Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου
Ο βίος του Αγίου Νεομάρτυρος Αγγελή του Αργείου και εν Χίω αθλήσαντος σαν σήμερα, 3 Δεκεμβρίου 1813, είναι από τους πιο …περίεργους και μας τον διασώζει ο Όσιος Νικηφόρος ο Χίος, ο υμνογράφος και πνευματικός.
Πρακτικός γιατρός, που μονομάχησε μ’ έναν άθεο Γάλλο στο Κουσάντασι όπου ζούσε και αναδείχθηκε νικητής αφού ο Γάλλος εγκατέλειψε την μονομαχία. Κλείνεται στον εαυτό του και γίνεται κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες μουσουλμάνος το Σάββατο του Λαζάρου του 1813.
Οι Τούρκοι αρχικά τον έδιωχναν, ύστερα όμως, μπροστά στην επιμονή του, τον δέχθηκαν. Τότε άρχισε να κάνει διάφορα τρελά πράγματα και οι Τούρκοι τον έστειλαν στην Χίο. Εκεί συνεχίζει την σαλότητα του και ομολογεί την πίστη του στον Χριστό, ώσπου μετά από φυλακές και βασανιστήρια τον αποκεφάλισαν στις 3 Δεκεμβρίου, δηλ. μόλις επτά μήνες μετά την «μουσουλμανοποίησή» του.
Ο βίος του παρουσιάζει αλλόκοτες συμπεριφορές, πέρα από τα καθιερωμένα, και συντριπτικές μεταπτώσεις. Κάτι που «αναγκάζει» και τον βιογράφο του Όσιο Νικηφόρο τον Χίο, στο τέλος του συναξαρίου, να πει στους αναγνώστες του ότι δεν πρέπει να αμφισβητούν την αγιότητα του Νεομάρτυρος Αγγελή, αφού η εκκλησιαστική ιστορία έχει να επιδείξει πολλά ανάλογα παράδοξα.
Η εικόνα του Αγίου Νεομάρτυρος Αγγελή που παραθέτουμε σήμερα εδώ και ανήκει στον Ι. Ναό Αγίου Γεωργίου Ν. Ψυχικού, αποτυπώνει κάτι ψυχικές υποθέσεις…
Η εικόνα φαίνεται να είναι σύγχρονη του Αγίου, δηλ. δεν πρέπει να χρονολογηθεί πέρα από το 1830. Είναι μεν λαϊκής τεχνοτροπίας, αλλά στοιχείται στην μεταβυζαντινή παράδοση. Θα μπορούσε την εποχή εκείνη να είναι ήδη πιο δυτικότροπη.
Το ενδιαφέρον στοιχείο εδώ είναι η μίμηση του εικονογραφικού τύπου της κεφαλής του Αγίου παρά τους πόδας αυτού. Το συναντάμε στις εικόνες του Τιμίου Προδρόμου και του Αγίου Γεωργίου του Τροπαιοφόρου, οι οποίοι επίσης αποκεφαλίστηκαν.
Το επίσης ιδιαίτερο στοιχείο είναι ότι η κεφαλή του Αγίου αναδεικνύεται εκ λαγόνων γης και μας θυμίζει το του Βαπτιστού: «ἡ τοῦ Προδρόμου κεφαλὴ πεφανέρωται, λαγόνων ἀναδοθεῖσα, ἐκ τῶν τῆς γῆς ἐμφανῶς, καὶ θαυμάτων ῥεῖθρα ἀναβλύζουσα…».
Και αυτή η κεφαλή είναι πιο …ανθρώπινη από αυτήν του ορθίου Νεομάρτυρος. Αποτυπώνει, δηλ., μία τραχύτητα που είχε ο Άγιος στον επίγειο βίο του, ο οποίος ήταν πολυκύμαντος. Ωραία η έκφραση του βιογράφου του Οσίου Νικηφόρου: «Με τοιαύτην πεπλασμένην μωρίαν, επέρασεν εδώ εις την Χίον, ο θεόσοφος και θεόπνευστος Αγγελής…».
Όταν, λέει ο Όσιος Νικηφόρος, αποκεφαλίστηκε ο Νεομάρτυς, «τότε απεκαλύφθησαν εκ πολλών καρδιών διαλογισμοί, και όλοι επληροφορήθησαν και εβεβαιώθησαν ότι ούτε υποχονδριακός ήτον, ούτε τρελλός, αλλά ήτον άνθρωπος φρόνιμος, συνετός, θεόφρων, και όλα εκείνα τα έκαμνε θεληματικώς, καθώς το πάλαι ο μακάριος Συμεών ο διά Χριστόν σαλός». Έχουμε, λοιπόν, ένα Νεομάρτυρα σαλό, που ομοιάζει στους παλαιούς Αγίους!
Κι ένα ακόμα σπάνιο εικονογραφικό στοιχείο: ο Άγιος ίσταται προ της τουρκοκρατούμενης Χίου. Πίσω του οι μιναρέδες αφθονούν…
Να πούμε εδώ ότι ο Δρ Ανδρέας Μιχαηλίδης, πρ. βουλευτής Χίου, στο βιβλίο του “Μελετήματα” (Χίος 2021) σε σχετική μελέτη του για τον Νεομάρτυρα παραθέτει και την εικόνα του από τον Ι. Ναό Αγίου Γεωργίου Νέου Ψυχικού.
Παραθέτουμε εδώ σελίδες από την Ακολουθία του Αγίου, όπως βρίσκεται στο “Χιακόν Λειμωνάριον”, αλλά και το Απολυτίκιό του, όπως το τόνισε ο Μιχάλης Στρουμπάκης ο Χίος, Καθηγητής Ιστορικής Βυζαντινής Μουσικολογίας, Πρόεδρος του Ακαδημαϊκού Συμβουλίου της Πατριαρχικής Ανώτατης Εκκλησιαστικής Ακαδημίας Κρήτης και μελετητής της πλούσιας Χιακής ψαλτικής παράδοσης.
Του Ανδρέα Μιχαηλίδη
Δρος Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
Τα βιογραφικά στοιχεία τα σχετικά με τον Νεομάρτυρα Αγγελή τα προσποριζόμεθα από τον συναξαριστή του Όσιο Νικηφόρο τον Χίο. Το γεγονός αυτό έχει ιδιαίτερη αξία, μια και μας είναι γνωστό το γεγονός ότι ο Νικηφόρος υπήρξε ιδιαίτερα ακριβής στην καταγραφή των βιογραφουμένων Αγίων. Φρόντιζε μάλιστα πάντα να διασταυρώνει τα στοιχεία του με μαρτυρίες ανθρώπων οι οποίοι είχαν ζήσει από κοντά τα γεγονότα της ζωής των Αγίων. Άλλωστε, όπως και ο ίδιος βεβαιώνει στο προοίμιο του συναξαρίου …«ημείς λοιπόν φιλαλήθως διηγούμεθα εις την ημετέραν αγάπην την του Αγγελή χριστιανικήν ζωήν»… Αλλά στην περίπτωση του Νεομάρτυρος Αγγελή, έχουμε και το επιβεβαιωτικό γεγονός ότι ήταν σύγχρονος του Νικηφόρου και μάλιστα στα τελευταία χρόνια της ζωής του είχε πνευματική σχέση με το κλίμα των Κολυβάδων της Χίου (συχνά επισκέπτονταν τον τάφο του Αγίου Μακαρίου του Νοταρά για πνευματική ενίσχυση).
Βέβαια, όπως φαίνεται, κατά την εποχή της συγγραφής του βίου του Αγγελή υπήρχε κάποιο κλίμα αμφισβήτησης της αγιότητός του, γεγονός που θα καθιστούσε τον Νικηφόρο ιδιαίτερα προσεκτικό στα γραφόμενά του, έτσι ώστε να μην είναι εύκολη η ανασκευή τους από τους αμφισβητίες. Οι παρατηρήσεις αυτές νομίζω πως είναι αρκετές για να συμπεράνουμε την ακρίβεια των βιογραφικών στοιχείων του Αγγελή, όπως μας τα παρέδωσε ο Νικηφόρος.
Ολόκληρο το κείμενο στη συνέχεια.
