Ὁμιλία τῆς Α. Θ. Παναγιότητος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ. κ. Βαρθολομαίου κατά τήν ἡμέραν τῶν Γενεθλίων Του (Πάνσεπτος Πατριαρχικός Ναός, 29 Φεβρουαρίου 2024)
Τιμιώτατοι ἀδελφοί Ἀρχιερεῖς,
Ἐξοχώτατε κύριε Πρέσβυ, Γενικέ Πρόξενε τῆς Ἑλλάδος ἐν τῇ Πόλει,
Εὐλαβέστατοι κληρικοί καί Ὁσιώτατοι μοναχοί,
Ἐντιμολογιώτατοι Ἄρχοντες,
Προσφιλέστατοι φίλοι καί προσκυνηταί,
Τέκνα ἐν Κυρίῳ εὐλογημένα,
Ἔμπλεοι αἰσθημάτων χαρᾶς καί συγκινήσεως, ἀπευθύνομεν πρός πάντας ὑμᾶς ἐγκάρδιον χαιρετισμόν ἀγάπης, τιμῆς καί εἰλικρινοῦς εὐχαριστίας διά τήν πρόφρονα καί εὐγενῆ παρουσίαν σας ἐν Φαναρίῳ ἐπί τοῖς γενεθλίοις τῆς ἡμῶν Μετριότητος, καθώς καί διά τήν εὐκαιρίαν καί τήν εὐφροσύνην τῆς πρόσωπον πρός πρόσωπον συναντήσεως, βέβαιοι διά τάς προσευχάς σας πρός τόν Κύριον τοῦ ἐλέους διά τήν ἐνίσχυσιν τοῦ ταπεινοῦ ἱκέτου Αὐτοῦ εἰς τήν ἄσκησιν τῆς διακονίας τῆς Ἁγίας Ἐκκλησίας Του.
Ὑμνοῦμεν καί δοξάζομεν τόν ἐν Τριάδι Θεόν δι᾿ ὅσα ἀνεκτίμητα ἐπεδαψίλευσεν εἰς ἡμᾶς ἡ ἀνερμήνευτος πρόνοια, ἡ ἀνεξιχνίαστος ἀγαθότης καί ἡ ἀκατάληπτος Αὐτοῦ κηδεμονία. Πρῶτον, διά τήν ἐρατεινήν γενέτειραν, τήν «παιπαλόεσσαν» νῆσον τοῦ Αἰγαίου Πελάγους Ἴμβρον, ὅπου ἠγαπήσαμεν παιδιόθεν τήν Ἐκκλησίαν, τήν φύσιν, τούς ἀνθρώπους, τά γράμματα, ὅπου ἀνεφύη εἰς τήν καρδίαν μας ὁ πόθος τῆς ἱερωσύνης. Ἔπειτα, διά τήν μαθητείαν εἰς τήν Χαλκίτιδα Θεολογικήν Σχολήν καί τήν συνέχισιν τῶν σπουδῶν μας ἐν τῇ Ἑσπερίᾳ. Ἄνωθεν εὐδοκίᾳ ἠξιώθημεν νά διακονήσωμεν ἐν Φαναρίῳ ἐπί πέντε καί πλέον δεκαετίας, ἀπό τοῦ ἔτους 1991 δέ ὡς Οἰκουμενικός Πατριάρχης, φυλάσσοντες τά ὅσια καί τά ἱερά τοῦ Γένους, τά προσκυνήματα καί τά πανίερα μνημεῖα μας, τόν Ὀρθόδοξον τρόπον τοῦ βίου, ἀγωνιζόμενοι διά τήν εὐστάθειαν τῆς Ὀρθοδοξίας, διά τήν ἑνότητα τῶν Χριστιανῶν καί τήν διαθρησκειακήν συνεργασίαν, διά τήν καλήν χριστιανικήν μαρτυρίαν εἰς τόν σύγχρονον ἄνθρωπον, ἐνώπιον τῶν σημείων τῶν καιρῶν, ἐν προσευχῇ καί καρτερίᾳ, ἐν ἐπιγνώσει τῆς ἀδιαπτώτου συνοχῆς καί τῆς συνεχείας τοῦ καθ᾿ ἡμᾶς πνευματικοῦ πολιτισμοῦ καί τῆς παγκοσμίου ἐμβελείας του.
Ἡ παροῦσα σύναξις εἶναι δι᾿ ἡμᾶς, ἐκτός ἀπό καιρός δοξολογίας τοῦ πανδώρου Θεοῦ, καί καιρός ἐνθυμήσεως. Ἐνθυμούμεθα ὅλους ἐκείνους, εἰς τούς ὁποίους χρεωστοῦμεν, μετά Θεόν, τό ζῆν καί τό εὖ ζῆν. Εὐγνωμόνως μνημονεύομεν τοῦ ὀνόματος τοῦ μακαριστοῦ Γέροντος καί εὐεργέτου ἡμῶν Μητροπολίτου Χαλκηδόνος Μελίτωνος, αὐτῆς τῆς ἐμβληματικῆς φυσιογνωμίας τῆς Ἁγίας τοῦ Χριστοῦ Μεγάλης Ἐκκλησίας καί τῆς χριστιανικῆς οἰκουμένης. Δέν λησμονοῦμεν τούς γενναίους συγκυρηναίους ἀδελφούς, τούς πολυτίμους φίλους, τούς συναγωνιστάς εἰς τήν ἐκκλησιαστικήν διακονίαν μας, τά προσφιλέστατα μέλη τῆς Ὁμογενείας εἰς τήν Πόλιν τοῦ Κωνσταντίνου, ὅπου τά κατορθώματα τῶν Ἁγίων καί τῶν Μαρτύρων «σάλπιγγος λαμπροτέραν ἀφίενται φωνήν».
Ἡ μακρά πορεία μας εἰς τήν ζωήν μᾶς ἐδίδαξε νά σκεπτώμεθα ὑψηλά καί μέ αἰσιοδοξίαν διά τόν ἄνθρωπον, τόν «ἠγαπημένον τοῦ Θεοῦ», τόν πεπροικισμένον μέ τό δῶρον τῆς ἐλευθερίας, τόν «κεκελευσμένον Θεόν», κατά τόν Θεολόγον Γρηγόριον, τόν ἐν Ἁγίοις Προκάτοχον τῆς ἡμῶν Μετριότητος. Ὅπου ὑπάρχει εἰς τόν κόσμον ἀγάπη, φῶς, συγγνώμη καί καταλλαγή, πνεῦμα διαλόγου καί ἀλληλεγγύη, ὅπου ἀγωνίζονται οἱ ἄνθρωποι διά τήν εἰρήνην καί τό δίκαιον, εἶναι παρών ὁ Θεός, ὁ ἀεί «ποιῶν μεγάλα καί θαυμάσια, ἔνδοξά τε καί ἐξαίσια», ἐκεῖ ἡ θεία χάρις ἐμπνέει τήν ἐλευθερίαν καί προάγει τήν συνεργίαν τοῦ ἀνθρώπου.
Εἶναι γεγονός, ἀδελφοί καί τέκνα ἐν Κυρίῳ, ὅτι ἡ εἰκών τήν ὁποίαν ἔχομεν διά τόν ἑαυτόν μας καί τό νόημα τῆς ἀνθρωπίνης ὑπάρξεως ἐπηρεάζει συνολικῶς τήν ζωήν καί τάς ἀποφάσεις μας. Προφανέστατα, ἐάν βλέπωμεν τήν ζωήν μας ὡς ἀδιέξοδον σισύφειον ἔργον, ἐάν πιστεύωμεν εἰς τήν τυχαιότητα τῆς ὑπάρξεώς μας καί εἰς τόν θάνατον ὡς ὁριστικόν τέλος, ὁδηγούμεθα εἰς συρρικνωτικάς θεωρήσεις τῆς ζωῆς, εἰς ποικίλους διχασμούς, καί σχετικοποιήσεις, εἰς ἐγκλωβισμόν εἰς τήν μίαν δῆθεν ἀνυπέρβλητον ἀρνητικότητα καί ἀπαισιοδοξίαν. Ἀντιθέτως, ἡ πίστις εἰς τόν ἐν Χριστῷ αἰώνιον προορισμόν μας, εἰς τήν προοπτικήν τῆς κατά χάριν θεώσεως, δίδει εἰς τόν ἄνθρωπον ἀπόλυτον ἀξίαν, τόν ἀπελευθερώνει ἀπό τά δεσμά τῆς ματαιότητος, ἐνισχύει καί ἐμπλουτίζει τήν δημιουργικότητά του. Ἐν τῇ ἐννοίᾳ ταύτῃ, τό «λάθε βιώσας», δηλαδή ἡ ἀρχή «ζῆσε χωρίς νά φαίνεσαι», δέν εἶναι ὀρθή ἀπάντησις εἰς τήν κλῆσιν τοῦ Θεοῦ. Ὁ Χριστιανός «δέν κλείνεται στόν ἑαυτό του, ἀλλά ἐξέρχεται δυναμικά πρός τήν κοινωνία καί τόν κόσμο, εἶναι ῾φλεγόμενος ἄνθρωπος᾿. Δέν μποροῦμε νά πορευόμαστε πρός τόν Θεό καί νά γυρνᾶμε τήν πλάτη στόν συνάνθρωπο».
Εἰς τόν σύγχρονον κόσμον τῶν ραγδαίων ἀλλαγῶν, τῶν ἀξιολογικῶν ἀνατροπῶν καί τῶν ἰλλιγγιωδῶν τεχνολογικῶν ἐξελίξεων, τοῦ νέου Ὑπερανθρώπου καί τοῦ Μετανθρώπου, τῆς τεχνητῆς νοημοσύνης καί τῆς ἐπερχομένης ρομποτοκρατίας, ἡ Ἐκκλησία κηρύττει Ἰησοῦν Χριστόν, τόν σαρκωθέντα, σταυρωθέντα καί ἀναστάντα Σωτῆρα τοῦ ἀνθρώπου καί τοῦ κόσμου, ἐν τῷ ὁποίῳ «κατοικεῖ πᾶν τό πλήρωμα τῆς θεότητος σωματικῶς» (Κολ. β’, 9), τήν ἀλήθειαν ὡς «κοινωνίαν» καί ἀγάπην, τήν ζωήν ἐν Ἐκκλησίᾳ ὡς βίον «κοινῆς ἐλευθερίας», τήν προτεραιότητα τοῦ προσώπου ἀπέναντι εἰς τάς δομάς, τήν προστασίαν τῆς δημιουργίας καί τήν ἀναγκαιότητα μιᾶς παιδείας, ἡ ὁποία καλλιεργεῖ καί στηρίζει τήν πνευματικήν φύσιν τοῦ ἀνθρώπου.
Ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ μεταμορφώνει τόν κόσμον «μέ αὐτό πού εἶναι καί μέ ὅ,τι πράττει». Εἶναι ἡ ἁπτή παρουσία τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν ἐν τῷ κόσμῳ. Ὁ ἐνανθρωπήσας Θεός Λόγος, «δι᾿ οὗ τόν Πατέρα ἐγνώκαμεν καί τό Πνεῦμα τό Ἅγιον ἐπεδήμησεν ἐν κόσμῳ», ἔδειξε «πρῶτος καί μόνος», ὡς γράφει ὁ Ἅγιος Νικόλαος ὁ Καβάσιλας, «τόν ἀληθινόν ἄνθρωπον καί τέλειον, καί τρόπων καί ζωῆς καί τῶν ἄλλων ἕνεκα πάντων» (Περί τῆς ἐν Χριστῷ ζωῆς, ΣΤ’, 36). Ὁ Χριστός εἶναι ἡ τελεία ἀποκάλυψις τῆς ἀληθείας διά τόν Θεόν καί τόν ἄνθρωπον. Αὐτήν τήν Ἀλήθειαν ἐκπροσωπεῖ ἡ Ἁγία τοῦ Χριστοῦ Μεγάλη Ἐκκλησία, ἀπό αὐτήν τρέφεται, αὐτήν τήν Ἀλήθειαν διακονεῖ, δρῶσα ἀεί θυσιαστικῶς, μακράν στόχων ἐφημέρων, ἐγκοσμίων κριτηρίων καί χρησιμοθηρικῶν θεωρήσεων, εὐαγγελιζομένη τόν λόγον τῆς πίστεως τῆς ἀγάπης καί τῆς ἐλπίδος, προσβλέπουσα πρός τήν «ἀνέσπερον καί ἀδιάδοχον καί ἀτελεύτητον ἡμέραν» (Μ. Βασιλείου, Εἰς τήν Ἐξαήμερον Β’, PG 29, 52), ἔνθα «ἐξαλείψει ὁ Θεός πᾶν δάκρυον … καί ὁ θάνατος οὐκ ἔσται ἔτι, οὔτε πένθος οὔτε κραυγή οὔτε πόνος οὐκ ἔσται ἔτι» (Ἀποκ. κα’, 4).
Τιμιώτατοι ἀδελφοί καί τέκνα ἐν Κυρίῳ ἀγαπητά,
Αὐτή ἡ πίστις εἰς τόν αἰώνιον προορισμόν μας εἶναι ἡ βιωματική ἀναστάσιμος ἀπάντησις εἰς τόν ἐλεγειακόν στίχον τοῦ Ψαλμῳδοῦ: «ἄνθρωπος ὡσεί χόρτος αἱ ἡμέραι αὐτοῦ, ὡσεί ἄνθος τοῦ ἀγροῦ οὕτως ἐξανθήσει» (Ψαλμ. ρβ’, 15). Αὐτή ἡ πίστις, ὅτι τό «πολίτευμα ἡμῶν ἐν οὐρανοῖς ὑπάρχει» (Φιλιπ. γ’, 20), ἐνδυναμώνει ἐν τέλει τήν χριστιανικήν παρουσίαν καί τήν μαρτυρίαν ἡμῶν ἐν τῷ κόσμῳ, ἐνώπιον Θεοῦ καί ἀνθρώπων. Ἐν τῷ πνεύματι τούτῳ, δοξολογοῦμεν ἅπαντες, ἐν ἑνί στόματι καί μιᾷ καρδίᾳ, τόν παντελεήμονα Θεόν διά τό δῶρον τῆς ἐπιγείου καί τῆς αἰωνίου ζωῆς, ἀναβοῶντες: «Τί ἀνταποδώσωμεν τῷ Κυρίῳ περί πάντων ὧν ἀνταπέδωκέν ἡμῖν;» (Ψαλμ. ριε’, 3). Δόξα τῷ Θεῷ πάντων ἕνεκεν!
Εὐχαριστοῦμεν καί πάλιν διά τήν πολλήν ἀγάπην σας.
Προσφώνησις τῆς Α. Θ. Παναγιότητος κ. κ. Βαρθολομαίου κατά τήν συνεστίασιν μετά τό πέρας τῆς Ἱερατικῆς Συνάξεως τῆς Ἁγιωτάτης Ἀρχιεπισκοπῆς Κωνσταντινουπόλεως (Ἱερός Ναός Ἁγίας Τριάδος, 3 Μαρτίου 2024)
Τιμιώτατοι ἀδελφοί Ἀρχιερεῖς,
Αἰδεσιμολογιώτατε πάτερ Θωμᾶ,
Εὐλαβέστατοι πρεσβύτεροι καί διάκονοι,
Τέκνα ἐν Κυρίῳ ἀγαπητά,
Μέ ἰδιαίτερη συγκίνηση συμμετέχουμε σήμερα στή συνεστίαση, στό πλαίσιο τῆς Ἱερατικῆς Συνάξεως τῆς καθ᾿ ἡμᾶς Ἁγιωτάτης Ἀρχιεπισκοπῆς Κωνσταντινουπόλεως. Πάντοτε ἡ πρόσωπον πρός πρόσωπον συνάντησις καί ἐπικοινωνία εἶναι πηγή εὐφροσύνης. Μέ πολλήν χαράν ὑποδεχόμεθα τόν Αἰδεσιμολογιώτατον π. Θωμᾶν Χρυσικόν, τόν ὁποῖο γνωρίζουμε ἀπό πολλῶν ἐτῶν, ἐκτιμοῦμε δέ καί τιμοῦμε ἐξόχως. Εἴμεθα βέβαιοι, ἀγαπητέ π. Θωμᾶ, ὅτι ὁ λόγος σας ἄγγιξε τίς καρδιές τῶν κληρικῶν μας καί ὅλων τῶν παρόντων.
Ὅλα τά μέλη τοῦ ἱεροῦ κληροῦ τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας, ἀπό τόν Πατριάρχη μέχρι τόν νεοχειροτονηθέντα διάκονο, ἔχουμε κοινή θεώρηση τῆς ταυτότητος καί τῆς ἱερῆς ἀποστολῆς μας. Γνωρίζουμε τό ὕψος καί τήν εὐθύνη τοῦ λειτουργήματος τοῦ διακόνου τοῦ Χριστοῦ καί τῆς Ἐκκλησίας του, πού εἶναι συνδεδεμένα οὐσιαστικῶς μέ θυσιαστικό ἦθος, ἑτοιμότητα γιά προσφορά, ἀφιέρωση ψυχῇ τε καί σώματι στό χρέος. Πρέπει δέ νά ἔχουμε πάντοτε στόν νοῦ μας τό γεγονός ὅτι εἴμεθα κληρικοί τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, τῆς Πρωτοθρόνου Ἁγίας τοῦ Χριστοῦ Μεγάλης Ἐκκλησίας, ἡ ὁποία ἐπί μακρούς αἰῶνας διακονεῖ ἀπό τήν Πόλη τοῦ Κωνσταντίνου τόν λαό τοῦ Θεοῦ, ἔχει προσφέρει στό Γένος καί στόν παγκόσμιο πολιτισμό ἀνεκτίμητες ὑπηρεσίες, συνεχίζει δέ καί σήμερα νά παράγει πολιτισμό, νά διαποιμαίνει ἀνθρώπους πού ζοῦν σέ ὁλόκληρη τήν οἰκουμένη, πορευομένη μέ ἀπόλυτη πιστότητα στήν παράδοση τῶν Ἀποστόλων καί τῶν Πατέρων, στό δόγμα καί στήν κανονική τάξη, μέ εὐήκοον οὖς γιά τά σημεῖα τῶν καιρῶν καί μέ ἐνσυναίσθηση γιά τίς περιπέτειες τῆς ἀνθρώπινης ἐλευθερίας. Εἶναι δέ καί ὁ στυλοβάτης τῆς Ὁμογενείας μας ἐδῶ στήν Τουρκία, ἡ ἐγγύηση γιά τό παρόν καί τό μέλλον της. Ὀρθῶς ὁ μακαριστός Μητροπολίτης Περγάμου Ἰωάννης, πού ἐπί δεκαετίες ὑπῆρξε ὁ στιβαρός θεολογικός βραχίων τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, ἔγραψε ὅτι τό Πατριαρχεῖο μας «ἄν δέν ὑπῆρχε, θά ἔπρεπε νά ἐφευρεθεῖ».
Τό Πατριαρχεῖο ὑπάρχει καί θά ὑπάρχει ἀμετακίνητο. Θά συνεχίσει νά μαρτυρεῖ περί τῆς ἀληθείας τοῦ Χριστοῦ, περί τῆς πίστεως, τῆς ἀγάπης καί τῆς ἐλπίδος, μέσα σέ ἕνα κόσμο ὁ ὁποῖος συχνά φαίνεται νά λησμονεῖ, ὅτι χωρίς ἀναφορά στόν Θεό καί στίς πνευματικές ἀξίες εἶναι ἀδύνατον ὄχι μόνον νά διασώσει τόν πολιτισμό καί τόν ἀνθρωπιστικό του προσανατολισμό, ἀλλά νά ἐξασφαλίσει καί αὐτήν ἀκόμη τήν ἐπιβίωσή του.
Αὐτήν τήν ἀλήθεια ἐκπροσωπεῖ, συμβολίζει καί ἐκφράζει κάθε κληρικός, σέ αὐτήν παραπέμπει ἡ παρουσία του, ἡ μαρτυρία του, τό λειτούργημά του. Δέν ἀνήκουμε στόν ἑαυτό μας, ἀλλά στόν Χριστό. Εἴμαστε κήρυκες τοῦ Σταυροῦ καί τῆς Ἀναστάσεως Του, πού εἶναι ἡ ἁπτή ἔκφραση τῆς ἀγάπης Του γιά τόν ἄνθρωπο, τῆς θυσίας Του γιά τή σωτηρία του καί τῆς ὑψίστης δωρεᾶς Του πρός αὐτόν, τῆς διάνοιξης δηλαδή τῆς ὁδοῦ γιά τήν κατά χάριν θέωση καί τήν αἰώνια ζωή στήν οὐράνια Βασιλεία Του.
Ποτέ καί πουθενά, σέ καμία θρησκεία, σέ κανένα ἀνθρωπιστικό κίνημα, δέν δόθηκε στήν ἀνθρώπινη ὕπαρξη τόσο ὑψηλή ἀξία, τέτοια προοπτική ἐλευθερίας καί ζωῆς. Μέ ὑπέροχο τρόπο ὁ μέγας Θεσσαλονικεύς θεολόγος καί Ἅγιος Νικόλαος ὁ Καβάσιλας ἐξέφρασε αὐτή τήν ἀλήθεια γιά τόν ἐν Χριστῷ ἀνακαινισθέντα ἄνθρωπο: «Οὐδέν ὡς ἄνθρωπος ἱερόν, ᾧ καί φύσεως ἐκοινώνησεν ὁ Θεός», «Τίποτε δέν εἶναι τόσο ἱερό ὅσο ὁ ἄνθρωπος, τή φύση τοῦ ὁποίου προσέλαβε ὁ Θεός».
Αὐτόν τόν Θεό τῆς ἀγάπης καί αὐτόν τόν ἄνθρωπο καί τόν αἰώνιο προορισμό του διακονοῦμε, Ἱερώτατοι ἀδελφοί καί εὐλαβέστατοι πρεσβύτεροι καί διάκονοι. Καί ὀφείλουμε νά εἴμεθα ἀπαιτητικοί ἀπέναντι στόν ἑαυτό μας. Νά μή λησμονοῦμε ὅμως, παράλληλα, ὅτι αὐτό πού πράττουμε ἐνεργεῖται ἀπό τόν ἴδιο τόν Θεό διά μέσου ἡμῶν. Τά πάντα στή ζωή μας εἶναι χάρις καί δωρεά τοῦ παντελεήμονος Θεοῦ.
Γνωρίζουμε ὅλοι τά σύγχρονα δεδομένα τῆς Ὁμογενείας. Καί καλούμεθα, μέ ἐμπιστοσύνη στήν πρόνοια τοῦ Θεοῦ, νά ἀντιμετωπίσουμε τίς προκλήσεις καί τά προβλήματα, νά εἴμεθα κοντά στό μικρό ποίμνιο, τό ὁποῖο ὅμως ἐκπροσωπεῖ καί κρατᾷ στούς ὤμους του μιά μεγάλη ἱστορία. Τά μεγέθη στήν Πόλη μας διευκολύνουν τήν προσωπική ἐπικοινωνία. Ἐξ ἄλλου, αὐτό εἶναι ἡ οὐσία τῆς χριστιανικῆς ποιμαντικῆς: Στοχευμένη μέριμνα γιά συγκεκριμένους ἀνθρώπους, πάντοτε προσωπικά καί μέ πολλή ἀγάπη.
Μέ αὐτά τά αἰσθήματα, μέ αὐτές τίς σκέψεις καί τίς πατρικές παραινέσεις, ἐκφράζουμε ἀκόμη μία φορά τή χαρά μας γιά τή σύναξη αὐτή, συγχαίρουμε τούς ὀργανωτάς, με επί κεφαλής τον Οσιολογιώτατο και λίαν αγαπητό Πρωτοσύγκελλο κ. Γρηγόριο, τόν γλαφυρό ὁμιλητή π. Θωμᾶ καί ὅλους ἐσᾶς γιά τή συμμετοχή σας.
Καλή Ἀποκριά, Καλή Ἁγία καί Μεγάλη Τεσσαρακοστή. Ὁ Χριστός ἐν τῷ μέσῳ ἡμῶν!
