Ὁμιλία τῆς Α.Θ.Παναγιότητος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου κατά τήν τελετήν ἀπονομῆς εἰς Αὐτόν τοῦ τίτλου τοῦ «Εὐκλεοῦς Ἀθηναίου» ὑπό τοῦ Δημάρχου Ἀθηναίων Ἐντιμοτάτου κ. Κωνσταντίνου Μπακογιάννη (Ἀθῆναι, 20 Μαΐου 2023)
Μακαριώτατε,
Ἐξοχώτατοι,
Ἐντιμότατε Δήμαρχε Ἀθηναίων κύριε Κωνσταντῖνε Μπακογιάννη,
Ἐντιμολογιώτατοι Ἄρχοντες Ὀφφικιάλιοι τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου,
Ἐκλεκτή ὁμήγυρις,
Χριστός Ἀνέστη!
Ἔμπλεοι χαρᾶς, εὑρισκόμεθα ἐν τῷ μέσῳ ὑμῶν, αὐτό τό ὑπέροχον Σάββατον τοῦ Μαΐου. Καί πρῶτον, ἀπευθύνομεν ἐγκαρδίους εὐχαριστίας πρός τόν Ἐντιμότατον Δήμαρχον Ἀθηναίων κύριον Κωνσταντῖνον Μπακογιάννην καί πρός τό Δημοτικόν Συμβούλιον διά τήν ἀπονομήν εἰς τό ταπεινόν ἡμῶν πρόσωπον τοῦ τίτλου τοῦ «Εὐκλεοῦς Ἀθηναίου», ὑπενθυμίζοντες, ὡς πράττομεν εἰς κάθε τοιαύτην ἐκδήλωσιν, ὅτι ἡ τιμή διαβαίνει ἐπί τήν Μεγάλην Ἐκκλησίαν, τήν ὁποίαν ἐλέῳ Θεοῦ διακονοῦμεν, ὡς Προκαθήμενος αὐτῆς, ἤδη πλέον τῶν τριάκοντα καί ἑνός ἐτῶν, καί εἰς τήν ὁποίαν ὀφείλομεν τά πάντα. Δοξάζομεν καθ᾿ ἡμέραν τόν Δομήτορα τῆς Ἐκκλησίας δι᾿ ὅσα ἐχαρίσατο ἡμῖν, ἀεί ἀναπληρῶν, διά τῆς Χάριτος Αὐτοῦ, τά ἐλλείποντα. Δόξα τῷ Θεῷ πάντων ἕνεκεν!
Παιδιόθεν ἐνεφυτεύθη εἰς τήν διάνοιαν καί τήν καρδίαν ἡμῶν ὁ θαυμασμός διά τό ἀρχαῖον ἑλληνικόν πνεῦμα, τό ὁποῖον ἐδώρησεν εἰς τήν ἀνθρωπότητα τήν ἰδέαν τῆς ἐλευθερίας, τήν δημοκρατίαν, τήν παιδείαν καί τόν ἀνθρωπισμόν, τήν φιλοσοφίαν, τήν ἐπιστήμην καί τήν τέχνην, τόν πυρῆνα τοῦ πολιτισμοῦ. Δέν εἶναι διόλου τυχαῖον, ὅτι ὁ ρόλος τῶν ἀρχαίων Ἑλλήνων εἰς τήν ἱστορίαν τοῦ πνεύματος παρωμοιάσθη μέ τήν σημασίαν τῆς «Μεγάλης Ἐκρήξεως» εἰς τήν γένεσιν τοῦ Σύμπαντος. Ὁ φιλόσοφος Karl Jaspers κατατάσσει τούς Ἕλληνας μεταξύ τῶν μεγάλων λαῶν, οἱ ὁποῖοι συνέβαλον εἰς τήν δημιουργίαν τῆς «ἀξονικῆς ἐποχῆς» τῆς παγκοσμίου ἱστορίας, ἐκείνης δηλονότι τῆς περιόδου, ἡ ὁποία τοποθετεῖται μεταξύ τοῦ 800 καί 200 πρό Χριστοῦ, μέ ἀποκορύφωμα τόν πέμπτον αἰῶνα. Σημειώνει ὁ Jaspers: «Τότε ἐγεννήθη ὁ ἄνθρωπος… Εἰς τήν ἐποχήν αὐτήν ἐδημιουργήθησαν αἱ θεμελιώδεις κατηγορίαι, διά τῶν ὁποίων σκεπτόμεθα μέχρι τῆς σήμερον» (K. Jaspers, Vom Ursprung und Ziel der Geschichte, Piper Verlag, München 1949, σ. 19-42).
Τό πνευματικόν κέντρον τοῦ ἀρχαίου ἑλληνικοῦ κόσμου, τό «κλεινόν ἄστυ» τῶν Ἀθηνῶν, «τό τῶν λόγων ἔδαφος» καί «Ἑλλάδος εὖχος» τοῦ Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου (Εἰς τόν Μέγαν Βασίλειον Ἐπιτάφιος, ΒΕΠΕΣ 60, 143, 16 καί Ἔπη ἱστορικά, περί ἑαυτοῦ, ΒΕΠΕΣ 62, 14, 8), συνδέεται εἰς τήν συνείδησιν ἡμῶν καί μέ τόν Ἀπόστολον Παῦλον καί τόν περίφημον λόγον του εἰς τόν Ἄρειον Πάγον (Πράξ. ιζ´, 22-34). Ἐδῶ, ὁ Ἀπόστολος τῶν Ἐθνῶν, ἐπαινέσας πρῶτον τούς Ἀθηναίους διά τόν σεβασμόν των πρός τό Θεῖον – «κατά πάντα ὡς δεισιδαιμονεστέρους ὑμᾶς θεωρῶ» (ὅ. π., 22) -, καί διά τόν βωμόν, τόν ἀφιερωμένον τῷ «ἀγνώστῳ Θεῷ» (ὅ. π., 23), κηρύττει αὐτόν τόν Θεόν, ὁ ὁποῖος ἐγνώσθη εἰς ἡμᾶς ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ, τῷ Σωτῆρι τοῦ κόσμου. Μέ τόν Διονύσιον τόν Ἀρεοπαγίτην, τήν Δάμαριν καί τούς σύν αὐτοῖς, ἀρχίζει μία ἄλλη, νέα ἱστορία τῶν Ἀθηνῶν. Ἔκτοτε, αἱ Ἀθῆναι θά εἶναι τό σύμβολον τῆς συναντήσεως καί συνδέσεως Ἑλληνισμοῦ καί Χριστιανισμοῦ, πού ὡδήγησεν εἰς τό «θαῦμα» -αὐτόν τόν χαρακτηρισμόν χρησιμοποιεῖ ὁ σπουδαῖος θεολόγος μακαριστός Μητροπολίτης Περγάμου Ἰωάννης-, τό θαῦμα, ἐπαναλαμβάνομεν, τοῦ «ἐκχριστιανισμένου Ἑλληνισμοῦ», ὁ ὁποῖος καθώρισε τήν πορείαν τοῦ Χριστιανισμοῦ, ἐπηρέασεν ὅμως εἰς βάθος καί τόν παγκόσμιον πνευματικόν πολιτισμόν.
Ὅταν ὁ Ἀπόστολος Παῦλος ὁμιλῇ περί «τῆς φιλοσοφίας καί κενῆς ἀπάτης» (Κολ. β´, 8), ἀπορρίπτει μόνον τήν φιλοσοφίαν, ἡ ὁποία εἶχε σωτηριολογικήν στόχευσιν, ἐλειτούργει δηλαδή ὡς ὑποκατάστατον τῆς θρησκείας. Ὀ Ἀπόστολος τῶν Ἐθνῶν δέν διστάζει νά ἀναφερθῇ εἰς τήν φυσικήν ἀποκάλυψιν (Ρωμ. α´, 20), νά χρησιμοποιήσῃ ἐκλεκτικῶς φιλοσοφικήν ὁρολογίαν, ὅπως εἰς τόν λόγον του εἰς τόν Ἄρειον Πάγον, νά δεχθῇ τόν ἔμφυτον λόγον εἰς τόν ἄνθρωπον, ὁ ὁποῖος ὑπαγορεύει στοιχειώδεις ἠθικάς ἀρχάς, νἀ ἀναγάγῃ τήν «κατ᾿ ἐξοχήν ἑλληνικήν» ἔννοιαν τῆς ἐλευθερίας εἰς κεντρικήν ἔκφρασιν τῆς θεολογίας του.
Ὅ,τι ἀρχίζει μέ τόν Ἀπόστολον Παῦλον θά συνεχισθῇ μέ τούς Μεγάλους Πατέρας τῆς Ἐκκλησίας. Συμφώνως πρός τόν πρύτανιν τῶν θεολόγων τοῦ παρελθόντος αἰῶνος π. Γεώργιον Φλωρόφσκυ, «ὁ Ἑλληνισμός ὁλοκληρώθηκε μέσα στήν Ἐκκλησία», (Γ. Φλωρόφσκυ, «Οἱ δρόμοι τῆς ρωσσικῆς θεολογίας», εἰς τό ἔργον τοῦ ἰδίου, Θέματα Ἐκκλησιαστικῆς Ἱστορίας, ἐκδ. Πουρναρᾶ, Θεσσαλονίκη 1979, σ. 227). Ἡ ἑλληνική παιδεία καί ἡ φιλοσοφία ηὔξησαν τήν ἐμβέλειάν των, διακονοῦσαι τόν νέον οἰκουμενικόν χριστιανικόν πολιτισμόν. Ὁ Φλωρόφσκυ τονίζει ὅτι ὁ Ἑλληνισμός κατέστη «αἰώνια κατηγορία τῆς χριστιανικῆς ὑπάρξεως» (ὅ. π., σ. 226). Οἱ Ἕλληνες Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας συνέβαλον μεγάλως εἰς τήν διάσωσιν τοῦ ἀρχαίου ἑλληνικοῦ πνεύματος.
Ἡ δημιουργική σύζευξις Ἕλληνισμοῦ καί Χριστιανισμοῦ δέν εἶναι ἕν «ἐπεισόδιον», ἀλλά «μόνιμον στοιχεῖον» τῆς ταυτότητός μας ὑπό τήν μορφήν τῆς Ὀρθοδοξίας. Ἡ Ὀρθοδοξία εἶναι ἀρρήκτως συνυφασμένη μέ τό ἦθος καί τόν πολιτισμόν μας, μέ τήν γλῶσσαν, τά ἤθη καί τά ἔθιμά μας, τήν κοινωνικήν ζωήν καί τήν ἀξιολογίαν μας. Αὐτός ὁ πολιτισμός ἔσωσε τό Γένος μας εἰς τήν ἱστορικήν του πορείαν. Μέ αὐτόν συναρτᾶται καί τό μέλλον μας.
Ἐντιμότατε καί ἀγαπητέ Δήμαρχε Ἀθηναίων κύριε Μπακογιάννη,
Οἱ δύο πυλῶνες τῆς ἱστορίας, τοῦ παρόντος καί τοῦ μέλλοντος, τῶν Ἀθηνῶν εἶναι ἡ ἀρχαιοελληνική κληρονομία καί ἡ ἑλληνορθόδοξος χριστιανική πνευματική καί πολιτισμική παρακαταθήκη καί παρουσία. Εἶσθε Δήμαρχος αὐτῆς τῆς ἱστορικῆς πόλεως, τῆς μήτρας τοῦ παγκοσμίου πνευματικοῦ πολιτισμοῦ, τῶν ἀρχαίων μνημείων, μέ δεσπόζουσαν τήν Ἀκρόπολιν, ἀλλά καί τῆς «βυζαντινίζουσας Ἀθήνας», τῆς καθέδρας τῆς Ἁγιωτάτης Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, ἡ ὁποία διαφυλάσσει ἀνυστάκτως τάς πατρῴας παραδόσεις καί τόν σταυροαναστάσιμον χαρακτῆρα τοῦ πολιτισμοῦ τῆς Ὀρθοδοξίας.
Καθ᾿ ὅλην τήν θητείαν σας εἰργάσθητε εὐόρκως καί ἀποτελεσμα-τικῶς διά τούς κατοίκους τῆς Πρωτευούσης, μέ ὅραμα διά τόν πολιτισμόν, μέ κοινωνικήν εὐαισθησίαν, μέ ἰδιαιτέραν μέριμναν διά τούς ἐν ἀνάγκαις, διά τήν σίτισιν, στέγασιν καί τήν ἰατροφαρμακευτικήν περίθαλψίν των. Μέγα ὑπῆρξε τό ἐνδιαφέρον σας καί διά τά παιδιά καί τούς νέους, τήν δημιουργίαν βρεφονηπιακῶν σταθμῶν, τήν ἀναβάθμισιν τῶν χώρων ἀθλήσεως καί ἀναψυχῆς καί τήν κατασκευήν νέων τοιούτων. Ἐπεδείξατε πολλήν εὐαισθησίαν διά τό περιβάλλον, διά τήν δημιουργίαν χώρων πρασίνου καί τήν δενδροφύτευσιν, διά τήν ἀποκατάστασιν καί ἀξιοποίησιν τοῦ Ἐθνικοῦ Κήπου καί γενικώτερον διά τήν συμμετοχήν τοῦ δήμου Ἀθηναίων εἰς διεθνῆ Περιβαλλοντικά Προγράμματα. Ἄνθρωπος ἀνοικτῶν ὁριζόντων, ἐκαλλιεργήσατε σχέσεις φιλίας καί συνεργασίας μέ Δήμους τοῦ ἐξωτερικοῦ, ὅπως μέ τόν Μητροπολιτικόν Δῆμον Κωνσταντινουπόλεως.
Τιμᾶτε καί σέβεσθε τήν Ἁγίαν τοῦ Χριστοῦ Μεγάλην Ἐκκλησίαν καί τόν Προκαθήμενόν της. Εἴχατε σημαντικήν συμβολήν εἰς τήν παραχώρησιν τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ τοῦ Ἁγίου Νικολάου Πτωχοκομείου τῆς Ἐλεήμονος Ἑταιρείας εἰς τό Οἰκουμενικόν Πατριαρχεῖον. Σᾶς εὐγνωμονοῦμεν ἰδιαιτέρως δι᾿ αὐτό.
Μέ αὐτά τά αἰσθήματα, εὐχαριστοῦμεν ἅπαξ ἔτι διά τήν ἀπονομήν εἰς τήν ἡμῶν Μετριότητα τοῦ τίτλου τοῦ «Εὐκλεοῦς Ἀθηναίου», εὐχόμεθα εἰς ὑμᾶς, εἰς τά Ἐντιμότατα μέλη τοῦ Δημοτικοῦ Συμβουλίου καί εἰς τούς συνεργάτας ὑμῶν πᾶσαν ἐπιτυχίαν εἰς τό πολυεύθυνον ἔργον σας, εἰς δέ τόν εὐσεβῆ Ἀθηναϊκόν λαόν εἰρήνην, εὐημερίαν καί πρόοδον. Ὁλοθέρμους εὐχαριστίας ἀπευθύνομεν πρός πάντας ὑμᾶς τούς παρόντας εἰς τήν τιμητικήν ταύτην διά τό πρόσωπον ἡμῶν ἐκδήλωσιν, ἐπικαλούμενοι ἐφ᾿ ὑμᾶς καί ἐπί τούς ἠγαπημένους σας τήν ζείδωρον χάριν καί τό ἀνέσπερον φῶς τῆς λαμπροφόρου Ἀναστάσεως τοῦ Χριστοῦ.
Φωτό: Νίκος Παπαχρήστου / Οικουμενικό Πατριαρχείο
