Οι αποκριάτικες εκδηλώσεις στη Νάουσα, έχουν ως επίκεντρο το δρώμενο «Γιενίτσαροι και Μπούλες» ένα συγκλονιστικά αυστηρό από πολλών ετών ιστορικό έθιμο το οποίο επέζησε έως τις μέρες μας σε μία αστική πόλη, γεγονός το οποίο την διαφοροποιεί από άλλες πόλεις οι πλείστες των οποίων διοργανώνουν ανιστόρητες καρναβαλικές εκδηλώσεις. Η μοναδικότητα αυτού του ιερού εθίμου είναι ότι αποτελεί ένα κατά κυριολεξία μνημόσυνο υπέρ αναπαύσεως των ψυχών μαρτυρικώς θυσιασθέντων προγόνων, ανδρών και γυναικών κάθε ηλικίας σε ένα καθ΄ ολοκληρία ολοκαύτωμα της πόλης, γεγονός για το οποίο αυτονόητα χαρακτηρίστηκε από την Βουλή των Ελλήνων η Νάουσα ως Ηρωική Πόλη, προς τιμήν των αγέρωχων ενοίκων του καταφυγίου των ανυπότακτων, της πόλης κρησφύγετο αδάμαστων και ασυμβίβαστων. Των υπερήφανων κάτοικων της οπλοκρατούσας πόλης, θύλακα των προνομίων των κατοίκων της, της πόλης μετερίζι της Μακεδονικής παλληκαριάς η οποία ξεκληρίστηκε από ορδές βαρβάρων γιατί τόλμησαν να «σηκώσουν κεφάλι», αλλά και μπαμπέσικα από ακόλουθο όχλο, κατά παράδοση οικείων τους, ο οποίος σφαγίασε τα ανυπεράσπιστα αθώα γυναικόπαιδά της. Της Ηρωικής Πόλης η οποία υπερασπιζόμενη την πίστη και την ελευθερία της δεν της άφησαν «κεφάλι ΄σερνικού μέχρι εκεί που ακούγεται κόκορας» και «πέτρα πάνω σε πέτρα». Δεν της άφησαν σπίτι και εκκλησιά εκτός από τον Πύργο του Θεδοσίου Ζαφειράκη τον οποίο σεβάστηκαν ως σύμβολο αντίστασης και αγώνα, το σπίτι της Μουτσίκαινας και τον Ιερό Ναό του Τιμίου Προδρόμου (Μέσα ή Μεγάλος Πρόδρομος). Ήταν αυτός ο Ζαφειράκης ο οποίος ως Άρχων Λογοθέτης του Οικουμενικού Πατριαρχείου αγνόησε τα προνόμια της Υψηλής Πύλης προς την πόλη και «έδωσε» όλη την περιουσία του και όλη την οικογένειά του για την πίστη και την ελευθερία της.
Το έθιμο – μνημόσυνο για τον Χαλασμό της Πόλης λαμβάνει χώρα μόνο κατά τη διάρκεια της αποκριάς και τηρεί με ευλάβεια την παράδοση τουλάχιστον 250 ετών ως αναπόσπαστο κομμάτι του πολιτισμού, της ιστορίας και της κουλτούρας της Ηρωικής Πόλης, οι κάτοικοι της οποίας το διαφυλάττουν και το μεταλαμπαδεύουν ως κόρη οφθαλμού από γενιά σε γενιά. Για να ζήσει κάποιος επισκέπτης αυτή την μεταλαμπάδευση πρέπει να επισκεφτεί ένα σπίτι στο οποίο η οικογένεια με χέρια τρεμάμενα και μάτια βουρκωμένα «ράβει» την στολή του Γιανίτσαρου κατάσαρκα στο παλληκάρι της προκειμένου να το αποχωριστεί και να το ευλογήσει για να ενσωματωθεί στο μπουλούκι μαζί με τους άλλους Γιανίτσαρους. Αυτή την συγκίνηση ζήσαμε επισκεπτόμενοι την φιλόξενη οικία του Προέδρου του Ομίλου «Γενίτσαροι και Μπούλες» Άρη Τόσιου ο οποίος μαζί με την σύντροφό του Ελισάβετ ένδυσαν τον γιό τους Κωνσταντίνο και τον ανηψιό Δημήτριο με την στολή σύμβολο.
Το έθιμο ονομάζεται «Γενίτσαροι και Μπούλες», αν και η Νάουσα δεν υπέστη, λόγω του προνομίου της υφαντουργίας της, την βάσανο του παιδομαζώματος. Έτσι και φέτος οι νέοι ζώστηκαν και πάλι εν σώματι και ψυχή την φορεσιά του Γιανίτσαρου. Και φέτος τα άσπρα μάγουλα του «πρόσωπου»* χαμογελούν αγέλαστα, τα μαφέσια* και σελιάχια* ήταν πιο σφιχτοδεμένα, οι κοντέλες* και οι φουστανέλες* κυμάτισαν σαν μπαϊράκια, το χέρι δεν κουνούσε μαντήλι αλλά καμπάνα. Και φέτος οι πάλες* σπάθισαν στον ουρανό της Νάουσας βοερά, και τα γιορντάνια* και τ’ ασήμια δεν κουδούνισαν απλά αλλά παιάνισαν. Και φέτος τα τσαρούχια της νεολαίας της Νάουσας δεν χόρευαν απλά τους μαρτυρικούς χορούς στα σοκάκια της πόλης, αλλά έβαλαν φτερά και άνοιξαν νέες λεωφόρους πίστης και ελευθερίας. Έβγαλαν κραυγή, πιο δυνατή από κάθε άλλη χρονιά. Ιαχή για να τους ακούσουν οι πρόγονοι όσο βαθειά κι αν είναι στην γη, όσο ψηλά κι αν βρίσκονται στον ουρανό. Να τους ανταμώσουν και να τους πουν ότι δεν τους ξέχασαν, ότι δεν θα επιτρέψουν σε κανένα να τους ξεχάσει. Φέτος οι Γιανίτσαροι ήταν ψηλότεροι. Κάθε χρόνο είναι ψηλότεροι από την προηγούμενη χρονιά. * εξαρτήματα της φορεσιά του Γιανίτσαρου
Για τους πολλούς επισκέπτες, τουρίστες το «καρναβάλι της Νάουσας» και δυστυχώς ελάχιστους προσκυνητές, το επιμνημόσυνο δρώμενο της Νάουσας, τελείται τις δύο Κυριακές, των ΑΠΟΚΡΕΩ και της ΤΥΡΙΝΗΣ. Για τους Ναουσαίους όμως η συγκλονιστικότερη είναι η τρίτη Κυριακή, αυτή της Ορθοδοξίας. Η θλιβερή επέτειος του 1822, με την έναρξη της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής, η οποία κατέληξε στον λόφο του μαρτυρίου της Ηρωικής Πόλης με το ολοκαύτωμά της.
Την Κυριακή 9 Μαρτίου 2025, εορτάστηκε με την αρμόζουσα επισημότητα και ιεροπρέπεια η Κυριακή της Ορθοδοξίας στην Ηρωική Πόλη της Νάουσας με πλήθος Ναουσαίων και ελάχιστων επισκεπτών. Το πρωί στις 9, στον νέο Ιερό Ναό Αγίου Δημητρίου, στη θέση που ο παλαιός Μητροπολιτικός Ναός χαλάστηκε, τελέστηκε Αρχιερατική Πανηγυρική Θεία Λειτουργία και επιμνημόσυνη δέηση για την Επέτειο Κήρυξης της Επανάστασης στη Νάουσα το 1822, την οποία η πόλη πλήρωσε με το ολοκαύτωμά της. Παρουσία πλήθους κόσμου και των νέων της πόλης ενδεδυμένων με την ιερή φορεσιά του Γιανίτσαρου ο από εικοσαετίας Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας κ. Παντελεήμων λειτούργησε και κήρυξε τον θείο λόγο. Απευθυνόμενος ειδικά προς την νεολαία την ευλόγησε τονίζοντας ότι: «…οἱ πρόγονοί τους μὲ τὴν θυσία τους ἄφησαν ἴχνος ἰσχυρὸ στὴν ἱστορία τῆς ἀνθρωπότητας, θαυμαστὸ ἀπ΄ τοὺς πάντες μέχρι σήμερα. Ἡ πίστη τους στὸν Χριστὸ ἦταν αὐτὴ ποὺ ὅταν οἱ συνθῆκες τῆς ζωῆς τους μεταβλήθηκαν ἀπὸ ἀλλόθρησκο δυνάστη τους βοήθησε νὰ διατηρήσουν τὴν ἐθνική τους ταυτότητα. Ἡ πίστη τους στὸν Χριστὸ τοὺς ἔδωσε τὴν δύναμη νὰ ἀγωνιστοῦν γιὰ ἐλευθερία ἀγνοῶντας τὰ προνόμια ποὺ τοὺς εἶχαν δώσει. Ἐν γνώσει τους, χωρὶς φόβο καὶ δειλία ξεκίνησαν τὸν ἱερὸ ἀγῶνα ἀφοῦ ζήτησαν προσευχόμενοι στὴν Θεία Χάρη καὶ τὴν βοήθεια τοῦ Χριστοῦ καὶ τῆς Παναγίας…» και ευλόγησε τους νέους. Στο τέλος της θείας Λειτουργίας τέλεσε την καθιερωμένη τελετή της Κυριακής της Ορθοδοξίας. Για τον θησαυρό της Ορθοδόξου Πίστεώς μας υπενθύμισε ότι ως: «Οἱ Προφῆται ὡς εἶδον, οἱ Ἀπόστολοι ὡς ἐδίδαξαν, ἡ Ἐκκλησία ὡς παρέλαβεν, οἱ Διδάσκαλοι ὡς ἐδογμάτισαν, ἡ Οἰκουμένη ὡς συμπεφρόνηκεν, ἡ χάρις ὡς ἔλαμψεν· ἡ ἀλήθεια ὡς ἀποδέδεικται, τὸ ψεῦδος ὡς ἀπελήλαται, ἡ σοφία ὡς ἐπαρρησιάσατο, ὁ Χριστὸς ὡς ἐβράβευσεν», «οὕτω φρονοῦμεν, οὕτω λαλοῦμεν, οὕτω κηρύσσομεν, Χριστὸν τὸν ἀληθινὸν Θεὸν ἡμῶν». Άκρως συγκινητικές οι στιγμές κατά τις οποίες σύσσωμο το εκκλησίασμα, ιερείς, αρχές της πόλεις, λαός και νεολαία έψαλλαν βροντερά «Τῇ Ὑπερμάχῳ Στρατηγῷ τὰ νικητήρια» και τραγούδησαν τον Εθνικό Ύμνο. Ψαλμός και τραγούδι, οι δυνατές εκφράσεις της Ελληνικής Ψυχής, για να ακολουθήσει η τρίτη αυτή του χορού.
Στη συνέχεια στο προαύλιο του Ιερού Ναού παρουσία του Σεβασμιωτάτου τα κορίτσια του Ομίλου ενδεδυμένα με την αρχοντική φορεσιά της Ναουσαίας, με ύφος δωρικό και πλήρη συναίσθηση χόρεψαν τον χορό «Μακρυνίτσα», το χορό που οι προγόνησές τους χόρεψαν με τα παιδιά στην αγκαλιά τους για να πετάξουν πάνω από το αφροσύννεφο της Αραπίτσας προς την αιωνιότητα.
Ακολούθησε πορεία-χορός, «πατινάδα», από τα μπουλούκια των συλλόγων της προς το τέρμα της οδού Φιλώτα Κόκκινου όπου στο εκκλησάκι του σπηλαίου των Αγίων Θεοδώρων τελέστηκε επιμνημόσυνη δέησε η οποία και σηματοδότησε το κλείσιμο και της φετινής αποκριάς της Ναούσης.
Στο παραδοσιακό κτίριο του Ομίλου «Γενίτσαροι και Μπούλες», πρώην σησαμοτριβείο «Μάκη», περιοχή «Μπατάνια», μας υποδέχτηκε και μας ξενάγησε «η ψυχή» και ο Πρόεδρος του Ομίλου Άρης Τόσιος. Μας μίλησε με πάθος και συγκίνηση για «το έθιμο το οποίο εδώ και αιώνες το απαρτίζουν οι ίδιοι χοροί, τα ίδια τραγούδια, οι ίδιες στολές και το ίδιο και απαράλλακτο, αυξανόμενο χρόνο με τον χρόνο, συναίσθημα ενός εθιμοτυπικού το οποίο χάνεται στα βάθη των αιώνων.» Ιδιαίτερο τμήμα της στολής του Γενίτσαρου είναι η «προσωπίδα» με τους πολλούς συμβολισμούς με την οποία καλύπτουν το πρόσωπό τους οι νέοι έως τριάντα ετών καθ΄ όλη την διάρκεια της ημέρας. Το λευκό της χρώμα συμβολίζει τον θάνατο και την αγνότητα του χορευτή, το κόκκινο την ζωή και ο στριφτό προς τα πάνω μουστάκι το ανυπότακτο φρόνημά του. Ο νεκραναστάσιμος αυτός «πρόσωπος» ταυτίζεται με την πορεία του Γένους ενώ το κέρμα στο μέτωπο τον οβολό του νεκρού στον βαρκάρη του χάροντα. Ο τεσσάρων μέτρων κεφαλόδεσμος, το «ταράμπουλο» συμβολίζει το νεκροσάβανο και το μαντήλι που δένει το πιγούνι το αντίστοιχο μαντήλι του νεκρού. Η τελετουργική αυτή στολή συμπληρώνεται με τα πολυσυμβολικά υπόλοιπα εξαρτήματά της και αποτελεί το όνειρο το οποίο με αγωνία περιμένουν όλες οι οικογένειες και όλοι οι νέοι της πόλης να φορέσουν και να ζήσουν. Περιμένουν με αγωνία πότε θα έρθει και η σειρά τους για να την «χορέψουν» και να τραγουδήσουν, ιεροτελεστικά όπως αρμόζει, τιμώντας τους ήρωες προγόνους τους. Μια ακούραστη «σκυταλοδρομία» από τους προγόνους, στους επιγόνους και στους απογόνους. Ένας σπόρος που επέζησε από το παιδομάζωμα του 1705 και τον χαλασμό του 1822 και έχει φυτευτεί στις ψυχές τους και έχει γίνει δένδρο που κρατά γερά την κεφαλή τους, αυτήν που θέλουν να συρρικνώσουν. Τα παιδιά μας όμως που τα έχουμε μπολιάσει με το μπόλι της περήφανης πατρίδας και της Ιερής Πίστης της Ορθοδοξίας, δεν ανέχονται το κλάδεμά της, τον ακρωτηριασμό, το ξερίζωμά και τον μαρασμό της. Υπακούουν πιστά στην προσταγή του Οικουμενικού Πατριάρχου τους κ.κ. Βαρθολομαίου και λειτουργούν ως «άξιοι απόγονοι ενδόξων προγόνων».
Το ιεροτελετουργικό αυτό έθιμο έχει ταυτιστεί με την ιστορία της Ηρωικής Πόλης και αποτελεί πλέον και δικαίως την ταυτότητά της μαζί με το κρασί της και την φιλοξενία της. «Η Νιάουστα φιλόξενη σ’ ούλο τον κόσμο αρέσει, και στο κρασί και στη ρακή έχει την πρώτη θέση». Πρώτη θέση και στις καρδιές μας η άλλοτε πλούσια, νεροτρίβουσα, υφαντομάνα πόλη, η εσαεί περιώνυμη και θαυμαστή Νάουσας.
Αγαπητοί απόγονοι των αδιαπραγμάτευτων για την ελευθερία τους Μακεδόνων Ναουσαίων που στα χωράφια σας, της Ισβόρια κοντά στην πόλη Μίεζα, φιλοξενείτε την Σχολή του Αριστοτέλη στην οποία μαθήτευσε για δύο χρόνια ο Μέγας Αλέξανδρος (343 και 340 π.Χ.), με το έθιμο των Γιανίτσαρων εκτός των άλλων διαμηνύετε στους απανταχού βασιλεύοντες, προεδρεύοντες και πρωθυπουργεύοντας να βουληθούν και να καταλάβουν ότι: η Μακεδονία δεν είναι δούλα να την καλούν όταν την χρειάζονται και να την αρνούνται όταν τους χρειάζεται. Η Μακεδονία είναι η περήφανη Αλεξανδρομάνα. Αλίμονό τους αν τους αρνηθεί.
Κρασολάτρες Ναουσαίοι της αμπελόβλαστης πόλης,.
Σας ευχόμαστε να έχετε αρωγό «τῶν Ἰωαννίνων θεῖο βλαστό, τον μέγα περίδοξο καὶ θεῖο ἀρωγό, τον πολιοῦχο της Ναούσης , Οσιο Θεοφάνη τον Νέο», ο οποίος εκτός από πηγή θαυμάτων να παρέχει σε όλους εσάς «τοὶς εὐλαβῶς, προστρέχουσι τὴ σκέπη του τᾶς ἰάσεις του». Και του χρόνου με την νεολαία σας ακόμα ψηλότερη.
Ευλογημένη αγωνιστική η πορεία σας κατά την αγία και Μεγάλη Τεσσαρακοστή,
Ολόθερμες ευχαριστίες για το γέμισμα ψυχής και πίστης
Κωνσταντίνος Β. Τερψίδης
Θεσσαλονικεύς εκ της εξίσου μαρτυρικής Αγιοτόκου Καππαδοκίας
