Πρεσβύτερος Ηρακλής Φίλιος (Θεολόγος, Βαλκανιολόγος)
Κληρικός Ι. Μητροπόλεως Σταγών & Μετεώρων
Το ευαγγέλιο της Κυριακής (Ιω. 4, 5-42) αναφέρεται στην γυναίκα Σαμαρείτιδα, η οποία συνάντησε τον Χριστό και έκανε διάλογο μαζί του κοντά στο πηγάδι του Ιακώβ. Εξ αρχής χρειάζεται να σημειωθεί πως η γυναίκα ήταν αλλοεθνής και οι Ιουδαίοι με τους Σαμαρείτες δεν επικοινωνούσαν. Από την άλλη, ένας άνδρας, ο Χριστός καθόταν για ώρα στο πηγάδι και μιλούσε με μία γυναικά, κάτι δηλαδή ασυνήθιστο για την κοινωνία της εποχής.
Ακόμη κι αν η Σαμαρείτιδα ήταν μία γυναίκα αλλοεθνής, σε σχέση με την εθνικότητα του Χριστού, ακόμη κι αν ήταν γυναίκα και δεν συνηθιζόταν να γίνεται διάλογος σε ένα πηγάδι μεταξύ ανδρός και γυναικός την εποχή εκείνη, ακόμη κι αν είχε πέντε άντρες, όλα αυτά δεν εμπόδισαν τον Χριστό να την χαιρετήσει αλλά πολύ δε περισσότερο να ανοίξει διάλογο μαζί της. Και είναι πολύ σημαντικό ο τρόπος αντιμετώπισης της από τον Κύριο. Δεν την αντιμετωπίζει ταπεινωτικά, δεν την ελέγχει, δεν γίνεται αδιάκριτος, δεν της επιβάλλεται, δεν την καταδικάζει. Εξάλλου, όλος ο ευαγγελικός λόγος μία κατεύθυνση έχει· την οδό της σωτηρίας της ανθρωπότητος. ‘’Διότι δεν ήλθα για να καταδικάσω τον κόσμο, αλλά για να σώσω τον κόσμο’’ (Ιω. 12, 47). Βαριά υπενθύμιση προς όλη την ανθρωπότητα. Βαριά και σωτηριολογική.
Δεν είναι η πρώτη φορά που ο Χριστός γίνεται τόσο προσωπικός για τον άνθρωπο. Δεν λειτουργεί ο Χριστός από θέση ισχύος. Δεν διακατέχεται από αρχομανία. Δεν επιβάλλεται από ενδεχόμενα αποθημένα. Αυτά είναι των ανθρώπων. Ο τρόπος του Χριστού καθίσταται απόλυτα προσωπικός τρόπος. Μία απόλυτα διαπροσωπική σχέση ουσίας, νοήματος. Μία συνάντηση που φέρνει δύο πρόσωπα στο προσκήνιο. Τα πρόσωπα συγκροτούν την σχέση. Μία σχέση, ένας διάλογος αναπτύσσεται. Μία κοινωνία προσώπων, στην οποία κοινωνείται η θεωρία του Θεού (Πλάτων, άγιος Γρηγόριος Νύσσης). Μία θεωρία που αφορά τον κάθε άνθρωπο κάθε εποχής, κοινωνικής, πολιτικής, οικονομικής και πολιτισμικής τάξης.
Ένας από τους σπουδαιότερους ψυχοθεραπευτές του αιώνα μας ο Irvin Yalom, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Stanford, στο βιβλίο του Θρησκεία και Ψυχιατρική καλείται να αναζητήσει την ορολογία που εκφράζει καλύτερα την σχέση θεραπευόμενου και θεραπευτή, κάνοντας νωρίτερα λόγο για την σπουδαιότητα της διαπροσωπικής σχέσης μεταξύ τους. Η καταλληλότερη λοιπόν λέξη για να εκφράσει την σχέση αυτή είναι η λέξη συνοδοιπόροι, όρος που καταρρίπτει τις διακρίσεις. Ο Χριστός αντιμετωπίζει την Σαμαρείτιδα μέσα από μία σχέση συνοδοιπορίας, αναλογίας θα την έλεγε ο άγιος Μάξιμος Ομολογητής.
Η Σαμαρείτιδα είχε όλες τις προϋποθέσεις να δεχτεί τον λόγο του Κυρίου. Είχε πίστη κι αυτό φαίνεται από τον μεταξύ τους διάλογο. Ο Χριστός ξεδιπλώνει την ανάγκη του νοήματος που η ίδια αναζητά. Από τον τόπο λατρείας του Θεού μέχρι την πίστη της στον ερχομό του Μεσσία. Η ειλικρίνεια την διέκρινε. Δεν έκρυψε ότι είχε πέντε άνδρες μέχρι εκείνη την στιγμή στη ζωή της, αλλά ομολόγησε πως δεν έχει άνδρα. Η ειλικρίνεια είναι απαραίτητο στοιχείο για την διεξαγωγή ενός έντιμου διαλόγου. Όλα αυτά τα στοιχεία που κοσμούσαν την ίδια, συνέβαλαν σ’ έναν όμορφο διάλογο. Εξάλλου, δεν ήταν δεδομένη η ανταπόκριση της προς το κάλεσμα του Κυρίου στον διάλογο αυτό. Για να συμβούν όλα τα παραπάνω χρειάζεται η αφορμή. Η αφορμή που καθίσταται ευκαιρία. Κάποιος της έδωσε σημασία στο πηγάδι. Συζήτησε μαζί της. Αυτός ήταν ο Χριστός. Είδε μέσα της και δεν άφησε την ευκαιρία να χαθεί.
Στον διάλογο αναδεικνύεται η παγκοσμιότητα του μηνύματος του Θεού και η διάρρηξη των κοινωνικών στερεοτύπων. Να λοιπόν πως ο ευαγγελικός λόγος συνδέεται με την κοινωνία και τον κοινωνικό λόγο. Αυτά καλούμαστε σήμερα να τα μεταδώσουμε και να τα προχωρήσουμε για να αναδειχθεί η μοναδικότητα και αυθεντικότητα του ευαγγελικού λόγου, αλλά παράλληλα και το μήνυμα σωτηρίας προς κάθε άνθρωπο από όπου κι αν προέρχεται, ό,τι κι αν πρεσβεύει. Και κάτι ακόμη. Για να σπάσουν τα ειδεχθή κοινωνικά στερεότυπα που έχουν εγκλωβίσει τον άνθρωπο σε αποξένωση από τους άλλους αλλά και από τον Θεό.
Ο ψυχαναλυτής και λυρικός συγγραφέας Alan Wheelis στο βιβλίο του Ο Ακροατής (πρόκειται για τα απομνημονεύματά του) βγαίνει βόλτα με τον σκύλο του, τον Μόντυ. Εκεί, πετώντας του ο ίδιος το κλαδί διαπιστώνει πως ο Μόντυ έχει μία αποστολή και σημειώνει: ‘’Είναι τυχερός που έχει εμένα να του πετάω το κλαδί του. Εγώ περιμένω από τον Θεό να μου πετάξει το δικό μου. Πολύ καιρό περιμένω. Ποιος ξέρει αν και πότε θα ξαναστρέψει την προσοχή του σε μένα και θα μου επιτρέψει, όπως επιτρέπω εγώ στον Μόντυ, να βιώσω το αίσθημα της αποστολής;’’. Είναι η στιγμή που για το ίδιο γεγονός, ο Irvin Yalom διερωτάται: ‘’Γιατί μου έχει κολλήσει αυτό το απόσπασμα; Είναι τόσο σαγηνευτική η σκέψη μιας προκαθορισμένης απλής ανάθεσης ενός έργου για τη ζωή. Ποιος ανάμεσα μας δεν έχει νιώσει την επιθυμία: ας μου ρίξει κάποιος το δικό μου κλαδί!’’.
