Γιώργος Βλαντής
Θεολόγος
Η εν Αλβανία Ορθόδοξη Εκκλησία δημοσίευσε σήμερα (3 Ιανουαρίου 2023) ένα θαυμάσιο συλλυπητήριο κείμενο του Προκαθημένου της, Μακαριωτάτου Αρχιεπισκόπου Τιράνων κ. Αναστασίου, το οποίο συντάχθηκε για την εκδημία του επίτιμου Παπά Βενέδικτου ΙΣΤ´: https://orthodoxalbania.org/2020/el/2023/01/02/επί-τη-εκδημία-του-πάπα-βενεδίκτου-16ου/. Μέσα σε λίγες γραμμές ο Μακαριώτατος συνοψίζει εύγλωττα την προσφορά του εκλιπόντος, ενώ αναφέρεται και στην προσωπική σχέση που είχε αναπτύξει με αυτόν.
Ο κ. Αναστάσιος εκφράζεται – και ορθώς – δημοσίως για την εκδημία του επιφανούς ετεροδόξου, ενώ γενικά τον τελευταίο καιρό τηρεί σιγήν για φλέγοντα ζητήματα ομοδόξων: Κραυγαλέο παράδειγμα αυτό της αντικανονικής εισπήδησης του Πατριαρχείου Μόσχας στη δικαιοδοσία του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας. Ο Μακαριώτατος είχε επί σειρά ετών αγλαώς διακονήσει το δευτερόθρονο Πατριαρχείο, στην παρούσα φάση επιλέγει όμως να μην το υποστηρίζει με το βάρος της φωνής του, παρά την κραυγαλέα αδικία που υφίσταται αυτό. Μία προ έτους δήλωσή του (https://orthodoxalbania.org/2020/el/2022/01/08/το-ρήγμα-από-την-ουκρανία-στην-αφρική/) όχι απλώς δεν αναιρεί αυτή την παρατήρηση, αλλά την επιβεβαιώνει.
Πέραν αυτού, η θερμότητα με την οποία ο άγιος Αλβανίας εκφράζεται για τον εκδημήσαντα επίτιμο Ποντίφηκα καθιστά αναπόφευκτο το ερώτημα για το τί πιστεύει ο άγιος Αλβανίας ως προς την εγκυρότητα της χειροτονίας του Βενέδικτου ΙΣΤ´. «Πανορθοδόξως ἀναγνωρίζεται ὡς θεμελιώδης ἐκκλησιολογική ἀρχή ὅτι αἱ χειροτονίαι τῶν σχισματικῶν καί αἱρετικῶν, ὡς ”μυστήρια” εκτός τῆς Εκκλησίας τελεσθέντα, είναι ἄκυροι», έγραφε στο από 14 Ιανουαρίου 2019 γράμμα του προς τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο, όπου συνόψιζε την αντίδραση της Εκκλησίας της Αλβανίας στην παροχή αυτοκεφαλίας στην Εκκλησία της Ουκρανίας (https://orthodoxalbania.org/2020/wp-content/uploads/attachments/PatriarchConstantin2019.pdf).
Ήταν, άραγε, ο μακαριστός Βενέδικτος ΙΣΤ´ κληρικός με έγκυρη χειροτονία, ή επρόκειτο απλώς για τον κατά τα μέτρα του κόσμου διαπρεπή ακαδημαϊκό Joseph Ratzinger; Υπήρξε επί κεφαλής Εκκλησίας ή κάποιας απλώς θρησκευτικής κοινότητας η οποία τελεί «μυστήρια» εκτός της Εκκλησίας του Χριστού; Αν δεν ήταν αιρετικός, όπως πολλοί στην Ορθοδοξία χαρακτηρίζουν τους Ρωμαιοκαθολικούς, δεν ήταν τουλάχιστον σχισματικός; Αν όμως είναι τουλάχιστον σχισματικός, δεν είναι άκυρη η χειροτονία του; Είναι ενδιαφέρον ότι στο συλλυπητήριο κείμενο του Μακαριωτάτου μόνη αναφορά στην αρχιερατική ιδιότητα του Βενέδικτου ΙΣΤ´είναι ο όρος «επίτιμος Πάπας», η οποία δύναται να εκληφθεί και ως απλώς περιγραφική. Δεν μνημονεύεται ούτε ο τίτλος της επισκοπής του (Ρώμης), ούτε και επαινείται άμεσα η ποιμαντική του δράση, αλλά κυρίως η ακαδημαϊκή του προσφορά και η συμβολή του στον διαθρησκειακό διάλογο, όπως και στον αγώνα για την ειρήνη. Από την άλλη, τονίζονται η «αδιασάλευτη πίστη» του (του σχισματικού;) στον Τριαδικό Θεό και η εργασία του για την υπεράσπιση της πίστης.
Ο Μακαριώτατος γνώριζε «από πολλών ετών» τον Βενέδικτο ΙΣΤ´, όπως ο ίδιος ομολογεί. Είχε άραγε την ευκαιρία να του εκθέσει τις απόψεις του για την εγκυρότητα των χειροτονιών των αιρετικών και σχισματικών; Ποιον πήγε να συναντήσει, όταν τον επισκέφθηκε στο Βατικανό (βλ. τη φωτογραφία σε δυστυχώς χαμηλή ανάλυση που συνοδεύει τη σημερινή δήλωση στην ιστοσελίδα της Εκκλησίας της Αλβανίας), έναν εγκύρως χειροτονηθέντα κληρικό ή απλώς τον επί κεφαλής ενός θρησκευτικού οργανισμού; Ή το βεληνεκές της εγκυρότητας των περί εγκυρότητας των χειροτονιών απόψεών του περιορίζεται μόνο στο χώρο της Ορθοδοξίας και, ακόμη στενότερα, στην περίπτωση της Ουκρανίας; Ακόμη αναμένεται αντίδρασή του για την αποκατάσταση της κοινωνίας με τον εν σχίσματι χειροτονηθέντα Αχρίδος Στέφανο: https://fosfanariou.gr/index.php/2022/05/29/o-alvanias-anastasios-kai-ta-mistiria-twn-sxismatikwn/
Δύο μέτρα και δύο σταθμά; Διγλωσσία που κρύβει υπολογισμό; Ασυνέπεια συλλογιστική; Σιγή και υπεκφυγές κατά το δοκούν; Είναι οι διορθόδοξες σχέσεις και η οικουμενική κίνηση μόνον διπλωματία και αβρότητες; Μήπως υφίσταται και μια ορισμένη ασάφεια στην εκκλησιολογία των Ορθοδόξων, η οποία επιτρέπει τέτοιου είδους αντιφάσεις; Ένας Πρωθιεράρχης του μεγέθους του Αλβανίας Αναστασίου, με μακροχρόνια προσφορά στις διορθόδοξες σχέσεις, στην οικουμενική κίνηση και τον διαθρησκειακό διάλογο, δύναται να προσφέρει μια στάση, η οποία να υπερβαίνει τις προαναφερθείσες παθολογίες, οι οποίες διακρίνουν πολλούς στην Εκκλησία.
