ΑΛΕΞΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΗΣ
Μητροπολίτου Φιλαδελφείας Μελίτωνος
«Ανέσπερον Φως εκ Φαναρίου»
εκδ. Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος, σελ. 600
Μεταξύ των κορυφαίων ιεραρχών του Φαναρίου προέχει η φυσιογνωμία του μακαριστού μητροπολίτη γέροντος Χαλκηδόνος Μελίτωνος Χατζή, γέννημα θρέμμα της Πόλης, ο οποίος υπήρξε η κινητήριος δύναμη στο Οικουμενικό Πατριαρχείο για σχεδόν τριάντα χρόνια από τις αρχές της δεκαετίας του 1960. Αναδείχθηκε σε σπουδαίο εκπρόσωπο της φαναριώτικης διπλωματίας και της προσέγγισης των Εκκλησιών.
Τη μνήμη του σοφού Φαναριώτη ιεράρχη φέρνει ξανά στο προσκήνιο ο διαπρεπής και εγνωσμένης εργατικότητας ιεράρχης του οικουμενικού θρόνου μητροπολίτης Φιλαδελφείας Μελίτων Καράς με το πόνημα που τιτλοφορείται «Ανέσπερον Φως εκ Φαναρίου». Το καλαίσθητο αυτό βιβλίο είναι προϊόν των προσεγμένων εκδόσεων που η αποστολική διακονία της Εκκλησίας της Ελλάδος μάς έχει συνηθίσει, ιδίως από την εποχή που ανέλαβε τη διεύθυνσή της ο μητροπολίτης Φαναρίου Αγαθάγγελος Χαραμαντίδης, ο οποίος άλλωστε προλογίζει το έργο.
Στον τόμο αυτό παρουσιάζονται 120 ανέκδοτα κείμενα του μακαριστού γέροντος Χαλκηδόνος τα οποία ο Φιλαδελφείας Μελίτων Καράς ταξινόμησε σε οκτώ διακριτές ενότητες που περιλαμβάνουν κηρύγματα βιωματικής και υπαρξιακής θεολογίας, λόγους σε χειροτονίες, προσφωνήσεις – αντιφωνήσεις και συνεντεύξεις. Μέσα από τα κείμενα αυτά αναδεικνύεται το απαράμιλλο πνευματικό βάθος και η ρητορική δεινότητα του εμβριθούς Μελίτωνος Χατζή. Στο βιβλίο αναδύεται επίσης η οικουμενική του δραστηριότητα, η πολυδιάστατη και σύνθετη προσέγγισή του στο ζήτημα της ενότητας των Εκκλησιών και η εκπροσώπηση του παλαίφατου θρόνου στον ενδοεκκλησιαστικό και διαχριστιανικό διάλογο. Παρατίθεται δε σε μορφή επιμέτρου μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα ιδιόχειρη αυτοβιογραφία του γέροντος Χαλκηδόνος που συνέταξε ως ιεροσπουδαστής στη Θεολογική Σχολή Χάλκης το 1930.
Το βιβλίο εμπλουτίζεται από το προλογικό μήνυμα της ΑΘΠ του Οικουμενικού Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίου, του οποίου ο μητροπολίτης Χαλκηδόνος Μελίτων υπήρξε πνευματικός πατέρας και τον οποίο χειροτόνησε διάκονο τον Αύγουστο του 1961 στον καθεδρικό ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στη γενέτειρά του την Ιμβρο. Ο παναγιώτατος υπήρξε το λαμπρότερο στέλεχος της νέας γενιάς ιεραρχών που μαθήτευσαν και διδάχθηκαν από τον κορυφαίο ιεράρχη του οικουμενικού θρόνου. Η ανύψωση στον οικουμενικό θρόνο του εκλεκτού του πνευματικού αναστήματος κ.κ. Βαρθολομαίου αποτελεί για τον Μελίτωνα Χατζή μια δικαίωση, έστω και εκ των υστέρων, αφού η Αγκυρα απαγόρευσε την εκλογή του ιεράρχη στον πατριαρχικό θώκο.
Η εντρύφηση του ιμβριακής καταγωγής μητροπολίτη Φιλαδελφείας στο έργο και τη διακονία του Μελίτωνος Χατζή δεν πρέπει να θεωρηθεί τυχαία. Συνδέεται με την αρχιερατεία του σε Ιμβρο και Τένεδο από το 1950 έως το 1963, όταν ο δραστήριος και οργανωτικός Μελίτων Χατζής αναδείχθηκε σε κεντρική φυσιογνωμία των δύο νήσων προβαίνοντας σε σειρά έργων ανέγερσης σχολείων και κοινοτικών κέντρων. Μέσα στα 13 έτη της αρχιερατείας του ο Μελίτων Χατζής συνέβαλε καταλυτικά στην πνευματική, εκπαιδευτική και οικονομική εξέλιξη των νήσων, με αποτέλεσμα να κερδίσει την αγάπη και τον σεβασμό Ιμβρίων και Τενεδίων.
Το θαύμα της Ιμβρου
Ως γνωστόν το «θαύμα της Ιμβρου και Τενέδου» διήρκεσε στην ουσία μόνο για μια δεκαετία. Κατέληξε σε ένα αιφνίδιο και άδοξο τέλος, όταν μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα του 1960, η Αγκυρα επέβαλε την απομάκρυνση του μητροπολίτη Μελίτωνος Χατζή από το νησί και εφάρμοσε την απάνθρωπη «πολιτική διάλυσης» του γηγενούς ελληνορθόδοξου πληθυσμού των νήσων.
Παρά ταύτα η αρχιερατεία του Φαναριώτη ιεράρχη είχε μακροπρόθεσμα ευεργετήματα για τους Ιμβρίους, κυρίως για τη νεολαία της νήσου, αφού πολλοί νέοι κατάφεραν να αποκτήσουν καλή μόρφωση και κατάρτιση. Μεταξύ αυτών συγκαταλέγεται και ο συγγραφέας του βιβλίου. Μετονομασθείς Μελίτων, ο τελευταίος χειροτονήθηκε το 1974 διάκονος από τον τότε μητροπολίτη Φιλαδελφείας Βαρθολομαίο και νυν Οικουμενικό Πατριάρχη. Εκτοτε ο νεαρός διάκονος της πατριαρχικής αυλής Μελίτων Καράς εξελίχθηκε σε στενό συνεργάτη του γέροντος Χαλκηδόνος, τον οποίο ακολούθησε σε πολλές αποστολές στο εξωτερικό, μέχρι τον θάνατο του μεγάλου Φαναριώτη ιεράρχη το 1989.
Με τον τρόπο αυτό ο συγγραφέας εντάχθηκε στην περίφημη «σχολή του Μελίτωνος Χατζή», η οποία περιλαμβάνει πολλές εξέχουσες φυσιογνωμίες ιεραρχών του Φαναρίου, που εξελίχθηκαν σε στυλοβάτες του οικουμενικού θρόνου, ιδίως κατά τα δύσκολα χρόνια το τελευταίο τέταρτο του 20ού αιώνα.
Μετά την εκπόνηση αυτού του σχολαστικά προσεγμένου τόμου, ευελπιστούμε ότι ο λόγιος μητροπολίτης Φιλαδελφείας θα ασχοληθεί επίσης με την εκπόνηση της βιογραφίας του Μελίτωνος Χατζή, καθώς, δυστυχώς, η βιβλιογραφία στερείται ενός ολοκληρωμένου βιογραφικού τόμου της ζωής, του έργου και της μεγάλης αυτής προσωπικότητας της κωνσταντινουπολίτικης Ρωμιοσύνης. Ως πνευματικό ανάστημα και συνεργάτης του γέροντα Χαλκηδόνος επί 15 περίπου έτη, ο μητροπολίτης Φιλαδελφείας έχει τα εμπειρικά βιώματα και τα επιστημονικά εχέγγυα για να αναλάβει το έργο αυτό, ιδίως αν ληφθεί υπόψη ότι το 2023 θα εορτάσουμε τα 110 χρόνια από τη γέννηση του Μελίτωνος Χατζή.
