ΣΩΤΗΡΗΣ ΒΑΡΒΟΓΛΗΣ (1944-2023)
Του πολιού Άρχοντος Αριστείδη Πανώτη
Με την έναρξη του νέου έτους, ένας σπουδαίος και σεμνός καλλιτέχνης της αρχαιότατης ψηφιδογραφίας, αιφνίδια πέρασε στην αιωνιότητα στις 8 Ιανουαρίου 2023, αφήνοντας την στοργική οικογένειά του και την των «ψηφίδων γνώσιν» στα τέκνα του και στους πολλούς μαθητές και φίλους του, που εκτίμησαν τα τελευταία χρόνια την πολυτάλαντη προσφορά του σε πλήθος υπέρθυρα εκκλησιών των Ελλήνων.
Όμως η κορυφαία του καλλιτεχνική προσφορά κατατέθηκε κυρίως στη καθέδρα του Οικουμενικού Πατριαρχείου στο Φανάρι, τόσον στον ανεγερθέντα από την οικογένεια του Π. Αγγελόπουλου νέου «Οίκου των του Χριστού Πενήτων», όπως είναι τα τρία ψηφιδωτά της Εισόδου, όσον και έργα του στον Πατριαρχικό Ναό του Αγίου Γεωργίου, όπως του «Αναπεσόντος», που αφήνουν και την τελευταία βυζαντινή μνήμη στους προσκυνητές της σεπτής τρίκλιτης βασιλικής του Φαναρίου.
Όταν τελείωσε το ανεγερθέν κτήριο με κάλεσε πλησίον του ο Πατριάρχης Δημήτριος να το επισκεφθούμε. Και τότε του είπα ότι η είσοδος του δεν θυμίζει εκκλησιαστικό κτίριο και πρέπει να διακοσμηθεί καταλλήλως ώστε να θυμίζει την ιστορία των αγώνων του ιερού θεσμού. Γι΄ αυτό του εισηγήθηκα ότι το κτίριο αυτό πρέπει να είναι μνημειώδες και η κατάλληλη τέχνη που πρέπει να χρησιμοποιηθεί στην διακόσμησή της εισόδου του είναι η «ψηφιδογραφία». Τότε του πρότεινα τον Σωτήρη Βάρβογλη που μαθήτευσε κοντά στον πατέρα του, συντηρητή των ψηφιδωτών σε αξιόλογα μνημεία από τον 11ον αιώνα, στο Δαφνί και στον Όσιο Λουκά κ.α. από την Αρχαιολογική Υπηρεσία.
Ο ψηφιδογράφος αυτός εμπράγματα σπούδασε αυτήν την τεχνικήν και αισθητική των ψηφίδων από φυσικούς λίθους μαρμάρου και από γιαλί, με πιστότητα στο σχέδιο και ζωντάνια στις μορφές και ισορροπία στις συνθέσεις και επί πλέον ήταν γνώστης του «σουβά» στερεώσεως του κάθε έργου, ώστε να είναι πολυχρόνια η αντοχή του σε κάθε κλονισμό και ατμοσφαιρική δοκιμασία. Στον Σωτήρη επισήμανα δύο σημαντικά γεγονότα της Ιστορίας του Θρόνου, που πρέπει να ιστορηθούν εκατέρωθεν της εισόδου του. Πρώτα είναι η παράδοση στον Βόσπορο του Ευαγγελίου από τον Απόστολο Ανδρέα στον πρώτο επίσκοπο του Βυζαντίου Στάχυ και δεύτερο ήταν η ιστορική στιγμή της «παραδόσεως των προνομίων της Εκκλησίας» από τον πορθητή Μωάμεθ στον Πατριάρχη Γεννάδιο το 1453. Αυτό το έργο θαυμάζουν σήμερα ακόμη και οι Τούρκοι.
Ο Μικρασιατικής καταγωγής Σωτήρης Βάρβογλης μαθήτευσε στην ζωντανή καλλιτεχνική παράδοση της κλασικής εικονογραφίας του Βυζαντίου. Καλλιτεχνικά βίωσε κοντά στον πατέρα του τα διασωθέντα αριστουργήματα της μεσαιωνικής εποχής μας και αναδείχθηκε πραγματικός μύστης της μεγάλης τέχνης των ψηφίδων. Δεν μιμήθηκε τις αλλότριες τεχνικές προς κερδοφορία, που τώρα εισχώρησε και στον τόπο μας από την Ιταλία και τη Ρωσία. Στις ημέρες μας πρόσφερε στην Εκκλησία μας και στον Πολιτισμό μας αυτό που πήγαζε από τα έργα των προγόνων μας και που η λαϊκή μούσα έψαλλε όταν στις σκαλωσιές τις επιφάνειες των τοίχων ιστορούντο αυτά τα έργα: «Με το ψηφί με το τριγλί και με το μαργαριτάρι» δηλαδή τις πολύχρωμες ρόδινες μαρμάρινες και αστραφτερές από το εσωτερικό των στρειδιών ψηφίδες.
ΑΙΩΝΙΑ Η ΜΝΗΜΗ ΣΟΥ ΦΙΛΕ ΚΑΙ ΔΑΣΚΑΛΕ!
Αριστείδης Πανώτης
