόσχα εισβάλλοντας στην κανονική δικαιοδοσία του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής. Ενημερώθηκαν επισήμως με Γράμμα του Πάπα και Πατριάρχου Αλεξανδρείας Θεοδώρου Β’ και διαβάσαμε ότι στις κατά τόπους Συνόδους «ανεγνώσθη» η συγκεκριμένη επιστολή. Καμία αντίδραση! Και μετά τολμά να μιλάει η Μόσχα για «πρωτείο εξουσίας» του Οικουμενικού Πατριαρχείου και για «εκκλησιολογία». Αυτή η εξουσιομανής και εισβολέας πάση τη κτίσει.
Το «πρωτείο» του Οικουμενικού Πατριαρχείου είναι το πρόσχημα, είναι η πρόφαση, είναι το προκάλυμμα για τον αιμοσταγή Μόσχας Κύριλλο.
Πλησιάζει, όμως, ο καιρός που θα δικαστεί για τα εγκλήματα του, φανερά και αφανή, και τότε καμιά «θεωρία» εναντίον του Οικουμενικού Θρόνου δεν θα μπορεί να τον σώσει…
