Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου
Ο ελληνοουκρανικής καταγωγής δημοσιογράφος Κώστας Ονισένκο, ανταποκριτής της ΕΡΤ στο Κίεβο, είναι μόνιμος κάτοικος στο Κίεβο από το 2017 και καλύπτει όλες τις εξελίξεις σε αυτήν την πολύπαθη χώρα. Έχει εργαστεί σε ελληνικά ΜΜΕ τα τελευταία 20 χρόνια. Έχει διατελέσει συντάκτης του ελεύθερου, του αστυνομικού, αλλά και του δικαστικού ρεπορτάζ, ενώ έχει συνεργαστεί με την «Καθημερινή», το «Μega», το «Vice» καθώς και με άλλα ΜΜΕ.
Από την ώρα που ξεκίνησε η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, ο Κώστας Ονισένκο μας ενημερώνει κυριολεκτικά μέσα από τη φωτιά του πολέμου, με κάθε τρόπο. Είναι παρών καθημερινά, μεταφέροντάς μας τις τελευταίες εξελίξεις, αλλά και προβαίνοντας, ως γνώστης, σε σημαντικές αναλύσεις για τα τεκταινόμενα.
Απευθυνθήκαμε στον Κώστα Ονισένκο για να μας διαφωτίσει γύρω από την εκκλησιαστική κατάσταση στην Ουκρανία, καθώς στην Ελλάδα – και όχι μόνο – επικρατεί παραπληροφόρηση ή καλύτερη η ρωσική προπαγάνδα.
Παραθέτουμε, στη συνέχεια, την συνέντευξη που παραχώρησε στο «Φως Φαναρίου».
Αγαπητέ κ. Ονισένκο, θα μπορούσατε να μας πείτε ποια είναι η κατάσταση από εκκλησιαστικής άποψης στην Ουκρανία μετά τη ρωσική εισβολή, δηλαδή εδώ και ένα χρόνο και πλέον;
Όλο και περισσότερες ενορίες με απόφασή τους φεύγουν από την Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία (Πατριαρχείου Μόσχας) και περνούν στην Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας. Αυτή είναι μια διαδικασία που είχε ξεκινήσει εδώ και χρόνια αλλά ως αποτέλεσμα της ρωσικής εισβολής επισπεύσθηκε. Πολύς κόσμος που δεν έδινε και μεγάλη σημασία σε θέματα δικαιοδοσιών ενεργοποιήθηκε σε αυτό το θέμα, βλέποντας το πόσο κακό έφερε στην Ουκρανία ο λεγόμενος “ρωσικός κόσμος”, τον οποίο αντιπροσωπεύει και η Ρωσική Εκκλησία. Για να καταλάβετε, παλιότερα μεγάλο μέρος των ενοριτών δεν ασχολούνταν με αυτά τα πράγματα και απλώς πήγαιναν στο ναό τις γιορτές ή να ανάψουν ένα κεράκι. Αλλά τώρα όλο και περισσότεροι καταλαβαίνουν ότι αυτό έχει πολύ μεγαλύτερη σημασία για τη ζωή τους από όσο νόμιζαν. Βοήθησε σε αυτό και το γεγονός ότι για πρώτη φορά πριν από λίγους μήνες και επίσημα η πολιτεία τοποθετήθηκε επί του θέματος παίρνοντας τη θέση της νόμιμης Εκκλησίας της Ουκρανίας έναντι της ρωσικής.
Πώς γίνεται αυτό; Πώς γίνεται δηλαδή μια ενορία να “φύγει” και να πάει κάπου αλλού;
Στην Ουκρανία υπάρχει ένα αρκετά ελεύθερο νομικό πλαίσιο σε αυτό το θέμα. Η κάθε ενορία ή ναός ή μοναστήρι είναι ξεχωριστό πρόσωπο δημοσίου δικαίου, σαν σύλλογος -σας το λέω σχηματικά για να καταλάβετε. Οπότε για να “μετακινηθεί” σε άλλη δικαιοδοσία θα πρέπει να αλλάξει καταστατικό. Αυτό γίνεται κατόπιν γενικής συνέλευσης με ψηφοφορία και ενισχυμένη πλειοψηφία. Υπήρχαν πολλές υποθέσεις με αλλαγές καταστατικών που είχαν κατατεθεί τα προηγούμενα χρόνια αλλά -εξαιτίας της πίεσης παραγόντων που σχετίζονται με τη ρωσική Εκκλησία- δεν προχωρούσαν. Τώρα φαίνεται ότι υπάρχει η πολιτική βούληση αυτές οι υποθέσεις να προχωρήσουν.
Ξέραμε ότι ο πρόεδρος Ζελένσκι δεν ήθελε να ασχοληθεί με το εκκλησιαστικό θέμα της Ουκρανίας τον πρώτο καιρό. Μάλιστα, οι ρωσόφιλοι της Ουκρανίας και η υπό τον Ονούφριο Εκκλησία προσέβλεπε σε αυτόν. Τι άλλαξε;
Αυτό είναι μια αλήθεια, ο Ζελένσκι για διάφορους λόγους -και προσωπικούς και πολιτικούς- δεν ήθελε να ασχοληθεί με το Εκκλησιαστικό ζήτημα και πάντα έλεγε ότι αυτό δεν αφορά το κράτος. Την ίδια ώρα βέβαια υπήρχαν άτομα, όπως εκπρόσωποι των υπηρεσιών ασφαλείας, που του έλεγαν ότι μέσα στις ρωσικές εκκλησίες γίνεται στρατολόγηση ρώσων πρακτόρων και γενικά ενέργειες που στρέφονται κατά της Ουκρανίας ως κυρίαρχου κράτους. Απ’ όσο είμαι σε θέση να γνωρίζω, τα πάντα άλλαξαν άρδην το περασμένο Φθινόπωρο, όταν ο Ρώσος πρόεδρος Πούτιν υπέγραψε τα διατάγματα για “προσάρτηση” ουκρανικών περιφερειών, στις οποίες εισέβαλε ο ρωσικός στρατός. Ο Ζελένσκι είδε από την τηλεόραση ιερείς της ρωσικής Εκκλησίας από αυτές τις περιφέρειες να παρίστανται στην εκδήλωση. Τότε, όπως μου λένε οι πηγές μου στο γραφείο Προέδρου, ο Ζελένσκι έγινε έξαλλος, φώναζε και πετούσε πράγματα γύρω του. Και τότε έδωσε την εντολή στις υπηρεσίες ασφαλείας να ασχοληθούν με το θέμα. Μέσα σε λίγους μήνες βρέθηκαν στοιχεία προκειμένου να σχηματιστούν δικογραφίες σε βάρος ιερέων της ρωσικής Εκκλησίας. Εννοώ στοιχεία για διάφορα αδικήματα, που δεν έχουν να κάνουν με την Εκκλησία, στοιχεία που μπορεί να ήταν γνωστά και πριν αλλά κανείς δεν τολμούσε να τους πειράξει. Και πρόσφατα βέβαια λύθηκε και το ζήτημα της Λαύρας των Σπηλαίων στο Κίεβο, που είναι πολύ σημαντική εξέλιξη.
Είπατε για τη Λαύρα του Κιέβου. Στην Ελλάδα ακούγεται από ορισμένους ότι αυτή ανήκει ιστορικά στο Πατριαρχείο Μόσχας και η Αυτοκέφαλη Εκκλησία της Ουκρανίας την «άρπαξε». Τι συμβαίνει με αυτό το θέμα και γιατί είναι τόσο σημαντικό;
Κατ’ αρχάς το θέμα είναι σημαντικό επειδή πρώτον η Λαύρα των Σπηλαίων είναι ένα πολύ σημαντικό ιερό για τους ορθοδόξους της Ανατολικής Ευρώπης και δεύτερον διότι τις τελευταίες δεκαετίες αποτελούσε την άτυπη βάση της εν Ουκρανία ρωσικής Εκκλησίας. Οπότε οι αλλαγές που έγιναν αναγκάζουν το Πατριαρχείο Μόσχας τουλάχιστον να… ξεβολευτεί στο Κίεβο. Όσον αφορά την ουσία της υπόθεσης πρέπει να σημειώσουμε ότι η Λαύρα των Σπηλαίων είναι περιουσία του ουκρανικού λαού, είναι μουσείο που ανήκει στο υπουργείο Πολιτισμού και όχι ιδιοκτησία κάποιας Εκκλησίας. Όπως δεν ήταν ιδιοκτησία του Πατριαρχείου Μόσχας έτσι δεν θα είναι και ιδιοκτησία της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας. Το καθεστώς ενοικίασης των δύο χώρων της Λαύρας (τη λεγόμενης “άνω” και “κάτω” Λαύρας) διέπονταν από δύο συμβόλαια της εν Ουκρανία ρωσικής Εκκλησίας με το υπουργείο Πολιτισμού της Ουκρανίας. Τα συμβόλαια έληξαν και το υπουργείο πήρε την απόφαση να μην τα ανανεώσει, όπως είχε δικαίωμα να κάνει. Εκτός από την αλλαγή της πολιτικής -που σας προανέφερα- η ρωσική Εκκλησία είχε κάνει πολλές παραβάσεις μέσα στη Λαύρα. Παραβάσεις ακόμα και οικοδομικές με αυθαίρετα κτίσματα. Θυμίζω… μέσα σε μουσείο. Οπότε από κάθε άποψη είναι μια δικαιολογημένη απόφαση η οποία, παρά τα όσα λέγονται συχνά στα ελληνικά παραεκκλησιαστικά sites, βρίσκει απολύτως σύμφωνη τη μεγάλη πλειοψηφία των Ουκρανών.
Είπατε για τα εκκλησιαστικά sites. Γιατί πιστεύετε ότι υπάρχουν τόσες ομάδες στην Ελλάδα που υποστηρίζουν τις ρωσικές θέσεις;
Θεωρώ ότι οι περισσότεροι από αυτούς το κάνουν από άγνοια. Αν ήξεραν όλο το θέμα σε βάθος δεν θα το έκαναν. Το Πατριαρχείο Μόσχας, που σας θυμίζω ότι ιδρύθηκε με απόφαση του Στάλιν, όπως και άλλοι ρωσικοί φορείς επενδύουν πολλά χρήματα για την προπαγάνδα τους στην Ελλάδα. Και όχι μόνο τώρα, αλλά εδώ και δεκαετίες. Η Ελλάδα τους ενδιαφέρει και γεωστρατηγικά και πολιτισμικά και λόγω της Εκκλησίας και για διάφορους ακόμα λόγους. Οπότε, αν για χρόνια διάφορα ΜΜΕ δίνουν λανθασμένη εικόνα για αυτά που συμβαίνουν και αποκρύπτουν τα ρωσικά εγκλήματα, ακόμα και κατά της ίδιας της Ελλάδας, είναι λογικό να δημιουργηθεί μια ολόκληρη γενιά ανθρώπων που τους υποστηρίζουν. Υπάρχει έλλειμμα πληροφόρησης στην Ελλάδα και οι ρωσικές μυστικές υπηρεσίες φαίνεται να έχουν διεισδύσει σε πολλούς τομείς, ίσως και μέσα στην ίδια την Εκκλησία. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι άνθρωποι που τους πιστεύουν είναι κακοί, είναι άνθρωποι που έχουν παραπληροφορηθεί και σχηματίσει μια λανθασμένη άποψη.
Λέτε ότι ίσως να έχουν παρεισφρήσει στην Εκκλησία τα ρωσικά συμφέροντα. Αυτό μπορεί να αφορά και το Άγιον Όρος; Με όσα βλέπουμε τον τελευταίο καιρό φαίνεται πως η Αθωνική Πολιτεία είναι ψηλά στην ρωσική ατζέντα.
Κοιτάξτε, το Άγιον Όρος σίγουρα ενδιαφέρει τους Ρώσους πάρα πολύ. Από κει και πέρα, όταν με ρωτάνε για το Άγιο Όρος συνήθως απαντώ ότι είναι ένας τόπος όχι μόνον Άγιος αλλά και ένα σύστημα διοίκησης το οποίο άντεξε αιώνες, όταν άλλα συστήματα κατέρρευσαν, αυτοκρατορίες παρήκμασαν, κράτη χρεοκόπησαν και δήθεν σημαντικοί άνθρωποι έσβησαν από τη γη και τις μνήμες μας. Οπότε θεωρώ ότι έχει τους εσωτερικούς τρόπους και διαδικασίες να ελέγξει τον εαυτό του, όπως και θα γίνει. Αυτή είναι η άποψή μου.
Πηγαίνετε συχνά στο Άγιον Όρος; Ποιές μονές επισκέπτεστε;
Πριν τη πανδημία πήγαινα τουλάχιστον τρεις φορές το χρόνο. Κυρίως την Άνοιξη και το Φθινόπωρο. Αγαπώ πολύ το Άγιον Όρος, τη γαλήνη που έχει μέσα του και αυτά που σου εναποθέτει εντός σου. Επειδή συνήθως πήγαινα μαζί με Ουκρανούς φίλους, οι οποίοι δεν είχαν επισκεφθεί ξανά το Όρος, διαπίστωσα ότι την τρίτη μέρα της παραμονής τους εκεί κάτι άλλαζε μέσα τους, ερχόταν μια συνειδητοποίηση, μια γαλήνη, μια ηρεμία, ακόμα και μία διάθεση μετάνοιας για ορισμένα πράγματα. Αυτό το έχω δει μόνο στο Άγιον Όρος να συμβαίνει, πουθενά αλλού. Πάντα προσπαθώ να επισκέπτομαι τις Μονές Ξενοφώντος και Παντοκράτορος, που τις αγαπώ ιδιαίτερα για προσωπικούς λόγους. Αλλά και σκήτες, και κελιά. Ανάλογα με το πόσες μέρες έχω και τι κόσμο έχω μαζί μου. Αν δηλαδή έχω ανθρώπους που έρχονται για πρώτη φορά, “αναγκαστικά” θα τους πάω σε διάφορες μονές για να αποκτήσουν όσο το δυνατόν πιο πλήρη εικόνα. Αν έρχομαι μόνος ή με κάποιον παλιό φίλο, συνήθως κλείνομαι σε ένα μοναστήρι ή κελί για όσες μέρες έχω στη διάθεσή μου.
Τι λένε οι Ουκρανοί για το Άγιον Όρος;
Είναι ενθουσιασμένοι, για αυτούς είναι ένα μέρος ιερό. Και ιδιαίτερα όσοι έρχονται πλέον σήμερα χωρίς να είναι δεμένοι με τη ρωσική Εκκλησία και έχουν τη δυνατότητα να δουν και να νιώσουν την ατμόσφαιρα σε διάφορες Μονές, καταλαβαίνουν καλύτερα και την ουσία της πίστης μας και διάφορα ακόμα πράγματα, που δεν σχετίζονται αναγκαστικά με θέματα Εκκλησίας.
Επανέρχομαι στο θέμα της Ουκρανίας. Πιστεύετε ότι μπορεί να θεραπευτεί αυτός ο εκκλησιαστικός διχασμός που έχει προκύψει μέσα στην Ουκρανία;
Πιστεύω ότι έχει όλες τις προϋποθέσεις να θεραπευτεί και νομίζω ότι οι περισσότεροι πιστοί που ακολουθούν την εν Ουκρανία ρωσική Εκκλησία δεν θέλουν πια να το κάνουν. Ιδιαίτερα, μετά τις βαρβαρότητες που έκαναν και κάνουν οι Ρώσοι στην Ουκρανία και μετά την στάση που κράτησε η Ρωσική Εκκλησία. Ο Πατριάρχης Κύριλλος ουσιαστικά “ευλόγησε” τον δολοφονικό επεκτατικό πόλεμο κατά της Ουκρανίας. Αυτοί οι πιστοί έχουν δει με τα μάτια τους τις συνέπειες -μεταξύ άλλων- της στάσης του Κύριλλου και -εμμέσως- του Ονούφριου. Είναι Ουκρανοί που έχουν χάσει δικούς τους ανθρώπους, περιουσίες, έχουν φόβο και οργή για αυτό που συμβαίνει. Δεν θέλουν πια να είναι στην Εκκλησία των Ρώσων. Από κει και πέρα, το ζήτημα νομίζω είναι πλέον μονάχα τεχνικό αλλά και ανθρώπων. Πολλοί ιερείς της εν Ουκρανία ρωσικής Εκκλησίας λένε στις κατ’ ιδίαν συζητήσεις: “Θέλουμε να φύγουμε από τη ρωσική Εκκλησία αλλά δεν είμαστε έτοιμοι να πάμε στον Επιφάνιο”. Αυτό είναι κυρίως το ζήτημα που υπάρχει και όχι ότι υποστηρίζουν τον Ονούφριο. Δεν θέλουν τον Ονούφριο, αυτόν τον θέλει μια μικρή κλίκα ανθρώπων στην Ουκρανία που είτε παραμένουν φανατικοί είτε έχουν κάποια προσωπικά συμφέροντα.
Στην Ελλάδα, όμως, ακούμε συχνά άλλα πράγματα.
Ναι, όπως σας είπα στην Ελλάδα υπάρχει μεγάλο έλλειμμα ενημέρωσης. Εγώ ενημερώνω όσο μπορώ, τώρα φτιάχνω και μια νέα ιστοσελίδα που θα λέγεται ww3.gr, ειδικά για όλα αυτά τα θέματα, όχι μόνον εκκλησιαστικά αλλά και πολιτικά και στρατιωτικά. Προκειμένου να μάθει ο κόσμος την αλήθεια, όχι μονόπλευρα όπως γίνεται τα τελευταία χρόνια. Για αυτό είναι πολύ σημαντική η προσπάθεια ανθρώπων όπως και εσείς και άλλοι άνθρωποι, που γράφουν και ενημερώνουν τον κόσμο. Δυστυχώς βέβαια στα μεγάλα ΜΜΕ τα ρωσικά επιχειρήματα συνεχίζουν να κυριαρχούν και να επισκιάζουν την αλήθεια. Αυτό δεν ξέρω αν είμαι σίγουρος γιατί συμβαίνει, αλλά ελπίζω να αλλάξει σύντομα.
Ευχόμαστε κι εμείς να αλλάξει.
Σας ευχαριστούμε πολύ!
