Ὁμιλία τῆς Α. Θ. Παναγιότητος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ. κ. Βαρθολομαίου κατὰ τὴν χοροστασίαν εἰς τὸν Ἱερὸν Μητροπολιτικὸν Ναὸν Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ Θεσσαλονίκης (26 Σεπτεμβρίου 2024)
Ἱερώτατε Μητροπολῖτα Νέας Κρήνης καὶ Καλαμαριᾶς κ. Ἰουστῖνε, ἐκπρόσωπε τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος,
Ἱερώτατε Μητροπολῖτα Θεσσαλονίκης κ. Φιλόθεε,
Τιμιώτατοι λοιποὶ ἅγιοι Ἀδελφοὶ Ἀρχιερεῖς καὶ πάντες οἱ τοῦ ἱεροῦ Καταλόγου,
Ἐντιμότατοι Ἄρχοντες,
Εὐλογημένε καὶ πολυφίλητε Λαὲ τοῦ Κυρίου!
Μὲ πολλὴν συγκίνησιν καὶ χαρὰν εὑρισκόμεθα διὰ μίαν ἀκόμη φορὰν εἰς τὴν ἁγιοσκέπαστον πρωτεύουσαν τῆς Μακεδονίας, τὴν ἱστορικὴν Θεσσαλονίκην, συμβασιλεύουσαν πάλαι εἰς καιροὺς εὐτυχεστέρους διὰ τὸ Γένος καὶ τὰ νῦν συμπρωτεύουσαν τῆς Ἑλλάδος, ἡ ὁποία ὅμως ἐπίσκεψις ἡμῶν εἶναι ἡ πρώτη ἀπὀ τῆς ἐπαξίας ἐκλογῆς καὶ ἐγκαθιδρύσεως τοῦ νέου καὶ φερέλπιδος ποιμενάρχου αὐτῆς, λίαν ἡμῖν ἀγαπητοῦ Ἀδελφοῦ καὶ συλλειτουργοῦ κ. Φιλοθέου, τοῦ ἀπὸ Ὠρεῶν. Δραττόμεθα τῆς εὐκαιρίας νὰ εὐχηθῶμεν εἰς τὸν Ἱερώτατον ἅγιον Θεσσαλονίκης μακράν, εὐδόκιμον, καλλίκαρπον, πολύκαρπον καὶ κατὰ πάντα θεοφιλῆ ποιμαντορίαν, πρὸς οἰκοδομὴν καὶ αὔξησιν τῆς τοπικῆς Ἐκκλησίας καὶ σωτηρίαν τοῦ πιστευθέντος εἰς αὐτὸν χριστεπωνύμου πληρώματος! Εἶναι νέος, εἶναι προσοντοῦχος, εἶναι δεδοκιμασμένος, εἶναι ταπεινόφρων, εἶναι εὐέντευκτος καὶ συνεργάσιμος, ἔχει ὑψηλοὺς ὁραματισμοὺς καὶ ἀγάπην διὰ τὴν Ἐκκλησίαν καὶ τὸν ἄνθρωπον! Εἴθε νὰ γράψῃ χρυσᾶς σελίδας εἰς τὴν ἐκκλησιαστικὴν ἱστορίαν τῆς Θεσσαλονίκης! Ἄλλωστε ἔχει συνεπικούρους ἐξ οὐρανοῦ, πέραν τοῦ πολιούχου Μεγαλομάρτυρος Ἁγίου Δημητρίου καὶ τῶν Ἰσαποστόλων Κυρίλλου καὶ Μεθοδίου, καὶ τριάκοντα πέντε ἀκόμη προκατόχους του ἀνεγνωρισμένους Ἁγίους, ἐν οἷς καὶ οἱ Ἅγιοι Θεωνᾶς, Ἰωσὴφ ὁ Ὑμνογράφος, Συμεὼν ὁ Μυσταγωγός, ὁ Ἱερομάρτυς Ἰωσὴφ ὁ Γ´ καί, βεβαίως, ἡ κορυφὴ τῆς Θεολογίας Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, ἐπ’ ὀνόματι τοῦ ὁποίου τιμᾶται ὁ ἱερὸς οὗτος Μητροπολιτικὸς Ναός, εἰς τὸν ὁποῖον καὶ τὸ πρῶτον ἀξιούμεθα σήμερον ὡς Πατριάρχης νὰ εἰσέλθωμεν.
Ἤλθομεν εἰς τὴν ὡραίαν Νύμφην τοῦ Θερμαϊκοῦ, εὐγενῶς προσκληθέντες, διὰ νὰ μετάσχωμεν τῶν ἑορτασμῶν τῆς ἑκατονταετηρίδος ἀπὸ τῆς ἱδρύσεως τοῦ Ἰατρικοῦ Συλλόγου Θεσσαλονίκης. Ἀλλὰ ἤλθομεν καὶ διὰ νὰ ἐγκαινιάσωμεν τὰς νέας ἐγκαταστάσεις τοῦ Ὀργανισμοῦ «Βυζαντινὴ Θεσσαλονίκη», εἰς κτίριον τὸ ὁποῖον εὐχαρίστως παρεχώρησεν ἡ καθ’ ἡμᾶς Πατριαρχικὴ καὶ Σταυροπηγιακὴ Μονὴ τῶν Βλατάδων, πρόφρονι συγκαταθέσει καὶ ἀδείᾳ τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου. Ἄλλωστε, ἡ ἱστορικὴ αὕτη ἡμετέρα Μονή, τὴν στοργὴν τῆς Μητρὸς Ἐκκλησίας πρὸς τὸν εὐσεβῆ λαὸν τῆς Θεσσαλονίκης ἐκφράζουσα, πάντοτε προθύμως ἔρχεται ἀρωγὸς κατὰ δύναμιν εἰς ὅ,τι θὰ ἦτο χρήσιμον καὶ ἐπωφελὲς διὰ τὴν τοπικὴν κοινωνίαν, Ἐκκλησίαν καὶ ἀκαδημαϊκὴν κοινότητα. Πάντα ταῦτα πληροῦν εὐχαρίστων αἰσθημάτων τὴν καρδίαν ἡμῶν καὶ ἀποτελοῦν ἀφορμὴν πολλῆς δοξολογίας τοῦ ὀνόματος τοῦ Θεοῦ!
Ἀλλ’ ἡ παρουσία ἡμῶν συμπίπτει καὶ μὲ τὴν σήμερον ἀγομένην ἑορτὴν τοῦ Ἁγίου ἐνδόξου καὶ πανευφήμου Ἀποστόλου Ἰωάννου, τοῦ Θεολόγου. Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης, ὁ Ἠγαπημένος ἐπιστήθιος Φίλος τοῦ Χριστοῦ καὶ Παρθένος, εἶναι ὁ Εὐαγγελιστὴς τῆς ἀγάπης. Ἔζησε τὸν Θεὸν ὡς ἀγάπην καὶ τὸν ἐκήρυξεν ὡς ἀγάπην! Ἐβίωσε πλήρως καὶ μὲ ἀπόλυτον συνέπειαν τὴν διπλῆν ἀγάπην: Τὴν πρὸς τὸν Θεὸν καὶ πρὸς τὸν ἄνθρωπον, καὶ τὴν ἐκήρυξε μετὰ ἱεροῦ πάθους πρὸς ὅσους ἐπιθυμοῦν νὰ λέγωνται Χριστιανοὶ καὶ τέκνα Θεοῦ! Ἕως τελευταίας του ἀναπνοῆς παρήγγελλε μετ’ ἐπιτάσεως: «Τεκνία, ἀγαπᾶτε ἀλλήλους!» Εἰς τὰς χαλεπὰς ἡμέρας μας, κατὰ τὰς ὁποίας ἔχει ψυγῇ ἡ ἀγάπη τῶν πολλῶν, καὶ μάλιστα ἐκ τῶν θεωρουμένων εὐσεβῶν, τὸ κήρυγμα τῆς ἀγάπης τοῦ Θεολόγου εἶναι εἴπερ ποτὲ καὶ ἄλλοτε ἐπίκαιρον καὶ ἡ πρὸς αὐτὸ συμμόρφωσις ὅλων πρώτη προτεραιότης! Δυνάμεθα νὰ στοχαζώμεθα, νὰ φιλοσοφοῦμεν, νὰ ἐπιδιδώμεθα εἰς ἔργα κοινωνικῆς προνοίας, φιλογενείας καὶ ἀλτρουϊσμοῦ ἤ ἀκόμη καὶ νὰ θεολογῶμεν ἀκαδημαϊκῶς, ἀλλὰ νὰ ἀπουσιάζῃ ἡ ἀγάπη ἀπὸ τὴν καρδίαν μας; Τῆς ἀγάπης ὅμως ἀπουσιαζούσης, πάντα ταῦτα, καὶ ὁ,τιδήποτε ἄλλο ὡς καλὸν θεωρούμενον ἀπὸ πλευρᾶς κοινωνικῆς, ἐπιστημονικῆς κ.λπ., εἶναι ἁπλῶς πομφόλυγες καὶ μηδεμίαν ἤ ἐλαχίστην ἀξίαν ἔχουν ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ, καθόσον «ὁ Θεὸς ἀγάπη ἐστί» (Α´ Ἰωάν. δ´, 8). «Καὶ ἐὰν ψωμίσω πάντα τὰ ὑπάρχοντά μου, καὶ ἐὰν παραδῶ τὸ σῶμα μου ἵνα καυθήσωμαι, ἀγάπην δὲ μὴ ἔχω, οὐδὲν ὠφελοῦμαι», μᾶς λέγει ὁ μέγας Παῦλος, ὁ ἱδρυτὴς τῆς τοπικῆς σας Ἐκκλησίας (Α´ Κορ. ιγ´, 3). Ὅταν δὲ ὁ Εὐαγγελιστὴς Ἰωάννης ὁμιλεῖ περὶ ἀγάπης, δὲν ὁμιλῇ δι᾽ ἕνα, εὐγενὲς ἔστω, συναίσθημα, ἀλλὰ διὰ κάτι πολὺ βαθύτερον καὶ οὐσιαστικώτερον, μέτρον καὶ ἐξαμπλάριον τοῦ ὁποίου εἶναι ἡ κένωσις καὶ ταπείνωσις τῆς Ἐνσαρκώσεως καὶ ἡ κάμινος τοῦ Σταυροῦ τοῦ Υἱοῦ καὶ Λόγου τοῦ Θεοῦ!
Ὁ Θεολόγος Γρηγόριος ὀνομάζει τὴν ἀγάπην «συμψυχίαν»! «Συμψυχίαν τὴν ἀγάπην ὁρίζομαι» (Ποίημα ΛΔ΄). Συμψυχία δὲ εἶναι ἀνάκρασις ψυχῶν καὶ ὄχι ἁπλῶς παράλληλος πορεία των. Διὰ νὰ ἐνθυμηθῶμεν καὶ τὸν ἕτερον γίγαντα τῆς Θεολογίας, τὸν φιλοξενοῦντα ἡμᾶς θεῖον Γρηγόριον τὸν Παλαμᾶν, ἡ ἀγάπη εἶναι ἄκτιστος ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ! Διὰ νὰ τὴν οἰκειωθῶμεν, ὅπως ἄλλωστε καὶ πᾶσαν ἄλλην Θείαν Ἄκτιστον Ἐνέργειαν, προϋποτίθεται κάθαρσις τῆς καρδίας ἐπιμελὴς διὰ μετανοίας καὶ δακρύων καὶ ὑπομονῆς πολλῆς εἰς τὰς ἀσθενείας καὶ πάσας τὰς θλίψεις τοῦ βίου, ἀγὼν πνευματικὸς καὶ σύντονος ψυχοσωματικὴ ἄσκησις κατὰ τὸ παράδειγμα τῶν Ἁγίων, ἀκρίβεια ὀρθοδόξου δόγματος, λειτουργικὸς βίος, μυστηριακὴ μετοχή, λεπτομερὴς συνέπεια πρὸς πάσας τὰς ἐντολὰς τοῦ Θεοῦ! Ὅταν κατ’ αὐτὸν τὸν τρόπον εὐτρεπίζεται συστηματικῶς ὁ ἔσω ἄνθρωπος, τότε ἡ ἀγάπη, ἀκόμη καὶ πρὸς αὐτοὺς τοὺς ἐχθρούς, ἔρχεται ὡς θεῖον δώρημα τῆς Χάριτος καὶ ποιεῖ μονὴν εἰς τὴν ψυχὴν καὶ ὁ ἀγωνιστὴς πιστὸς καθίσταται ζῶσα καὶ διαυγὴς εἰκὼν τοῦ ἀγαπῶντος Θεοῦ, λαμπὰς φωτεινή, ἡ ὁποία φωτίζουσα τήκεται θυσιαστικῶς χάριν τοῦ Θεοῦ καὶ τοῦ πλησίον!
Αὐτὴν τὴν ἀγάπην ἐξυμνεῖ ὁ Ἀπόστολος Παῦλος λέγων: «Ἐὰν ταῖς γλώσσαις τῶν ἀνθρώπων λαλῶ καὶ τῶν Ἀγγέλων, ἀγάπην δὲ μὴ ἔχω, γέγονα χαλκὸς ἠχῶν ἤ κύμβαλον ἀλαλάζον» (Α´ Κορ. ιγ´, 1). Τέτοιαν ἀγάπην ἐβίωσαν καὶ ἐξακτίνωσαν πέριξ των ὅλοι οἱ ἀπ’ αἰῶνος Ἅγιοι, τὰ ζῶντα ταῦτα καὶ μεγαλόφωνα Εὐαγγέλια τοῦ Χριστοῦ! Αὐτὴ ἡ ἀγάπη ὡδήγησεν εἰς τὸ μαρτύριον τὸν Ἅγιον Δημήτριον καὶ τοὺς μαθητάς του Νέστορα καὶ Λοῦπον, τοὺς Μάρτυρας Ἀγαθόπουν καὶ Θεόδουλον, τὴν ὁμώνυμον τῆς Πόλεως Ἁγίαν Θεσσαλονίκην, τὸν Ὁσιομάρτυρα Ἀββακοὺμ τὸν Σκητιώτην καὶ εἴ τινα ἕτερον. Αὐτὴ ἡ ἀγάπη ὡδήγησεν εἰς τὴν Ὀρθόδοξον ὁμολογίαν τὸν Ἅγιον Ἀντώνιον Ἀρχιεπίσκοπον Θεσσαλονίκης κατὰ τὴν ἔξαρσιν τῆς εἰκονομαχικῆς αἱρέσεως, τοῦ ὁποίου καὶ τοιχογραφικὴ εἰκὼν κοσμεῖ τὸν ἱερὸν τοῦτον Μητροπολιτικὸν Ναόν, καθὼς καὶ τὸν ἐκ τῶν διαδόχων του Βασίλειον Γ΄ τὸν Ὁμολογητήν. Αὐτὴ ἡ ἀγάπη ὡδήγησεν εἰς τὸ μαρτύριον ὑπὲρ τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Γένους τὸν Ἱερομάρτυρα Ἰωσὴφ Γ΄ Θεσσαλονίκης τὸν ἀπὸ Δράμας. Αὐτὴ ἡ ἀγάπη ἐξήγειρε τοὺς αὐταδέλφους Θεσσαλονικεῖς Κύριλλον καὶ Μεθόδιον καὶ τοὺς ἔφερε μὲ πολλὴν αὐταπάρνησιν εἰς τὴν Κεντρικὴν καὶ Ἀνατολικὴν Εὐρώπην, ἐνθουσιώδεις ἀποστόλους τοῦ Εὐαγγελίου, ἀναγεννητὰς ἐν Χριστῷ λαῶν ὁλοκλήρων καὶ θεμελιωτὰς τοῦ Σλαβικοῦ πολιτισμοῦ, καὶ τοὺς κατέστησεν ὄχι ἁπλῶς Ἁγίους, ἀλλὰ Ἰσαποστόλους! Αὐτὴν τὴν ἀγάπην ἐβίωσαν καὶ ἐξακτίνωσαν ὁ Ἅγιος Θεωνᾶς, ὁ Ἅγιος Νήφων, ὁ κατόπιν Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης, οἱ Καβάσιλαι Νεῖλος καὶ Νικόλαος, ἡ Ἁγία Θεοδώρα, ὁ πολὺς τὰ Θεῖα Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς καὶ ὅλοι οἱ Ἅγιοί σας! Αὐτὴ ἡ ἀγάπη ἐδημιούργησεν ἔργα θαυμαστὰ εἰς τὴν πόλιν σας, ὅπως τὸ περίφημον Παπάφειον Ὀρφανοτροφεῖον, ἔργον μεγάλης πνοῆς τοῦ ἀειμνήστου λαμπροῦ ἐκείνου Χριστιανοῦ καὶ Εὐεργέτου Ἰωάννου Παπάφη, τὸ ὁποῖον καὶ συνιστᾷ τὴν μεγαλυτέραν γνωστὴν οἰκογένειαν, μὲ περισσότερα τῶν τριάκοντα χιλιάδων τέκνα! Αὐτὴν τὴν ἀγάπην, τὴν θείαν καὶ θαυματουργὸν ἀγάπην, ἐξαγγέλλει πάντοτε εὐσεβῶς ἡ Ἐκκλησία καὶ σαλπίζει ἀποστολικῶς: «διώκετε τὴν ἀγάπην» (Α´ Κορ. ιδ´, 1). Αὐτὴν καλλιεργεῖ, δι’ αὐτὴν προσεύχεται, εἰς αὐτὴν ἐλπίζει! Αὐτὴ ἡ ἀγάπη ἐκράτησε ζῶν καὶ ἡνωμένον τὸ Γένος εἰς καιροὺς ἀργαλέους. Αὐτὴ ἡ ἀγάπη,ἡ μὴ ζητοῦσα τὰ ἑαυτῆς ἀλλὰ τὰ τοῦ ἑτέρου, νικᾶ τὸ Ἐγὼ καὶ ἐξυψώνει τὸ Ἐμεῖς! Ἀπομειώνει τὸ ἄτομον καὶ δοξάζει τὸ πρόσωπον! Μεταμορφώνει τὴν ἀγέλην εἰς κοινωνίαν! Ὅπως ἡ Εἰρήνη δὲν εἶναι ἁπλῶς «Μὴ πόλεμος», ἀλλ’ ἡ Εἰρήνη τοῦ Θεοῦ ἡ «πάντα νοῦν ὑπερέχουσα», ἔτσι καὶ ἡ Ἀγάπη δὲν εἶναι ἁπλῶς «Μὴ μῖσος», ἀλλά ἡ Ἀγάπη τοῦ Θεοῦ, ἡ Ἄκτιστος Ἐνέργειά Του, ἡ ἀδελφοποιοῦσα κατ’ ἀλήθειαν τοὺς ἀνθρώπους καὶ καθιστῶσα αὐτοὺς γνήσια τέκνα τοῦ Οὐρανίου Πατρός, τέκνα φωτόμορφα τῆς Ἐκκλησίας!
Αὐτὴν τὴν ἀγάπην κηρύσσοντες καὶ σήμερον ἀπὸ τοῦ Μητροπολιτικοῦ τούτου τῆς Ἐκκλησίας τῶν Θεσσαλονικέων Ναοῦ, χαιρόμεθα διότι εἰς τὸ πρόσωπον τοῦ νέου Μητροπολίτου σας κ. Φιλοθέου βλέπομεν ἕνα γνήσιον ἐκφραστήν της. Ἡ ὅλη δὲ μέχρι σήμερον ἀναστροφὴ καὶ στάσις του εἰς τὰ ἐκκλησιαστικὰ πράγματα, μόνον ἀγαθὰ καὶ θεοφιλῆ προμηνύει καὶ προμνηστεύεται! Νὰ γνωρίζετε, Ἱερώτατε ἅγιε Ἀδελφέ, ὅτι ἡ Μήτηρ Ἐκκλησία σᾶς περιβάλλει μὲ πολλὴν ἐκτίμησιν καὶ ἐκτενῆ ἀγάπην καὶ ἐμπιστοσύνην καὶ οὐ παύεται προσευχομένη διά τε τὸ προσφιλὲς πρόσωπόν σας, διὰ τοὺς ἐκλεκτοὺς συνεργάτας καὶ τὸ χριστώνυμον ποίμνιόν σας. Σᾶς εὐχαριστοῦμεν ἀπὸ καρδίας τόσον διὰ τὴν εὐλαβῆ πρόσκλησιν καὶ τὴν θερμὴν ὑποδοχὴν ὅσον καὶ διὰ τοὺς εὐγενεῖς λόγους τῆς προσφωνήσεώς σας. Εἴθε ὁ Θεὸς νὰ ὁδηγῇ πάντοτε τὰ βήματά σας εἰς τὸ ποιεῖν ἐπιμελῶς τὸ θέλημά Του τὸ ἅγιον, τὸ συμφέρον ὑπὲρ πᾶσαν φρόνησιν ἀνθρωπίνην, πρὸς οἰκοδομήν, ἁγιασμὸν καὶ σωτηρίαν παντὸς τοῦ πληρώματος τῆς Ἐκκλησίας τῶν Θεσσαλονικέων!
«Λοιπόν, ἀδελφοί, χαίρετε, καταρτίζεσθε, παρακαλεῖσθε, τὸ αὐτὸ φρονεῖτε, εἰρηνεύετε, καὶ ὁ Θεὸς τῆς ἀγάπης καὶ εἰρήνης ἔσται μεθ’ ὑμῶν»! (Β´ Κορ. ιγ´, 11).
