Μητροπολίτου πρ. Χαλκηδόνος Ἀθανασίου
“Ζητεῖτε πρῶτον τήν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ καί τήν δικαιοσύνην αὐτοῦ…” (Ματθ. 6.33)
Εἰς τό Μουσεῖον τοῦ Λούβρου εὑρίσκεται εἷς πίναξ τοῦ George de la Tour (1543-1652) ἐκ τῶν σημαντικοτέρων Barock ζωγράφων τῆς Γαλλίας. Ἐξετέλεσε ἔργα κυρίως θρησκευτικοῦ χαρακτῆρος καί νωπογραφίας, διακρινόμενα διά τήν τεχνικήν τοῦ Chiaroscuro, γοητευτικά, φωτιζόμενα μέ τό φῶς τῶν κηρίων.
Εἰς αὐτά ὑπάρχουν γεωμετρικαί συνθέσεις μέ ἱκανήν ἁπλοποιημένην ζωγραφικήν τῶν μορφῶν. Ἔχει δέ ἐπηρεασθεῖ κυρίως ἀπό τόν διαπρεπῆ Caravaggio.
Μετά τόν θάνατόν του ἐλησμονήθη ὡς καί ἄλλοι, ἀνακαλυφθείς κατά τάς ἀρχάς τοῦ 20ου αἰῶνος, καταξιωθείς δέ καί εἰς τήν σύγχρονον φήμην του.
Ὁ πάσχων εἰς τό ἔργον τοῦ ἥρως μέ τό ἁπλοῦν συναίσθημα Ἰώβ, ἦτο παραστατικός ἐκφραστής τοῦ αἰωνίου προβλήματος τῆς θεοδικίας, ἦτο λίαν πλούσιος, εὐσεβής, ἐνάρετος καί δίκαιος, ἀνήρ ἐπιδεικνύων στοργήν εἰς τούς στερουμένους πάσχοντας καί ἀδικουμένους – ὅπως εὐτυχῶς σήμερον πολλοί! – ἀπωλέσας τά πάντα καί τελικῶς τήν ὑγείαν του, ὅμως ἀργότερον δικαιωθεῖς ἐν πᾶσιν ὑπό τοῦ πανοικτίρμονος Θεοῦ. Οἱ “φίλοι” του δέ ἀντί νά τόν παρηγορήσουν ἁπλῶς ἔλεγον: “ἤδη κάτι φαίνεται συνέβαινεν”. Ἤ ὁ Κύριος ἔρριπτεν τούς πιστούς τοῦ εἰς τόν ἀγῶνα μετά τοῦ Σατανᾶ, ὁ ἴδιος – ἵνα τόν ἐξυβρίσουν ἀκολούθως, ἀπαλλασσόμενοι πάσης κριτικῆς; Ἐξ ἄλλου ὑφίστατο μία ἐχθρική πρός τάς γυναίκας παράδοσις τῆς ἑρμηνείας πρός ὑποβιβασμόν τῆς γυναικός τοῦ Ἰώβ. Διότι αὕτη ἐνεφανίζετο πρός τόν καθήμενον εἰς τήν σποδόν καί πεπληγωμένον λέγουσα: “Διατί ἐπιμένεις εἰς τήν εὐλάβειάν σου; Ἀρνήθητι τόν Θεόν καί ἀπόθανε!”.
Καί ὅμως εἰς τόν πίνακα τοῦ G. de la Tour παρουσιάζεται ὡς μορφή φωτός! Τό ὀλιγότερον εἰς τά ὄμματα τοῦ γάλλου ποιητοῦ René Char. Διότι οὗτος ἐκ τοῦ πίνακος ἐλάμβανε θάρρος διά τήν ἀντίστασιν κατά τοῦ Hitler, ὡς ἀντιστασιακός.
Εἶναι ἀσαφές ποῖον τίτλον ἔδωσεν ὁ ζωγράφος εἰς τόν πίνακα. Ὁ συνηθέστερος εἶναι: “Ὁ Ἰώβ σατυριζόμενος ὑπό τῆς γυναικός του”. Ἕτερος δέ: “Ὁ Ἰώβ μετά τῆς γυναικός του”, “Ὁ Φυλακισμένος”.
Ὁ Char τονίζει τήν ἐπίδρασιν τοῦ κηρίου καί τοῦ φωτός. Ἡ ματιά του πρός τήν γυναῖκα εἶναι τελείως διάφορος ἀπό τήν συνήθη. Καί τά λόγια της φέρουν ἄνευ ἀργοπορίας, βοήθειαν καί τό ἀνέλπιστον εἰς τόν κόσμον.
Χάρις εἰς τόν G. de la Tour, ὁ ὁποῖος τήν ἰσχύν τοῦ Hitler ἐξηνάγκασε μέ μίαν συνομιλίαν μεταξύ τῶν ἀνθρώπων, ἡ ὁποία φέρει παρηγορίαν καί ἐλπίδα εἰς τόν ἀγῶνα κατά τῶν ἀπανθρώπων.
Τά χρώματα τοῦ πίνακος διακρίνονται διά τήν ἀσκητικότητα αὐτῶν, κυριαρχοῦντος τοῦ ἐρυθροῦ εἰς διαβαθμίσεις του. Τό δέ βάθος τοῦ ἔργου εἶναι βαθύ καφεόχρουν.
Καί τώρα ἐρχόμεθα εἰς τήν εἰκονογραφικήν ἀνάλυσιν τοῦ πίνακος. Εἰς τό δεξιόν τμῆμα του εὑρίσκεται ὁ Ἰώβ σχεδόν γυμνός μετά μικρᾶς λευκοκιτρίνης περικνημίδος. Κάθηται ἐπί κυβικοῦ σκαμνίου, κάτωθεν τοῦ ὁποίου ὑπάρχει πιθανῶς τεθραυσμένον κεραμικόν πρός χρῆσιν. Ἄι χεῖρες του κεῖνται ἐσταυρωμέναι ἐπί τῶν γονάτων ἔχων ἐστραμμένην τήν κεφαλήν πρός τά ἄνω καί ἀτενίζων τήν ἄνωθεν αὐτοῦ κύπτουσαν γυνήν του, ἐν ἀπογνώσει. Φέρει μέλαιναν μακράν κόμην καί γενειάδα.
Τό δέ ἀριστερόν τμῆμα τοῦ πίνακος πληροῖ ἡ μορφή τῆς σωματώδους γυναικός τοῦ – ἴσως ἐγκύου! Αὕτη διά τῆς δεξιᾶς κρατεῖ ἀνημμένον κηρίον φωτίζον τό κέντρον τῆς συνθέσεως πρός τά ἀριστερά. Διά δέ τῆς ἀριστερᾶς ἐγγίζει τήν κεφαλήν τοῦ Ἰώβ τρόπον τινά ἐρωτοῦσα αὐτόν. Φέρει λευκοκίτρινον χιτῶνα μετά μελαίνης πρός τά ἄνω ζώνης καθώς καί καλύπτραν ἐπί τῆς κεφαλῆς. Ἄνωθεν τοῦ χιτῶνος φορεῖ ἐρυθρόν ἱμάτιον λίαν εὐρύ.
Τελικῶς δέον νά σημειωθεῖ, ὅτι ἡ γοητευτική τεχνική τοῦ Chiaroscuro ὑπάρχει εἰς πολλά ἔργα τοῦ καλλιτέχνου. Καί τήν αἰσθητικήν ἡδονήν συμπληροῖ ἐνταῦθα καί μία ἠθική, δηλοῦσα, ὅτι δέον νά βλέπει τις τό βασικόν καί πράττει τό ἀναγκαῖον.[1] Νά διαχωρίζει το φῶς ἐκ τοῦ σκότους, τούς δύο αἰώνιους ἐχθρούς.
“Δικαιοσύνην μάθετε οἱ ἐνοικοῦντες ἐπί τῆς γῆς” (Ἠσ. 26, 9).
[1] U. Feist, Mit Hiob im Widerstand, Publik Forum, 20(2021) 40-41.
