Ἐκδόθηκαν τά «Τελικά Ἐπίσημα Συμπεράσματα τοῦ 5ου Διεθνοῦς Συνεδρίου τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου γιά τήν Ποιμαντική στόν Χῶρο τῆς Ὑγείας». διεξήχθη τό 5ο Διεθνές Συνέδριο τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου γιά τήν Ποιμαντική Διακονία στόν Χῶρο τῆς Ὑγείας στή Ρόδο, μεταξύ 5ης καί 9ης Ὀκτωβρίου 2022. Μέ τίς εὐχές καί τίς εὐλογίες τοῦ Παναγιωτάτου Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου, τό Συνέδριο ὀργανώθηκε μέ ἀφοσίωση καί ζῆλο ἀπό τό Πατριαρχικό Δίκτυο. Ἐκπρόσωπος τῆς Αὑτοῦ Παναγιότητος ἦταν ὁ Σεβ. Μητροπολίτης Ρόδου κ. Κύριλλος, ὁ ὁποῖος εἶναι καί Πρόεδρος τοῦ Πατριαρχικοῦ Δικτύου.
Τό Συνέδριο εἶχε θέμα «Φροντίζοντας γιά τήν ἀνθρωπότητα σήμερα, μεριμνοῦμε γιά τήν ἀνθρωπότητα τοῦ αὔριο». Ἒθεσε δύο βασικά ερωτήματα: Πρός ποιά κατεύθυνση πρέπει τώρα νά πορευτοῦμε μετά ἀπό τόσα πού ἔχουμε προσφάτως περάσει; Τί κόσμο θά ἑτοιμάσουμε γιά τίς μελλοντικές γενεές τῆς ἀνθρωπότητας; Γύρω ἀπό αὐτό τό θέμα καί μέ αὐτό τό πνεῦμα, πού συνδυάζει στήν πραγματικότητα παρελθόν, παρόν καί μέλλον, οἱ εἴκοσι ἕξι ὁμιλητές ἐξέφρασαν ἐποικοδομητικές σκέψεις καί προβληματισμούς, προκαλώντας ἐνδιαφέρουσες συζητήσεις. Ὁ τρόπος πού ξετυλίχθηκαν οἱ συζητήσεις, μέσα σέ ἕνα ἐλεύθερο καί ἀνοικτό πνεῦμα διαλόγου, ἀνέδειξε, γιά μία ἀκόμη φορά, τόν διαλεκτικό καί ἑνοποιητικό ρόλο τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου καί τοῦ Ποιμαντικοῦ Δικτύου του.
Τά Συμπεράσματα συνοψίζουν τό «πνεῦμα» πού διαμορφώθηκε καί ἐκφράστηκε στό Συνέδριο μέσα ἀπό τίς παρουσιάσεις τῶν ὁμιλητῶν καί τίς συζητήσεις καί τούς διαλόγους τῶν Συνέδρων. Προσφέρονται γιά περαιτέρω σκέψη, συζήτηση καί ἐπεξεργασία. Μπορεῖτε νά βρεῖτε ὅλες τίς ὁμιλίες στό You Tube Channel στήν ἰστοσελίδα τοῦ Πατριαρχικοῦ Δικτύου.
Δίκτυο τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου
γιά τήν Ποιμαντική Διακονία στόν Χῶρο τῆς Ὑγείας
14 Δεκεμβίου 2022
Ρόδος
Τελικά
Ἐπίσημα Συμπεράσματα τοῦ 5ου Διεθνοῦς Συνεδρίου τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου γιά τήν ποιμαντική στόν Χῶρο τῆς Ὑγείας[1]
Μέσα σέ ἕνα κόσμο πού ἔχει πληγεῖ ἀπό μιά θανατηφόρα Πανδημία καί πού δοκιμάζεται ἀπό κοινωνική ἀναταραχή, μαζί μέ ἀπειλές πολέμων καί τίς συνέπειες ἀπό τό ξέσπασμά τους, διεξήχθη τό 5ο Διεθνές Συνέδριο τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου γιά τήν Ποιμαντική Διακονία στόν Χῶρο τῆς Ὑγείας στή Ρόδο, μεταξύ 5ης καί 9ης Ὀκτωβρίου 2022. Μέ τίς εὐχές καί τίς εὐλογίες τοῦ Παναγιωτάτου Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου, τό Συνέδριο ὀργανώθηκε μέ ἀφοσίωση καί ζῆλο ἀπό τό Πατριαρχικό Δίκτυο γιά τήν Ποιμαντική Διακονία στόν Χῶρο τῆς Ὑγείας. Ἐκπρόσωπος τῆς Αὑτοῦ Παναγιότητος ἦταν ὁ Σεβ. Μητροπολίτης Ρόδου κ. Κύριλλος, ὁ ὁποῖος εἶναι καί Πρόεδρος τοῦ Πατριαρχικοῦ Δικτύου. Μέ τήν εὐγενική προσφορά τῆς Ἀξιότιμης Οἰκογένειας Καμπουράκη, οἱ ἐργασίες τοῦ Συνεδρίου φιλοξενήθηκαν στό Συνεδριακό Κέντρο τοῦ ξενοδοχείου «Ρόδος Παλάς», ἐνῶ στό ἴδιο ξενοδοχεῖο κατέλυσαν καί οἱ 200 σύνεδροι.
Οἱ σύνεδροι ἦταν ἐκπρόσωποι ἀπό τίς Ἀρχιεπισκοπές καί τίς Μητροπόλεις τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου, τῶν Πατριαρχείων τῆς Ἀλεξανδρείας καί τῶν Ἱεροσολύμων, τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κύπρου, τῆς Σερβίας, τῆς Ἑλλάδος, καί τῆς Ἀλβανίας. Συμμετεῖχαν Καθηγητές τῶν Θεολογικῶν Σχολῶν τῆς Θεσσαλονίκης, τῆς Ἀθήνας, τῆς Βοστώνης καί τῆς Ἀνωτάτης Ἐκκλησιαστικῆς Ἀκαδημίας τῆς Ἀθήνας, καθώς καί Καθηγητές διαφόρων ἄλλων σχολῶν ἀνά τόν κόσμο˙ ὑπῆρξαν ἐπίσης ἐκπρόσωποι τῆς Ὀρθόδοξης Ἀκαδημίας τῆς Κρήτης καί τῆς Ἀκαδημίας τοῦ Βόλου˙ ἐκπρόσωποι διαφόρων εἰδικῶν ἱδρυμάτων καί συλλόγων˙ ἐκπρόσωποι τῶν Συνδέσμων Ὀρθοδόξων Ἰατρῶν καί Ἐπαγγελματιῶν Ὑγείας πού συνδέονται μέ τό Πατριαρχικό Δίκτυο˙ συμμετεῖχε ἡ Συντονίστρια τοῦ Εὐρωπαϊκοῦ Δικτύου στόν Χῶρο τῆς Ὑγείας. Ἀκόμη, συμμετεῖχαν πολλοί ἀπό τόν ἰατρονοσηλευτικό χῶρο τῆς Ἑλλάδας καί τῆς Εὐρώπης, ἔχοντας τήν ἀνάλογη ἐκπαίδευση, οἱ ὁποῖοι προσῆλθαν αὐτοβούλως, μέ σκοπό νά συνδεθοῦν μέ αὐτή τήν πρωτοβουλία τῆς Μητέρας Ἐκκλησίας.
Τό θέμα τοῦ Συνεδρίου ἦταν: «Φροντίζοντας γιά τήν ἀνθρωπότητα σήμερα, μεριμνοῦμε γιά τήν ἀνθρωπότητα τοῦ αὔριο». Τό θέμα αὐτό ἐπιλέχθηκε ἐπειδή, στούς χαλεπούς καιρούς πού ζοῦμε, ἔχει δημιουργηθεῖ μιά νέα πραγματικότητα, στην ὁποία ἐπικρατεῖ ἡ ἀνασφάλεια καί ἡ ἀβεβαιότητα. Αὐτή ἡ πραγματικότητα μᾶς φέρνει μπροστά σέ νέες προκλήσεις. Τό θέμα τοῦ Συνεδρίου κρύβει δύο βασικά ἐρωτήματα: Πρός ποιά κατεύθυνση πρέπει τώρα νά πορευτοῦμε μετά ἀπό τόσα πού ἔχουμε περάσει; Τί κόσμο θά ἑτοιμάσουμε γιά τίς μελλοντικές γενεές τῆς ἀνθρωπότητας; Αὐτά εἶναι δυό κρίσιμα καί διαχρονικά ἐρωτήματα γιά τήν κοινωνία πού ζοῦμε καί γιά τήν Ἐκκλησία πού ἀνήκουμε.[2]
Βέβαια, ὅπως εἶπε ὁ Παναγιώτατος στόν χαιρετισμό του πρός τούς συνέδρους, σέ καμία περίοδο στήν ἱστορία τῆς ἀνθρωπότητας δέν ὑπῆρξαν εἰδυλλιακές καταστάσεις οὔτε θά ὑπάρξουν στό μέλλον, ἀλλά ἔχουμε τήν εὐθύνη σέ κάθε περίοδο καί σέ κάθε κατάσταση νά διακονήσουμε τόν συνάνθρωπο ὡς μάρτυρες τοῦ Σταυροῦ καί τῆς Ἀναστάσεως. «Ἡ Ἐκκλησία εἶναι ὁ τόπος καί ὁ τρόπος ὅπου καί ὅπως ὁ Θεός κατεργάζεται τήν σωτηρία τοῦ κόσμου. Ἡ δέ χριστιανική μαρτυρία εἶναι ἀδύνατον νά δοθῆ ἀπό ἐσωστρεφεῖς καί ἀδιαφόρους διά τά “τῶν ἀνθρώπων πράγματα” πιστούς».[3]
Ἡ εὐθύνη νά διακονήσουμε, νά φροντίσουμε καί νά μεριμνήσουμε προϋποθέτει ὅτι δέν θά μείνουμε παρατηρητές τῶν γεγονότων ἀλλά θά θέσουμε τόν ἑαυτό μας ὡς πρόθυμο διάκονο μπροστά στό κάλεσμα τοῦ Χριστοῦ, πού λέει: «ποίμαινε τά πρόβατά μου». Προϋποθέτει ἐπίσης τή διάθεση νά προβοῦμε σέ μιά αὐστηρή αὐτοκριτική, νά διαπιστώσουμε τά κενά μας, ὥστε νά βελτιώσουμε καί νά ἀλλάξουμε τόν τρόπο πού διακονοῦμε καί φροντίζουμε τό Σῶμα τοῦ Χριστοῦ καί τόν κάθε συνάνθρωπό μας. Ὅπως τόνισε ὁ Συντονιστής τοῦ Πατριαρχικοῦ Δικτύου, π. Σταῦρος Κοφινᾶς, «χωρίς τή φλογερή διάθεση νά ἀλλάξουν οἱ καταστάσεις πού ζοῦμε, αὐτά τά Συνέδρια τοῦ Πατριαρχείου δέν ἔχουν νόημα… Ἡ δέ Ἐκκλησία θά μείνει στό περιθώριο τῆς κοινωνίας καί τῆς ζωῆς, διχασμένη, μακριά ἀπό μιά γνήσια χριστιανική ὀρθόδοξη ἔκφραση, ριζωμένη σέ μιά τυπολατρία καί σέ ἕναν θρησκευτικό παραλογισμό, ἀνήμπορη νά ἀπαντήσει στίς ὑπαρξιακές ἀναζητήσεις τοῦ σημερινοῦ ἀνθρώπου».[4]
Γύρω ἀπό αὐτό τό θέμα καί μέ αὐτό τό πνεῦμα, πού συνδυάζει στήν πραγματικότητα παρελθόν, παρόν καί μέλλον, οἱ εἴκοσι ἕξι ὁμιλητές ἐξέφρασαν ἐποικοδομητικές σκέψεις καί προβληματισμούς, προκαλώντας ἐνδιαφέρουσες συζητήσεις. Ὁ τρόπος πού ξετυλίχθηκαν οἱ συζητήσεις, μέσα σέ ἕνα ἐλεύθερο καί ἀνοικτό πνεῦμα διαλόγου, ἀνέδειξε, γιά μία ἀκόμη φορά, τόν διαλεκτικό καί ἑνοποιητικό ρόλο τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου καί τοῦ Ποιμαντικοῦ Δικτύου του. Ὅπως τόνισε ὁ Σεβ. Μητροπολίτης Ρόδου στήν ἔναρξη τοῦ Συνεδρίου, στίς μέρες μας, αὐτός ὁ ἑνοποιητικός ρόλος εἶναι ἰδιαίτερα ἀναγκαῖος: «Ἡ Πανδημία ἀπείλησε τό Ἐκκλησιαστικό Σῶμα καί τήν ἀνθρωπότητα ὁλόκληρη σάν μιά πυρκαγιά πού σαρώνει τά πάντα, καταστρέφοντας ζωές καί περιουσίες. Ὅμως, πάνω ἀπ’ ὅλα, ἡ Πανδημία ἔχει φέρει σέ κίνδυνο τήν ἑνότητα τῆς Ἐκκλησίας καί τῶν μεταξύ μας σχέσεων. Αὐτή εἶναι καί ἡ πιό σοβαρή ἀπειλή τῆς Πανδημίας, γιατί ὑποσκάπτει τή δυνατότητα κάθε θεραπευτικῆς προσπάθειας. […] Δέν θά πρέπει νά ἀφήσουμε τίς “στάχτες” τῆς Πανδημίας νά μᾶς κυριεύσουν καί νά μᾶς κατακλύσουν. Θά πρέπει νά μεριμνήσουμε γιά τήν ἀνθρωπότητα σήμερα, καλλιεργώντας τό πνεῦμα τῆς ἑνότητας, ὥστε νά φροντίσουμε γιά μιά ἀνθρωπότητα τοῦ αὔριο πού θά εἶναι πιό ἐνισχυμένη μέ τήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ».[5]
Στήν προσπάθεια νά ἐντοπισθοῦν οἱ αἰτίες, ὥστε νά προκύψει ἡ «θεραπεία» αὐτῆς τῆς διχόνοιας, ἡ εἰδικότερη θεματολογία τοῦ Συνεδρίου κινήθηκε σέ πολλά ἐπίπεδα, τά ὁποῖα ὅμως συνέκλιναν μέ διάφορους τρόπους μεταξύ τους καί λειτούργησαν ὡς συγκοινωνοῦντα δοχεῖα.
Διαπιστώθηκε ἐν πρώτοις ὅτι ἕνας βασικός λόγος αὐτῆς τῆς διχόνοιας προέρχεται ἀπό μιά μαγική ἀντίληψη τῶν πραγμάτων, ἰδιαίτερα στόν χῶρο τῆς Ἐκκλησίας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αὐτοῦ τοῦ φαινομένου εἶναι ὅτι πολλοί ἀποδίδουν τίς κακουχίες τους καί τίς δυσκολίες τους σέ αἰτίες μαγικοῦ τύπου. Ἐπιπλέον, ἀναζητοῦν εὔκολες λύσεις στά προβλήματά τους σ’ ἕνα μαγικό πλαίσιο. Δυστυχῶς, ἀρκετές φορές, καλλιεργεῖται καί ἀναπαράγεται ἡ μαγική κατανόηση τῶν πραγμάτων στόν χῶρο τῆς Ἐκκλησίας, κυρίως μέσα ἀπό λατρευτικές ἐκδηλώσεις πού ἀπέχουν ἀπό μιά εὐχαριστιακή θεολογία καί μιά ἱερότητα τῶν πραγμάτων καί πού καλλιεργοῦν ἕνα εἶδος ἐκκλησιαστικῆς εἰδωλολατρίας. Ἡ μαγική ἀντίληψη τῶν πραγμάτων δέν ἀφήνει τόν ἄνθρωπο νά ἐμβαθύνει στόν ἑαυτό του καί νά ἀποκτήσει ἐπίγνωση τοῦ ἑαυτοῦ του. Αὐτό ὑπονομεύει κάθε προσπάθεια συμφιλίωσης καί διαστρεβλώνει τήν πραγματική ἔννοια τῆς ἀγάπης καί τῆς Θείας Χάριτος.[6] «Ὁ μαγικῶς θρησκεύων βασίζεται στήν ἀσφάλεια τῆς διαδικασίας, ἐνῶ ὁ πιστός τοῦ ζωντανοῦ Θεοῦ βασίζεται στή διαβεβαίωση τοῦ ἴδιου τοῦ Θεοῦ ὅτι θά εἶναι πάντοτε “πιστός” στή Διαθήκη μέ τόν λαό του, ἀλλά μέ ὅποιον τρόπο ἐμπνέει ἡ ἐλευθερία του, καί μέ ὅποιον τρόπο ἀναιρεῖ κάθε μαγεία».[7]
Δυστυχῶς, αὐτή ἡ μαγική ἀντίληψη συμπλέκεται μέ τήν προβολή ἑνός Χριστοῦ πού εἶναι ἕνας ἀπάνθρωπος καί ἐχθρικός ἐξουσιαστής, ἕνας θαυματοποιός μάγος, πού σπέρνει τόν φόβο καί ἐπιβάλλει μιά ἠθικιστική ἀντιμετώπιση τῶν ἀνθρώπινων καταστάσεων. Εἶναι ἕνας Θεός «ὁ ὁποῖος, προκειμένου νά προσλάβει τόν ἄνθρωπο, θά τοῦ ἐπέβαλλε πρῶτα καί πρίν ἀπ’ ὅλα τήν ἐγκατάλειψη τῶν στοιχειωδῶν πού συνιστοῦν τήν ἀνθρωπινότητά του». Μιά τέτοια χριστολογία, πού ταυτίζεται μέ τίς διδασκαλίες τοῦ Νεστόριου καί τοῦ Ἀπολλινάριου, παράγει μιά ἀνθρωπολογία πού «χτίζεται στό βωμό τῆς ἀπόλυτης ἀπόρριψης, πάνω στόν ὁποῖο θυσιάζεται, χωρίς καμία αἴσθηση γιά τήν τραγωδία τοῦ πράγματος, ἡ ἀνθρώπινη φύση».[8] Δημιουργεῖ καί ἀναπαράγει μιά ἠθικιστική θρησκευτικότητα, μιά συστημική ὑποκρισία καί, συνεπῶς, μιά ψευδῆ φιλανθρωπία, πού ἀφαιρεῖ τό μυστήριο τῆς σχέσης καί τῆς συνάντησης, καθώς καί τῆς τελικῆς ἕνωσης πού ἐπιτρέπει τήν εἴσοδο στόν παράδεισο τῆς κοινωνίας. Συνεπῶς, παραποιεῖ τήν ἔννοια τῶν δαιμόνων καί τῆς πραγματικῆς ἔννοιας τῆς ἴασης, ὅπως αὐτή φανερώνεται στήν Καινή Διαθήκη.[9]
Βασικοί συντελεστές καί φορεῖς αὐτῆς τῆς νοσηρῆς νοοτροπίας σήμερα εἶναι ἀρκετοί κληρικοί, οἱ ὁποῖοι συμβάλλουν στή σύγχυση καί τή διαίρεση τόσο τῶν μελῶν τοῦ Σώματος τοῦ Χριστοῦ –τῆς Ἐκκλησίας– ὅσο καί τῆς εὐρύτερης κοινωνίας. Ἡ ποιμαντική πού ἀσκοῦν γεννᾶ διάφορες πνευματικές καί ψυχολογικές παθολογίες καί ἐμποδίζει τόν κάθε εἴδους ἐποικοδομητικό διάλογο. Ἡ ρίζα αὐτοῦ τοῦ φαινομένου εἶναι ἡ προβληματική καί ἀνεπαρκής διαμόρφωση τοῦ ποιμένα. Στό Συνέδριο διαπιστώθηκε ὅτι πολλοί μπαίνουν στήν ἱερωσύνη ἀπό ἕναν ἁπλό ἐνθουσιασμό ἤ μιά διάθεση γιά μίμηση ἑνός κληρικοῦ-προτύπου˙ ἀπό ἐπιθυμία γιά ναρκισσιστική ἐξύψωση ὑπεράνω τῶν ἄλλων καί ἀπόλαυση τοῦ σεβασμοῦ τους˙ ἀπό φιλοδοξία ἀναρριχήσεως τύπου «καριέρας», καί πολλά ἄλλα. Ἐπιπλέον, πολλοί ἐπιλέγουν τήν ἱερωσύνη γιά νά ἀποδράσουν ἀπό τίς εὐθύνες τῆς ζωῆς καί νά καταφύγουν σέ ἕνα “προστατευμένο” μέρος, πού θεωρεῖται ὅτι εἶναι ἡ Ἐκκλησία.[10] Εἶναι προφανές ὅτι τέτοια κίνητρα καθιστοῦν τόν κληρικό ἀνήμπορο νά ἀναλάβει τίς ἀπαιτούμενες ποιμαντικές εὐθύνες πού συντρέχουν στήν κρίσιμη καί περίπλοκη ἐποχή πού ζοῦμε. Μάλιστα, ὅταν αὐτός πού ἔχει τήν εὐθύνη τῆς φροντίδας ἑνός συνανθρώπου κατέχεται ἀπό μιά ψυχική παθολογία (πού ἀρκετές φορές δέν εἶναι ἐμφανής), εἴτε εἶναι κληρικός εἴτε λαϊκός, μπορεῖ νά εἶναι καί ἐπικίνδυνος, ἀκόμη καί θανατηφόρος.
Ἑπομένως, βασική ἀρχή τῆς ποιμαντικῆς διαμόρφωσης εἶναι νά ἐξετασθοῦν τά κίνητρα καί ἡ ὡριμότητα τοῦ ποιμένα καί τοῦ ὑποψήφιου κληρικοῦ, ὥστε νά ἐπιβεβαιωθεῖ: 1) ὅτι εἶναι ὑγιής· 2) ὅτι ἔχει τή διάθεση, τόν ζῆλο, ἀλλά, πρωτίστως, τό σωστό φρόνημα καί τήν ἱκανότητα νά φροντίσει τίς πολλαπλές ἀνάγκες τοῦ ποιμνίου τοῦ Χριστοῦ καί τῆς εὐρύτερης κοινωνίας· 3) ὅτι θά εἶναι ἕνας ζωντανός φορέας τῆς χαρᾶς τοῦ Εὐαγγελίου, πού ἐκπέμπει τήν ἐλπίδα τῆς σωτηρίας τοῦ κόσμου μέ ἀγάπη καί γνήσια φιλανθρωπία.[11]
Ἡ διαμόρφωση τοῦ ποιμένα ἀποτελεῖ διαχρονική πορεία, ἕνα «ταξίδι» πνευματικῆς καί ψυχολογικῆς ὡρίμανσης πού βασίζεται στήν αὐτογνωσία καί τήν πνευματική ἐμβάθυνση στό μυστήριο τῆς Θείας Οἰκονομίας, ὅπως αὐτή φανερώθηκε στήν Ἐνσάρκωση τοῦ Ἰησοῦ καί στό γεγονός τῆς Πεντηκοστῆς. Μέσα ἀπό αὐτή τήν πορεία, θά μπορέσει νά ἀναγνωρίσει κανείς τά τάλαντα πού τοῦ ἔχει δώσει ὁ Θεός, ὥστε νά τά ἀξιοποιήσει στό μέγιστο κατά τή διακονία του. Θά ἀποκτήσει ἀκόμη μιά διαυγῆ διάκριση, ὥστε νά ἀντιμετωπίσει τό κάθε πρόσωπο μέ τόν κατάλληλο τρόπο. Ὑπογραμμίσθηκε ἀκόμη ὅτι ὁ ποιμένας, καθώς καί ὅλοι ἐκεῖνοι πού φροντίζουν τόν συνάνθρωπό τους μέ πολλαπλούς τρόπους, χρειάζεται νά ἐνημερώνονται διαρκῶς γιά τό πῶς πρέπει νά ἀντιμετωπίσουν τίς πνευματικές καί ψυχολογικές διαστάσεις τῶν σωματικῶν, ψυχολογικῶν καί πνευματικῶν παθήσεων, ὥστε νά μή παρατυποῦν κατά τή διακονία τους.[12]
Τό Συνέδριο ἑστίασε ἰδιαίτερα στίς προκύπτουσες δυσκολίες ἀλλά καί στήν ἀνάγκη γιά μιά πιό στενή συνεργασία μεταξύ τῆς ἰατρικῆς ἐπιστήμης καί τῆς Ἐκκλησίας. Ἐξαιρετικῆς βαρύτητας ἦταν ἡ διαπίστωση ὅτι ὑπάρχει ἕνα χάσμα μεταξύ ἰατρικῆς ἐπιστήμης καί Ἐκκλησίας, τό ὁποῖο ὅμως μπορεῖ νά γεφυρωθεῖ μέσα ἀπό εἰλικρινῆ διάλογο, πού θά θέσει κατά μέρος τίς ὅποιες προκαταλήψεις καί θά προσανατολιστεῖ στήν κοινή προσπάθεια γιά τή βοήθεια πρός τόν πάσχοντα συνάνθρωπο καί τή θεραπεία του.[13] Αὐτό διατρανώνεται μέσα ἀπό τήν Ἐνσάρκωση τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὁ Ὁποῖος ἦρθε γιά νά θεραπεύσει τόν ἄνθρωπο στήν ὁλότητά του.[14]
Αὐτό πού δυσχεραίνει αὐτό τόν διάλογο σήμερα εἶναι ἡ αὐξανόμενη «ἐμποροποίηση» τῶν χώρων ἰατρικῆς φροντίδας καί μιά ἰσχυρή τάση πρός τήν ἐπικράτηση μιᾶς βιοπολιτικῆς ἀντίληψης περί Ὑγείας (δηλ. τῆς ἐπίλυσης ὅλων τῶν προβλημάτων τῆς ἰατρικῆς φροντίδας ἀποκλειστικά ἀπό τήν πολιτική). Ἐδῶ, ὁ ἰατρός καί οἱ ἐπαγγελματίες Ὑγείας χάνουν τήν προσωπική τους ὀντότητα καί ἀφαιρεῖται ἡ δυνατότητα νά ἀσκήσουν τήν ἐπιστήμη τους μέ αὐτοσυνειδησία, ὑποβαθμιζόμενοι σέ ἁπλούς ὑπαλλήλους πού πρέπει νά ἱκανοποιήσουν τόν σκοπό μιᾶς πολιτικῆς, ἑνός Συστήματος Ὑγείας. Ἐπιπλέον καί πιό σοβαρό, ὁ ἄρρωστος ὑπάρχει ὡς ἕνα ἀντικείμενο πρός ἐκμετάλλευση. Αὐτή ἡ πολιτική ἀποξενώνει τόν ἄρρωστο, ψυχικά καί σωματικά, ἀπό αὐτούς πού τόν φροντίζουν καί δημιουργεῖ πολλά ἐμπόδια στό νά θεραπευτεῖ στήν ὁλότητά του.[15]
Στό Συνέδριο ἐπισημάνθηκε ὅτι, στήν Πανδημία τοῦ κορωνοϊοῦ, αὐτοί πού διακονοῦν στόν χῶρο τῆς Ὑγείας προσφέρουν διάπλατη μέριμνα καί φιλανθρωπία στούς ἀρρώστους, μέ αὐταπάρνηση καί ἀγάπη, ὑπερβαίνοντας ἀνθρωπίνως τίς δυνάμεις τους, πολλές φορές κάτω ἀπό δύσκολες συνθῆκες, γιά νά σωθεῖ ὁ κόσμος ἀπό κάθε κακοπάθεια. Γι’ αὐτό, ἐκφράσθηκε ἡ ἀνάγκη ἀπό τούς συνέδρους πού ὑπηρετοῦν στόν ἰατρονοσηλευτικό χῶρο νά ὑπάρχει ἰδιαίτερη πνευματική ἐνίσχυση καί συμπαράσταση σ’ αὐτούς, σέ οἰκουμενικό μάλιστα ἐπίπεδο, ἀπό τήν Ἐκκλησία. Ἐπίσης, ἐντοπίσθηκε ἡ ἰδιαίτερη ἀνάγκη νά στηριχθεῖ ἡ γυναίκα πού διακονεῖ στόν χῶρο τῆς ἰατρικῆς ἐπιστήμης.
Σέ αὐτό τό πλαίσιο, οἱ σύνεδροι συζήτησαν ἐκτενῶς τό πῶς ἡ πνευματική αὐτή ὑποστήριξη μπορεῖ προσφερθεῖ καί πῶς ὁ διάλογος μεταξύ ἰατρικῆς ἐπιστήμης καί Ἐκκλησίας μπορεῖ νά καλλιεργηθεῖ καί νά ἐνισχυθεῖ μέσα ἀπό τό Πατριαρχικό Δίκτυο, σέ συνεργασία μέ τίς κατά τόπους Ἐκκλησίες καί τούς ἰατρικούς καί νοσηλευτικούς συλλόγους, και τή δημιουργία Συνδέσμων Ὀρθοδόξων Ἰατρών καί Ἐπαγγελματιῶν Ὑγείας.[16]
Ἄν θέλουμε νά μεριμνήσουμε γιά τήν ἀνθρωπότητα τοῦ αὔριο, χρειάζεται νά ἑστιάσουμε σέ ὁρισμένους βασικούς τομεῖς πού εἶναι καθοριστικοί γιά τό μέλλον μας. Γι’ αὐτό, τό Συνέδριο ἀσχολήθηκε μέ: 1) τήν οἰκογένεια τοῦ μέλλοντος˙ 2) τό ὅραμα τῶν σημερινῶν νέων˙ 3) τήν τρίτη ἡλικία˙ 4) τήν Ἐνορία˙ 5) τά τραύματα ἑνός πολέμου.
Σχετικά μέ τό πρωταρχικῆς σημασίας ζήτημα τῆς οἰκογένειας, τονίσθηκε ὅτι τό θεμέλιο τῆς κοινωνίας καί τῆς ἐκκλησιαστικῆς κοινότητας εἶναι ἡ οἰκογένεια. Ἡ σχέση ἑνός ἀνδρογύνου καθαγιάζεται καί ἱεροποιεῖται μέσα ἀπό τό Μυστήριο τοῦ Γάμου διά τῆς θείας χάριτος καί ὁλοκληρώνεται μέ τήν «εἰς γάμου κοινωνίαν» στό πλαίσιο τῆς εὐρύτερης ἐκκλησιαστικῆς κοινότητας. Σέ αὐτή τήν κοινότητα ἐντάσσονται καί τά τέκνα τοῦ ἀνδρογύνου διά τοῦ Μυστηρίου τοῦ Ἁγίου Βαπτίσματος.
Στήν οἰκογένεια εἶναι βασικό νά ὑπάρχει ἕνα σταθερό καί ἀσφαλές περιβάλλον, μέ σαφεῖς ρόλους, μέσα στό ὁποῖο τά μέλη θά νοιώθουν ἀποδοχή καί ἀγάπη. Σιγά-σιγά, ἐκλείπει ἡ παραδοσιακή πατριαρχική οἰκογένεια, πού εἶχε σταθερούς δεσμούς καί πρότυπα, καί ἀντικαθίσταται ἀπό νέους τύπους οἰκογένειας, στούς ὁποίους ὑπάρχει ἀποσύνδεση τῆς γονεϊκότητας ἀπό τή σεξουαλικότητα, τό φῦλο, τήν ἀναπαραγωγική ἱκανότητα. Σέ αὐτές τίς οἰκογένειες ὑπάρχει μιά σύγχυση γονεϊκῶν ταυτοτήτων, μιά δυσκολία γονεϊκοῦ ρόλου, ἕνα θέμα «γονεοποίησης τοῦ παιδιοῦ», ζητήματα πού δημιουργοῦν πληθώρα ἠθικῶν καί δεοντολογικῶν προβλημάτων.[17]
Τό ἄγχος πού βιώνει ἕνα παιδί καί ἰδιαίτερα ἕνας ἔφηβος σήμερα σχετίζεται μέ σύγχυση προτύπων, ἀναφορῶν, γνωμόνων (norms) καί ἐλλείψεις ὁρίων· μέ καταστάσεις πού ἀναδύονται σέ συνεχῆ ἐπίδραση καί διαπλοκή μέ τά στοιχεῖα τῆς κοινωνικῆς καί πολιτιστικῆς ἀνέλιξης, ὅπου δέν ὑπάρχει σταθερότητα. Ζοῦμε σ’ ἕναν πολιτισμό «ἀντι-σκέψης». Ἐφόσον δέν ὑπάρχει ἡ δυνατότητα ἀναμονῆς, δέν ὑπάρχει τό ἄνοιγμα πρός τή σκέψη. Καταργεῖται ὁ μύθος καί περιορίζεται ὁ νοῦς μέσα στόν ρεαλισμό τοῦ παρόντος. Οἱ δέ γονεῖς ζοῦν σάν ἔφηβοι, ἀνήμποροι νά μεταδώσουν συνέπεια καί αὐστηρότητα, μέ ἀποτέλεσμα νά σαγηνεύουν μέν τά παιδιά τους, ἐπιτρέποντάς τους ὅμως νά κάνουν ὅ,τι ἐπιθυμοῦν. Ἔτσι, τό παιδί δέν ἀποκτᾶ τή δυνατότητα τῆς ἀναμονῆς, τῆς διάκρισης τοῦ «καλοῦ» καί τοῦ «κακοῦ» (τοῦ ὑγιοῦς καί τοῦ ἐπικίνδυνου), τήν ἀνάγκη νά προβληματίζεται, πού εἶναι ἀπαραίτητες προϋποθέσεις γιά τό «ἄνοιγμα πρός τή σκέψη». Ἀντίθετα, τό παιδί κατασκευάζει μιά δική του, λανθασμένη πραγματικότητα, μέ ἔντονες φαντασιώσεις γιά τόν ἑαυτό του καί τούς ἄλλους, καί ὠθεῖται πρός μιά ψευδο-ωρίμανση, πού ἐκδηλώνεται μέσα ἀπό ἀκραῖες συμπεριφορές. Λόγω αὐτῆς τῆς κατάστασης, ἔχουν δημιουργηθεῖ νέες ψυχοπαθολογίες, εἰδικά στούς ἐφήβους, πού σχετίζονται μέ δομές ναρκισσιστικῆς εὐθραυστότητας, ἡ ὁποία ἐκδηλώνεται μέ σωματικά καί ψυχικά στοιχεῖα (διαφόρων εἰδῶν ἐξαρτήσεις, βουλιμία ἤ ἀνορεξία, πανικούς, παραποίηση τοῦ σώματος, μαζοχιστικές τάσεις, πού πολλές φορές ἐρωτικοποιοῦνται). Παρ’ ὅλη αὐτή τή σύγχυση, ὁ ἔφηβος συνεχίζει νά ἀναζητᾶ τόν ἑαυτό του σέ σχέση μέ τόν ἄλλο, ὥστε νά ἐπιβεβαιωθεῖ ὀντολογικά. Ἡ κρίσιμη ἐρώτηση εἶναι: Ποιόν ἄλλο θά συναντήσει; Αὐτός ὁ ἄλλος μπορεῖ, θετικά ἤ ἀρνητικά, νά καθορίσει τό μέλλον του ὁριστικά.[18]
Τά προαναφερθέντα προβλήματα μαρτυροῦν ὅτι ὁ τρόπος πού τά μέλη τῆς σημερινῆς οἰκογένειας ἐπικοινωνοῦν εἶναι ἐλλιπής. Ἐμπόδιο τῆς καλῆς ἐπικοινωνίας εἶναι ἡ ἀπουσία τῶν μελῶν της λόγω διαφορετικῶν ὑποχρεώσεων καί ἀπασχολήσεων (ἐργασία, σχολεῖο, δραστηριότητες), ἤ ἐπειδή ὁ καθένας ἀπομονώνεται «στόν κόσμο του» μέσα στό σπίτι. Ἡ ἀνεξέλεγκτη χρήση τοῦ διαδικτύου συμβάλλει ἐπίσης στήν ἀπομόνωση. Ἀντικαθιστᾶ τήν ἀληθινή συνάντηση μέ τόν ἄλλον καί δημιουργεῖ μιά νοσηρή εἰκονική πραγματικότητα, πού ἀπομονώνει τό κάθε μέλος ἀκόμη περισσότερο στίς ἀνασφάλειές του καί σέ ἐξαρτημένες νοσηρές «διαδικτυακές» σχέσεις, πού δέν ἔχουν μέλλον.[19]
Ὀφείλουμε νά κατανοήσουμε αὐτά τά δυναμικά στοιχεῖα, ὥστε νά συμβάλουμε καί νά βοηθήσουμε στή βελτίωση καί τήν ἀποκατάσταση τῆς ἐπικοινωνίας μεταξύ τῶν μελῶν τῆς οἰκογένειας. Ὅσο καί νά μᾶς παραξενεύει ἡ οἰκογένεια τοῦ σήμερα ἤ νά διαφωνοῦμε μέ τούς νέους τύπους πού τή χαρακτηρίζουν, εἶναι ἀπαραίτητο νά συνδιαλεχθοῦμε μέ τά μέλη της, ὥστε νά τά βοηθήσουμε στίς δυσκολίες πού ἀντιμετωπίζουν σήμερα καί πού θά προκύψουν αὔριο. Τό νά ἀφήσουμε τά μέλη τῆς οἰκογένειας μόνα στίς δυσκολίες τους, σημαίνει ψυχικό θάνατο, ὄχι μόνο γιά τό κάθε μέλος της, ἀλλά καί γιά τίς κοινωνίες τοῦ μέλλοντος![20]
Ἡ ἀνάγκη γιά διάλογο καί ἐπικοινωνία ἐκφράσθηκε ἔντονα στή συγκινητική συνεδρία «Τό ὅραμα τῶν νέων σήμερα» ἀπό τίς φωνές τῶν τεσσάρων νέων πού συμμετεῖχαν διαδικτυακά ἀπό διάφορα μέρη τῆς ὑφηλίου (Η.Π.Α., Μεγ. Βρετανία, Ἑλλάδα, Αὐστραλία). Οἱ νέοι αὐτοί θεωροῦν ὅτι ἐπιβάλλεται νά μποροῦν οἱ νέοι νά μιλήσουν γιά τίς δυσκολίες καί τίς ἀγωνίες τους σέ συνανθρώπους τους (ἰδιαίτερα σ’ ἕναν ποιμένα) οἱ ὁποῖοι θά προσπαθήσουν νά τούς κατανοήσουν. Σ’ αὐτή τή συνεδρία, ἐκφράστηκε ἡ διαπίστωση ὅτι πολλές φορές χρειάζεται κάποιος νά φτάσει στήν ἀπόγνωση γιά νά ἀναζητήσει βοήθεια καί δέν εἶναι λίγοι ἐκεῖνοι πού θά ἤθελαν νά ἀναζητήσουν βοήθεια ἀπό τήν Ἐκκλησία – ἀρκεῖ νά συναντήσουν ἕναν κληρικό καί μιά ἐκκλησιαστική κοινότητα πού ἔχουν τή διάθεση νά ἀκούσουν στοργικά, χωρίς ἐπικρίσεις, καί πού δέν ἐπιβάλλουν «ἕτοιμες συνταγές» γιά τά προβλήματά τους. Ἀκόμη, ὅσοι μεγάλωσαν σέ μιά ἐκκλησιαστική κοινότητα ἔχουν τίς ἴδιες προσδοκίες γιά τόν ἱερέα τους. Ἐπιθυμοῦν νά ἀναγνωρισθοῦν ὡς ὑπαρκτά μέλη τῆς κοινότητας καί νά λάβουν ἐνεργό ρόλο σ’ αὐτή, προπαντός στή λατρεία. Πάντως, ὅλοι ὅσοι ἔλαβαν μέρος στή συνεδρία συμφώνησαν ὅτι οἱ νεαροί ἐνήλικες, ἐντός καί ἐκτός Ἐκκλησίας, ἀνησυχοῦν μέ τίς ἀκρότητες πού ἐκδηλώνονται σέ ὅλα τα ἐπίπεδα τῶν τωρινῶν κοινωνιῶν, καί προσμένουν ἕναν καλύτερο κόσμο. Ἐλπίζουν ὅτι δέν θά ἀπογοητευτοῦν.[21]
Ὅσο ἐξαρτᾶται τό μέλλον τῆς ἀνθρωπότητας ἀπό τούς νέους, τόσο θά πρέπει νά στηρίξουμε καί νά φροντίσουμε ἐκείνους πού φτάνουν στήν «Τρίτη Ἡλικία». Αὐτοί εἶναι «οἱ γονεῖς καί οἱ δάσκαλοί μας, στούς ὁποίους χρωστᾶμε τό ζῆν καί τό εὖ ζῆν. Εἶναι αὐτοί πού πολέμησαν γιά νά εἴμαστε ἐλεύθεροι˙ αὐτοί πού δούλεψαν γιά νά ἀφήσουν πίσω τους αὐτό ἐπάνω στό ὁποῖο ἐμεῖς συνεχίζουμε σήμερα».[22] Ὁ τρόπος πού ἐμεῖς τούς ἀντιμετωπίζουμε καί τούς φροντίζουμε θά καθορίσει τό πῶς οἱ ἐνήλικες τοῦ αὔριο θά φροντίσουμε τούς μεγαλυτέρους. Θά προσδιορίσει τήν ἀνθρώπινη ἀξία ὅπως αὐτή σχετίζεται μέ τήν ἱστορική μας κληρονομιά, τά πρότυπά μας καί τήν κοινωνική μας ὑπόσταση. Χωρίς αὐτή τή φροντίδα καί τόν σεβασμό, δέν θά ὑπάρχει μιά διαχρονική συνέχεια τῆς ἀνθρωπότητας. Σημαντική ἦταν καί ἡ ἐπισήμανση ὅτι, λόγω τῆς ὑπογεννητικότητας καί τῆς αὔξησης τοῦ μέσου ὅρου ζωῆς, παρατηρεῖται μιά ἀτομική, οἰκογενειακή καί κοινωνική ἐπιβάρυνση σχετικά μέ τή φροντίδα τῶν ἀνθρώπων τῆς τρίτης ἡλικίας. Τό δόσιμο στή φροντίδα τῶν ἡλικιωμένων ἀποτελεῖ ἔκφραση πού συνδέεται ἄμεσα μέ τή Θεία Εὐχαριστία, ὅπου μνημονεύουμε ὅλους τούς προγόνους μας. Ἔτσι, ἡ Ἐκκλησία πρωτοστατεῖ στή φροντίδα τῆς τρίτης ἡλικίας, μέ τίς πολλές μονάδες τίς ὁποῖες λειτουργεῖ. Τό Πατριαρχικό Δίκτυο δεσμεύτηκε νά ἀναλάβει ἕναν συντονιστικό ρόλο στόν διάλογο μεταξύ αὐτῶν τῶν μονάδων καί στήν ὑποστήριξη τοῦ προσωπικοῦ πού ἐργάζεται σέ αὐτές.
Ἡ ἑστία τῆς φροντίδας πού παρέχει ἡ Ἐκκλησία «ἐν τῷ κόσμῳ» εἶναι ἡ ἐνορία, ἡ ὁποία πρέπει νά λειτουργεῖ ὡς μιά κοινότητα πού θεραπεύει μέσα ἀπό τήν καθολική ἀγάπη πού παρέχει καί ἐκφράζει.[23] Γι’ αὐτό τόν λόγο, οἱ σύνεδροι ἀσχολήθηκαν ἰδιαίτερα μέ τό θέμα τῆς ἐνορίας: πῶς εἶναι σήμερα καί ποῦ ὁδεύει. Ἡ ἐνορία εἶναι ὁ τόπος συνάντησης πού ἀπαρτίζεται ἀπό διαφόρων εἰδῶν ἀνθρώπους, ἐγγάμους καί ἀγάμους, γονεῖς, παιδιά καί νέους, μαζί μέ τούς ἡλικιωμένους, πού δέν ἔχουν πάντοτε τίς ἴδιες πολιτισμικές ρίζες, καθώς ἔχει ἀλλάξει ὁ πολιτισμικός χαρακτήρας ἀρκετῶν περιοχῶν καί κρατῶν λόγω μετανάστευσης πληθυσμοῦ, μικτῶν γάμων καί πρόσκλησης ἀτόμων πρός τήν Πίστη. Ἐκεῖ πραγματοποιεῖται τό ἐκκλησιαστικό γεγονός, καθώς γίνεται ἡ συνάντησή τους μέ τόν Χριστό καί ἡ ἐνσωμάτωσή τους στήν Ἐκκλησία (στό Σῶμα τοῦ Χριστοῦ) ὡς μιά κοινωνία ἑνώσεως διά τῆς Θείας Εὐχαριστίας. Ἐκεῖ θά ἀνακαλύψουν πρότυπα, σταθερούς δεσμούς, ὁριοθετημένες σχέσεις, καί μιά πολιτισμική ἀναφορά πού συνδέει τό παρελθόν μέ τό παρόν καί δίνει προοπτική στό μέλλον, πού δέν περιορίζεται σέ τόπο καί χρόνο ἀλλά προσβλέπει πρός τήν αἰωνιότητα. Ἐκεῖ καθορίζεται ἡ ὀντότητα τοῦ κάθε προσώπου καί ἡ ὁλοκλήρωσή του ὡς εἰκόνας Θεοῦ. Ἐκεῖ, στό Θυσιαστήριο, διαρκῶς σαρκώνεται ὁ Ἰησοῦς. Τό δέ μυστήριο τῆς Ἐνσάρκωσης γκρεμίζει τίς παλαιές συνήθειες τῆς ἀνθρώπινης θρησκευτικότητας καί εἰσάγει διαθήκη καινή, κόσμο καινούργιο˙ ἕναν συγκλονισμό δημιουργικό σχέσης καί κοινωνίας, ἀντίστασης καί ἀλλαγῆς.[24] Ἐκεῖ μᾶς δίνεται ἡ εὐκαιρία νά πράξουμε ὅπως πράττει ὁ Θεός, ἐν ἀγάπῃ, ἐν πτωχείᾳ, ἐν εὐσπλαγχνίᾳ, ἐν ταπεινώσει, ὥστε νά ὠθήσουμε τόν κόσμο πρός τή συμφιλίωση, τήν εἰρήνη, τήν ἑνότητα.
Τό ἐρώτημα πού τέθηκε εἶναι ἄν ὄντως ἡ ἐνορία σήμερα ἐκπληρώνει αὐτές τίς προδιαγραφές˙ ἄν εἶναι ἕνας ἀληθινός τόπος συνάντησης ὅπου βιώνεται, μέ ἔμπρακτο τρόπο, ἡ Σάρκωση, ἡ συνάντησή μας μέ τόν Χριστό διά τῆς Εὐχαριστίας˙ ἄν ἐκεῖ ἀνακαλύπτονται καί ἀνανεώνονται πρόσωπα μέσα ἀπό ἀγαπητικές σχέσεις˙ ἄν ἐκεῖ θεραπεύονται οἱ τραυματισμένες μας ὑπάρξεις μέσα ἀπό τή μετάνοια καί τή συμφιλίωση. Ἡ ἀπώλεια, ἀπό τή μεγάλη πλειοψηφία τῶν χριστιανῶν, τῆς αἴσθησης τῆς ἐνορίας ὡς μιᾶς κοινότητας πού θεραπεύει ἀποτελεῖ τό σημεῖο τῆς συνεχοῦς ἐκκοσμίκευσης τῆς Ἐκκλησίας».[25] Αὐτή εἶναι ἡ βασικότερη ποιμαντική πρόκληση σήμερα.
Οἱ σύνεδροι ἀνέφεραν ὅτι ἡ Πανδημία ἀνέδειξε τήν ὑποβόσκουσα καί διαχρονική δυσαρμονία πού προϋπῆρχε στίς ἐνορίες. Συνέπειες τῆς Πανδημίας εἶναι ἡ δυσκολία πού ἔχουν οἱ ἐνορίτες νά λειτουργήσουν ὡς κοινότητα μετά τόν ἐγκλεισμό καί τίς ἀπαγορεύσεις πού εἶχαν ἐπιβληθεῖ ἀπό τίς κυβερνήσεις˙ ἡ κακή χρήση τῆς ζωντανῆς μετάδοσης τῆς Θείας Λειτουργίας, πού γίνεται ἐμπόδιο γιά τή φυσική συμμετοχή στή λατρεία˙ ἡ δυσκολία τῶν κληρικῶν καί τῶν συγγενῶν νά προσφέρουν ὑποστήριξη στούς ἀρρώστους καί στά ἀγαπημένα τους πρόσωπα πού νοσηλεύονται στά ὑγειονομικά ἱδρύματα, λόγω τῶν νέων κανόνων περί ἐπισκέψεων˙ ἡ ἔλλειψη κατάλληλης δομῆς τῆς ἐνορίας, ὥστε νά συμπαρασταθεῖ στούς κατακοίτους, πού εἶναι ἀπομονωμένοι στά σπίτια τους˙ οἱ δυσκολίες πού ὑπῆρχαν καί ὑπάρχουν ὅταν πεθαίνει κάποιος, κυρίως δυσκολίες σχετικές μέ τήν ταφή του.
Δεδομένων αὐτῶν τῶν καταστάσεων, ὅλο τό Συνέδριο τό διέτρεξε ἡ διαπίστωση ὅτι ὑπάρχει ἐπιτακτική ἀνάγκη γιά περισσότερη καί οὐσιαστική κατήχηση, ἰδιαίτερα τῶν ἐνηλίκων, τέτοια πού νά ἀγγίζει τίς ὑπαρξιακές ἀναζητήσεις καί δυσκολίες τῶν ἀνθρώπων καί νά μή μένει ἁπλῶς στούς στενούς ἐκκλησιαστικούς τύπους. Ψηλαφώντας αὐτές τίς ἀναζητήσεις καί δυσκολίες, ἡ ἐκκλησιαστική καθοδήγηση πρέπει νά προσφέρει μιά ἀγωγή, ἕναν τρόπο ζωῆς, πού νά ὁδηγεῖ τόν ἄνθρωπο σέ μιά ὑπαρξιακή πληρότητα, σέ μιά ἐκκλησιαστική πλήρωση.[26] Ἅπαντες συμφώνησαν ὅτι τό Πατριαρχικό Δίκτυο μπορεῖ νά παίξει σημαντικό ρόλο στήν καθοδήγηση καί τή διευκόλυνση διαλόγου γιά τά θέματα πού ἔχουν προκύψει σέ ἐνοριακό ἐπίπεδο.
Τό Πατριαρχικό Συνέδριο ἔγινε κάτω ἀπό τά σύννεφα τοῦ πολέμου τῆς Οὐκρανίας καί τή γενικότερη ἀναστάτωση πού ὑπάρχει στόν κόσμο λόγω τῆς τραγικῆς μετανάστευσης προσφύγων, κάτι πού εἶναι πολύ γνώριμο στό Γένος μας. Γι’ αὐτό, ἀφιερώθηκε ἰδιαίτερη συνεδρία γιά τό τραῦμα τοῦ πολέμου στόν στρατό καί στούς πρόσφυγες. Παρουσιάστηκε ἡ ἐξαιρετική ἐνοριακή φροντίδα τῶν προσφύγων πού παρέχει ἡ ἐνορία τοῦ Ἁγ. Ἀνδρέου στην πόλη Ghent τοῦ Βελγίου. Τρομοκρατημένοι ἀπό τούς βομβαρδισμούς, οἱ πρόσφυγες ἀναζητοῦν μητρική στοργή καί πατρική θαλπωρή μπροστά στήν ἀβεβαιότητα τοῦ αὔριο. Οἱ δέ στρατιῶτες ζητοῦν ἐνθάρρυνση καί κατανόηση στή δυσκολία πού ἔχουν κατά τήν ἐκτέλεση τῶν στρατιωτικῶν τους ὑποχρεώσεων. Καί στίς δύο περιπτώσεις, ὁ καθένας φέρνει μαζί του καί τίς προσωπικές του βιωματικές δυσκολίες, πού, πολλές φορές, περιπλέκονται μέ τίς ταραγμένες καταστάσεις στίς ὁποῖες ἔχουν ἐμπλακεῖ λόγω πολέμου.[27]
Τονίστηκε μέ ἔμφαση ὅτι τό κέντρο τῆς πνευματικῆς ὑποστήριξης τόσο τῶν διαφόρων πασχόντων ὅσο καί ἐκείνων πού τούς διακονοῦν εἶναι ἡ Θεία Λατρεία. Μάλιστα, ὑποδείχθηκε ὅτι ὑπῆρχαν εἰδικές αἰτήσεις καί εὐχές πού συντάχθηκαν μετά ἀπό συμφορές πού ἀπείλησαν τήν εὐρωστία τοῦ λαοῦ κατά τή μακραίωνη ἱστορία τῆς Ἐκκλησίας. Μέ αὐτό τόν τρόπο, μέσα ἀπό τή λατρευτική της παράδοση, ἡ Ἐκκλησία ἐξέφρασε τήν ποιμαντική της διάσταση, κατά τήν ὁποία καλοῦσε τά μέλη της νά προσευχηθοῦν στόν Θεό, ὥστε νά μήν τούς ἐγκαταλείψει, νά ὑπάρχει εἰρήνη, νά ἀνατραπεῖ τό κακό καί ἡ ἐπιρροή τοῦ διαβόλου, καί νά σκεπάσει ὁ Χριστός τόν κόσμο μέ τή Θεία του Χάρη καί Φιλανθρωπία.[28] Ἀκολουθώντας αὐτή τήν παράδοση καί ἀναγνωρίζοντας τήν ἀνάγκη πνευματικῆς ὑποστήριξης τοῦ ἀρρώστου καί ἰδιαίτερα τοῦ θεραπευτῆ, τό Πατριαρχεῖο καθόρισε τόν ἑορτασμό τῆς Συνάξεως τῶν Ἁγίων Ἰατρῶν, πού καθιερώθηκε μέ πρωτοβουλία τοῦ Πατριαρχικοῦ Δικτύου ἀπό τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο τό 2021.
Στό Συνέδριο, παρουσιάστηκε ἡ νέα Ἀκολουθία τῆς Ἑορτῆς πού ἐκπονήθηκε μέ εὐγλωττία καί καλλιέπεια ἀπό τόν Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Ρόδου κ. Κύριλλο. Γιά νά γίνει ἡ Ἀκολουθία εὔχρηστη καί κατανοητή σέ πολλούς, ἀποφασίσαμε νά ἐκδώσουμε τό κείμενο καί στά Νεοελληνικά καί τά Ἀγγλικά. Ἡ ἀγγλική μετάφραση ἐκπονήθηκε ἀπό τόν Θεοφιλέστατο Ἐπίσκοπο Ἀμάστριδος κ. Σπυρίδωνα (Κέζιο), ἐνῶ τή νεοελληνική ἀπόδοση ἐπιμελήθηκε ὁ Ἐλλογιμώτατος Φιλόλογος καί Καθηγητής κ. Ἀνδρέας Μορᾶτος.
Οἱ Ἅγιοι Ἰατροί, πού διακόνησαν σέ διάφορες ἐποχές τόν πάσχοντα συνάνθρωπο, ἄς πρεσβεύουν γιά τόν κάθε ἄρρωστο, γιά ὅλους ἐκείνους πού διακονοῦν στόν χῶρο τῆς Ὑγείας, ἀλλά καί γιά τή συνέχεια τῆς ἐνεργοῦ παρουσίας καί προσφορᾶς τοῦ Πατριαρχικοῦ Δικτύου, μαζί μέ τίς εὐχές καί εὐλογίες τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου.
Πρωτοπρεσβύτερος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου
Σταῦρος Κοφινᾶς
Συντονιστής τοῦ Δικτύου τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου
γιά τήν Ποιμαντική Διακονία στόν Χῶρο τῆς Ὑγείας
19 Νοεμβρίου 2022
Ρόδος
[1]Τά «Τελικά Ἐπίσημα Συμπεράσματα τοῦ 5ου Διεθνοῦς Συνεδρίου τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου γιά τήν ποιμαντική στόν Χῶρο τῆς Ὑγείας» δέν εἶναι ἐπίσημο ἔγγραφo τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου καί δέν ἐκφράζουν τίς ἐπίσημες θέσεις του. Προσπαθοῦν νά συνοψίσουν τό «πνεῦμα» τό ὁποῖο διαμορφώθηκε καί ἐκφράστηκε στό Συνέδριο μέσα ἀπό τίς παρουσιάσεις τῶν ὁμιλητῶν καί τίς συζητήσεις καί τούς διαλόγους τῶν συμμετεχόντων. Προσφέρονται γιά περαιτέρω σκέψη, συζήτηση καί ἐπεξεργασία.
[2]Σταῦρος Κοφινᾶς, Πρωτοπρεσβύτερος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου, Συντονιστής τοῦ Δικτύου τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου γιά τήν Ποιμαντική Διακονία στόν Χῶρο τῆς Ὑγείας, «Παρουσίαση τοῦ σκοποῦ τοῦ Συνεδρίου», 5ο Διεθνές Συνέδριο τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου γιά τήν Ποιμαντική Διακονία στόν Χῶρο τῆς Ὑγείας», Ρόδος, 2022.
[3]Μήνυμα τῆς Α.Θ.Π. τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου, 5ο Διεθνές Συνέδριο τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου γιά τήν Ποιμαντική Διακονία στόν Χῶρο τῆς Ὑγείας, Ρόδος, 2022.
[4]Κοφινᾶς, βλ. παραπάνω.
[5]Κύριλλος, Μητροπολίτης Ρόδου, Πρόεδρος τοῦ Δικτύου τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου γιά τήν Ποιμαντική Διακονία στόν Χῶρο τῆς Ὑγείας, «Ἐπίσημη Ἔναρξη», 5ο Διεθνές Συνέδριο τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου γιά τήν Ποιμαντική Διακονία στόν Χῶρο τῆς Ὑγείας», Ρόδος, 2022.
[6]Ἀθανάσιος Παπαθανασίου, Ἐναρκτήριος Λόγος, «Μπορεῖ νά θεραπευτεῖ ἡ σημερινή διχόνοια;», 5ο Διεθνές Συνέδριο τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου γιά τήν Ποιμαντική Διακονία στόν Χῶρο τῆς Ὑγείας, Ρόδος, 2022.
[7]Παπαθανασίου, βλ. παραπάνω.
[8]Χρυσόστομος Σταμούλης, «Ἕνας ἀπάνθρωπος καί ἐχθρικός Χριστός: οἱ ποιμαντικές συνέπειες μιᾶς παρεννοημένης θεολογίας», 1η Συνεδρία, 5ο Διεθνές Συνέδριο τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου γιά τήν Ποιμαντική Διακονία στόν Χῶρο τῆς Ὑγείας, Ρόδος, 2022.
[9]Σταμούλης, βλ. παραπάνω.
[10]Βασίλειος Θερμός, Πρωτοπρεσβύτερος, M.D., «Οἱ δυσκολίες στήν ποιμαντική διαμόρφωση», 4η Συνεδρία, 5ο Διεθνές Συνέδριο τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου γιά τήν Ποιμαντική Διακονία στόν Χῶρο τῆς Ὑγείας, Ρόδος, 2022.
[11]Arnaldo Pangrazzi, Fr., “Difficulties in pastoral formation”, 4η Συνεδρία, 5ο Διεθνές Συνέδριο τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου γιά τήν Ποιμαντική Διακονία στόν Χῶρο τῆςὙγείας, Ρόδος, 2022.
[12]Θερμός καί Pangrazzi, βλ. παραπάνω.
[13]Δημήτριος Λινός, Πρωτοπρεσβ., M.D,. Ἰωάννης Κοκάκης, Ἀρχιμ. M.D., Simeon Menne, Deacon, Θεοπνεύστη Δρανδάκη, Μοναχή, Gerardo Duenas Perez, Priest, Κώστας Ζορμπᾶς, Ἰατρική Ἐπιστήμη και Ἐκκλησία: ἀναπτύσσοντας μιά σχέση συνεργασίας, 11η Συνεδρία, 5ο Διεθνές Συνέδριο τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου γιά τήν Ποιμαντική Διακονία στόν Χῶρο τῆς Ὑγείας, Ρόδος, 2022.
[14]Σταμούλης, βλ. παραπάνω.
[15]Ἰατρική Ἐπιστήμη, βλ. παραπάνω.
[16]“Πατριαρχικό Δίκτυο”: Σχεδιάζουμε τό μέλλον μαζί, 13η Συνεδρία, 5ο Διεθνές Συνέδριο τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου γιά τήν Ποιμαντική Διακονία στόν Χῶρο τῆς Ὑγείας, Ρόδος, 2022.
[17]Δημήτριος Ἀναγνωστόπουλος, M.D., «Ἡ οἰκογένεια στή σύγχρονη ἐποχή τῆς παγκοσμιοποίησης», 7η Συνεδρία, «Ἡ οἰκογένεια τοῦ μέλλοντος», 5ο Διεθνές Συνέδριο τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου γιά τήν Ποιμαντική Διακονία στόν Χῶρο τῆς Ὑγείας», Ρόδος, 2022.
[18]Εὐγενία Σουμάκη, M.D., «Ἐφηβεία – νέες παθολογίες», 7η Συνεδρία, «Ἡ οἰκογένεια τοῦ μέλλοντος», 5ο Διεθνές Συνέδριο τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου γιά τήν Ποιμαντική Διακονία στόν Χῶρο τῆς Ὑγείας, Ρόδος, 2022.
[19]Μανώλης Σφακιανάκης, «Τό διαδίκτυο καί ἡ κοινωνικότητα», 10η Συνεδρία, 5ο Διεθνές Συνέδριο τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου γιά τήν Ποιμαντική Διακονία στόν Χῶρο τῆς Ὑγείας, Ρόδος, 2022.
[20]Ἀναγνωστόπουλος, βλ. παραπάνω.
[21]Νικόλαος Δουληγέρης, Πρωτοπρ., Κάλλια Παπαδούλη (Hellas), Constance Poplos (USA), Sophronia Samoutis (U.K.), Nathan Christopher Politis (Australia), «Τό ὅραμα τῶν νέων σήμερα», 9η Συνεδρία, 5ο Διεθνές Συνέδριο τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου γιά τήν Ποιμαντική Διακονία στόν Χῶρο τῆς Ὑγείας, Ρόδος, 2022.
[22]Κίμων Βολίκας, M.D., «Ἡ τρίτη ἡλικία καί τό μέλλον τῶν μονάδων γερόντων», 12η Συνεδρία, 5ο Διεθνές Συνέδριο τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου γιά τήν Ποιμαντική Διακονία στόν Χῶρο τῆς Ὑγείας, Ρόδος, 2022.
[23]Ἡ ἐνορία σήμερα καί αὔριο, Ὁμαδικές Συζητήσεις, 5η Συνεδρία, 5ο Διεθνές Συνέδριο τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου γιά τήν Ποιμαντική Διακονία στόν Χῶρο τῆς Ὑγείας, Ρόδος, 2022.
[24]Σταμούλης, βλ. παραπάνω.
[25]Ἀντώνιος Καλλιγέρης, Πρωτοπρεσβ., «Οἱ ποιμαντικές προκλήσεις στήν ἐκκλησιαστική κατήχηση σήμερα», 8η Συνεδρία, 5ο Διεθνές Συνέδριο τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου γιά τήν Ποιμαντική Διακονία στόν Χῶρο τῆς Ὑγείας, Ρόδος, 2022.
[26]Ἀντώνιος Καλλιγέρης, Πρωτοπρεσβ., Paraskevi Tibbs, «Οἱ ποιμαντικές προκλήσεις στήν ἐκκλησιαστική κατήχηση σήμερα», 8η Συνεδρία, 5ο Διεθνές Συνέδριο τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου γιά τήν Ποιμαντική Διακονία στόν Χῶρο τῆς Ὑγείας, Ρόδος, 2022.
[27]Steve Steele, M.D., Μελέτιος Κουράκλης, Ἀρχιμ., Pavlos Perletti, Protopresb., Tatiana Letovaltseva, «Τό τραῦμα τοῦ πολέμου στόν στρατό καί στούς πρόσφυγες», 6η Συνεδρία, 5ο Διεθνές Συνέδριο τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου γιά τήν Ποιμαντική Διακονία στόν Χῶρο τῆς Ὑγείας, Ρόδος, 2022.
[28]Χρυσόστομος Νάσσης, Πρωτοπρεσβ., «Ἡ δυναμική τῆς Ὀρθόδοξης λατρείας στήν ἀντιμετώπιση κρίσεων», 3η Συνεδρία, 5ο Διεθνές Συνέδριο τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου γιά τήν Ποιμαντική Διακονία στόν Χῶρο τῆς Ὑγείας, Ρόδος, 2022.
The Final Official Conclusions of the 5th International Conference of the Ecumenical Patriarchate for Pastoral Health Care[1]
In a world that has been wounded by a deadly Pandemic, where social unrest and the threats and consequences of wars have overshadowed everyday life, the 5th International Conference of the Ecumenical Patriarchate for Pastoral Health Care took place on the island of Rhodes between the 5th and the 9th of October 2022. With the prayers and blessings of His All-Holiness Ecumenical Patriarch Bartholomew, the Conference was organized by the Patriarchal Network for Pastoral Health Care. Representing His All-Holiness was His Eminence Kyrillos, Metropolitan of Rhodes and President of the Patriarchal Network. With the generous and favorable hospitality of the Honorable Kambourakis Family, the Conference took place at the Rodos Pallas Hotel, where all the 200 participants were accommodated.
The participants were representatives of the Archdioceses and Metropolises of the Ecumenical Throne, the Patriarchates of Alexandria and Jerusalem, the Churches of Cyprus, Serbia, Greece and Albania. Taking part were Professors of the Theological Schools of Thessolonica, Athens and Boston, together with the Higher Ecclesiastical Academy of Athens and those of other Schools throughout the world. There were representatives from the Orthodox Academy of Crete and the Academy of Volos and of various other Institutions and Associations. Represented were also Fellowships of Orthodox Medical and Health Professionals that are associated with the Patriarchal Network. There were many from the area of Health and many educators that attended as independent attendees who came to participate in the endeavors of the Mother Church.
The theme of the Conference was “Ministering to mankind today, we care for the mankind of tomorrow”. This theme was chosen because, in this difficult, painful and disturbing era, a new reality has developed where insecurity and uncertainty predominate. This reality brings with it new challenges. The theme of the Conference hides two basic questions: where shall we now go after all that we have undergone? What type of world will we prepare for the future generations of Mankind? These are the two most crucial and diachronic questions for the society in which we live and for the Church to which we belong.[2]
In his opening message to the Conference participants, His All-Holiness stated there was never a period in the history of Mankind where idyllic conditions prevailed in totality, and there will never be such a period in the future. We, though, have the responsibility in every period of time and in every situation to minister to our fellow human beings as witnesses of the Cross and the Resurrection. “For the Church is the place and the way where God labors to achieve the Mankind’s salvation.” It is impossible to bear Christian witness by being an introvert or remaining indifferent to “the human matters” that concern the faithful.[3]
The responsibility to serve, to minister and to care presupposes that we do not remain observers of the events that take place around us, but that we place ourselves as eager disciples andservants before the call of Christ who says: “pastor my sheep”. It also presupposes that we have the willingness to face sincere, honest and strict self-criticism, to realize our drawbacks and our inadequacies. Only in this way will we be able to change and improve the way we minister to and care for the Body of Christ and every human being. As the Coordinator of the Patriarchal Network, Fr. Stavros Kofinas, stressed: “if we do not have the flaming desire and willingness to change the circumstances that we are now living, these Conferences of the Patriarchate do not have any meaning… For the Church will remain on the sidelines of society in discord, distant from a genuine Christian Orthodox expression of Faith, rooted in the formalities of ritual and in religious absurdity, unable to respond to the existential pursuits of humans today.[4]”
In the spirit of the Conference’s theme, which binds together the past, the present and the future, twenty-six speakers expressed constructive thoughts and posed questions and concerns that promoted interesting and lively discussions. These discussions took place in a free and open spirit of dialogue, bearing witness to the dialectic and unifying role of the Ecumenical Patriarchate and its Pastoral Network. As the Metropolitan of Rhodes stated during the Opening Ceremony of the Conference, this unifying role is much needed in these difficult times. “The Pandemic threatened the Church Body and all of Mankind like a fire the sweeps through and devastates everything, destroying lives and livelihood. But beyond everything else, the Pandemic placed the Church’s unity and our interpersonal relationships in danger. This is the most dangerous threat of the Pandemic because it undermines ever possible healing process. We should not allow the “ashes” of the Pandemic to overtake us and to disable us. We should minister to Mankind today by cultivating a spirit of unity, to care of the Mankind of tomorrow that will be firmly grounded in God’s love.”[5]
In the effort to detect the reasons for this discord and to find way to heal it, the themes of the presentations addressed many topics that came together like interconnecting vessels.
It was first ascertained that one basic cause for this discord evolves from a magical understanding of things, particularly in relation to our understanding of religion and the Church. What is characteristic of this phenomenon is that many attribute their hardships and their difficulties to magical or superstitious reasons. Unfortunately, this is often cultivated by many within the ecclesiastical community, particularly in the way the Church’s liturgical life and holy objects are taken out of its Eucharistic and sacred context, forming a type of ecclesiastical idolatry. This magical conception does not allow humans to have an in-depth perspective of their self, to come “to know” their self. Such a conception undermines every effort toward reconciliation and distorts the meaning of love and Divine Grace.[6] “The person who practices religion in a magical way relies on the practice of rite. The person of faith, who believes in the living God, relies on the affirmation that God Himself has given; that He will always remain faithful to the testament He has made with His people. This way of believing inspires a person’s freedom and annuls all magical qualities of faith.”[7]
Unfortunately, this magical perspective becomes even more complex when it is projected onto a Christ who is an inhumane and hateful despot, a magician that performs miracles, who spreads fear, and who approaches human situations with ethical severity. He is a God “who wants to offend human beings by first imposing upon them that they must abandon all of the basic components that characterizes their human nature.”[8] He creates and regenerates an ethical type of religiosity, a systemic hypocrisy. Therefore, he projects a pseudo-philanthropy which eliminates the mystery of relationships, of meeting one another, and that of the final union that will allow our entrance into the Paradise of Communion. This God deforms the meaning of demons and the true meaning of healing, as it appears in the New Testament.[9]
Unfortunately, those that cultivate and promote this sick way of thinking and who contribute to this confusion and discord are many clergy and “pious faithful” that associate themselves directly with a particular type of religiosity. There are also many who are not associated with “the inner church center” that also cultivate such a magical religiosity and often mix it in with other religiosities and “spiritualities” as well. This phenomenon engenders different spiritual and psychological pathologies and averts any type of constructive dialogue.
A major origin of this phenomena is the problematic and inadequate formation of the pastor. The Conference highlighted that many enter the priesthood out of mere enthusiasm or out of the desire to mimic a clerical prototype they have instilled in their mind; from a narcissistic need to elevate themselves over others to gain respect; for reason of sheer vanity; to situate themselves into a profitable profession so as to live a comfortable life. Furthermore, many enter the priesthood hoping to avoid the responsibilities of life by entering a “protective” environment, which they consider to be the Church. It is obvious that such motivations make clergy inadequate to take on the required pastoral responsibilities needed in this critical and complex world. It indicates an underlying pathology that many times is not obvious to others. What makes this most serious is that, in the finale, if someone who has the responsibility of caring for others and suffers from a psychological pathology, he or she can be dangerous to others to the point of death.[10]
A principle of pastoral formation is to examine the motivations and the maturity of the pastor and of those that desire to serve as clergy to verify: 1) his spiritual and psychological health; 2) his willingness, zeal, right- mindedness and capability to minister to the multiple needs and demands of the flock of Christ and the wider community; 3) his personhood, as a living bearer of the joy of the Gospel, which radiates hope for the salvation of the world with love and genuine philanthropy.[11]
Pastoral formation is a diachronic journey, an “excursion” that leads to spiritual and psychological maturity, founded upon self-knowledge and spiritual depth into the mystery of DivineEconomy (Oeconomia) as it was revealed in the Incarnation of Christ and at Pentecost. In this journey, one will be able to recognize the talents that have been granted to him by the Lord and to use them in a valuable way throughout one’s ministry. In this journey, one will also develop a clear discretion that will help him encounter every person he encounters in a proper way. The Conference stressed that the pastor, and all who care for their fellow men and women, need to continually remain informed on how to handle the spiritual and psychological dimensions of physical, psychological and spiritual ailments, so as to prevent them from practicing any wrongdoing.[12]
The Conference discussed the existing difficulties and the need for closer cooperation between Medical Science and the Church. There is a gap between Medical Science and the Church, which can only be bridged by way of honest dialogue that will pose the existing assumptions that impede cooperation. This dialogue must have a common aim: to help and heal those who suffer and are ill.[13] This was revealed through the Incarnation of Jesus Christ, who came into the world to heal Mankind in its entire entity.[14]
An obstacle in this dialogue and cooperation is the increasing “commercialization” of health care and a strong tendency toward a biopolitical view regarding health where the State determines and solves all the issues regarding Health. In such a system, medical doctors and other health care providers lose their personal entity and their ability to practice their profession self-consciously. They are demoted to mere employees that must satisfy the objectives of the policies of a Health System. Even more, the ill person exists only as an object of exploitation. Such a strategy alienates the patient physically, psychologically and spiritually, and creates many obstacles for one to be healed in his and her entire entity as a person.[15]
The Conference recognized that, during the Pandemic, many were those that served in the area of Health that offered care and philanthropy with open hearts, self-denial and love, exceeding human limits under difficult circumstances so as to save the lives of those that suffered hardships. Because of this, those that attended the Conference and serve in healthcare stressed their need to find spiritual support within the Church on a universal level. Reference was made to the need to offer special support to women that serve in the field of medicine, as they face many difficulties.
The participants discussed how the Church can offer this support and constitute an open dialogue with those in healthcare. It was ratified that this can be done by forming alliances with local Churches, medical and nursing associations, and strengthening the initiative in creating fellowships for Orthodox Christian Medical Professionals and Health Care Providers that will be associated with the Patriarchal Network.[16]
If we want to minister to the Mankind of tomorrow, we need to focus on certain basic areas that will be decisive for the future. With this in mind, the Conference focused on five major areas of concern: 1) the family of tomorrow; 2) the vision of today’s youth; 3) the elderly; 4) the parish; 5) the trauma of war.
The presentations and discussions verified that the family is the foundation of society and the ecclesiastical community. The relationship between man and woman is sanctified and made holy in and through the Holy Sacrament of Marriage by Divine Grace, and it is completed “within the communion of marriage”, as this communion is integrated into the life of the ecclesiastical community. The couple’s children are also integrated into this community through the Holy Sacrament of Baptism.
It is necessary for a family to foster a stable and safe environment, to have defined roles by which its members will feel accepted and loved. Gradually, the traditional patriarchal family, which had stable ties and prototypes, is being replaced by a new type of family, where parenting is disassociated from sexuality, gender and the capability of reproduction. What predominates in these families is a confusion of parental identity, the difficulties of the role of the parent, the issue of “parental childbirth”, which raises multiple ethical and deontological questions.[17]
The anxiety that the child and adolescent of our times experience is related to the confusion of prototypes, points of references, norms and lack of boundaries within a world which is being affected by social and cultural changes that are constantly emerging, causing great perplexities and a lack of a sense of stability. We live in a culture of “anti-thinking” (αντι–σκέψη). Being that one does not have the capability to anticipate, to wait for something, one cannot simulate his or her mind to engage in an inner thought process. As a result, myth is discarded, and the mind is restricted to present reality. Today, many parents live as adolescents and are unable to remain firm and consistent in placing limits. Their children behave as if they are intoxicated, “spell-bound”, and are allowed to do whatever they desire. The child does not have the ability to detain his or her desires, the ability to distinguish “the good” (that which is healthy) from “the bad” (that which life-threatening). There is no need to problematize one’s “self” about matters beyond one’s own being. These elements are all prerequisites for the “opening of the mind” – the “ability to think”. Due to this dysfunction, the child constructs an erroneous reality with extreme phantasies regrading himself or herself and others. Confined to this pseudo-reality, the child then progresses toward a pseudo-maturity that is manifested by and through extreme behaviors. What are the consequences? New psychopathologies have now been detected in adolescents, with physical and psychological components such as various types of addictions, bulimia or anorexia, panic, bodily distortion, masochistic tendencies, that are often sexualized. Yet, despite these realities, the adolescent still seeks to find his or her “self” in a relationship with the “other”, in order to attain ontological verification and completion. The crucial question is, who will be the “other” that he or she will meet? This “other” can, positively or negatively, determine the young person’s future irrevocably.[18]
Most family members in our times communicate in a poor and inadequate manner. The obstacles that prohibit constructive communication are mainly: 1) the absence of family members from their home environment due to responsibilities or other commitments (work, school, activities); 2) because each member prefers to remain isolated from the others, confined in his or her own “world”. The undisciplined and unrestrainable use of the internet undoubtably feeds into this isolation. It becomes a substitute in the “meeting of the other”, and it creates a distorted virtual reality that traps each family member even more into his and her insecurities and in unhealthy dependent “internet” relationships that do not promise any positive future.[19]
We must fully understand these components in order to contribute and assist family members to improve and reconstruction their communication skills. It is of ultimate importance that we make every effort to create dialogue with today’s families, even though may we find their models strange, perplexing or disapproving. It is only through dialogue that we will be able help them in the difficulties they now face and will have to face tomorrow. If we leave the members of the family alone in their difficulties, that will lead to a type of psychological and spiritual death, not only for each separate member, but for the societies of the future.[20]
This need for dialogue and communication was most emphasized during the session “The vision of young people today”, where four young people from different parts of the world, (U.S.A, Great Britain, Greece, Australia), took part via Zoom. In this most moving meeting, all four young adults clearly stated that it is imperative that young people talk to others, especially to the clergy, who will try to understand their difficulties and their concerns. They also said that many times youth need to reach the point of dismay and despair before they ask for help. Most young people want the clergy and the ecclesiastical community to accept them by offering them comforting and accepting love, without judgement or offering “ready-made solutions” to solve their problems. This is desired by those that have a close relationship with the Church and by those that are distant. They want to be recognized as existing members of the community and to take an active role in it, especially in its liturgical services. The young adults that took part in the Conference agreed that, in general, young people are worried about the extremities that are taking place in today’s societies. They feel things have to change and they anticipate a better “cosmos”. They hope that they will not be disappointed.[21]
Just as much as the future of Mankind depends on its Youth, so too is it dependent on its Elderly. As much attention as we should give the young, so too must we care after those that are increasing in age. They are “our parents and our teachers, to whom we owe our lives and the beautiful things of life. They are the ones that fought so that we can be free. They worked to leave behind that which we continue to develop today.”[22] The way we treat and care for them today will determine how the adults of tomorrow will care for those older than themselves. It will determine the human values, their lives and the way they are related to history and our heritage, our prototypes and our social entity. If we do not respect and care for the aged, there cannot be a diachronic continuation of humanity. It was pointed out that, due to the low birth rate and the rise of life expectancy, there is an overwhelming burden on individuals, families and society at large to care for their beloved elderly. Care offered to the elderly resembles the offering of the Eucharist, where we remember all our Forefathers. In the same spirit, the Church has taken a leading role in caring for the aged by establishing many facilities for the elderly. The Patriarchal Network committed itself to undertake a coordinating role, providing a platform for dialogue amongst these facilities to support both those that operate them and those that serve them.
The Church’s main center for offering care “in this world” is the parish, which should function as a community that heals within the catholic love that it provides and conveys.[23] Thus, the participants of the Conference dealt with vital issues that will determine the parish’s future. Where does the parish stand today and in what direction is it heading?
The parish is a place of meeting, made up of different types of people, (married, single, parents, children, youth, together with elderly). The identity of many parishes has changed as to their cultural identity due to migration, mixed marriages, newly baptized coverts and a transit population that does not often reside near their church or original parish. This has affected the way we pastor, and the way parishioners relate to one another.
In the parish, the Church is experienced as an “ecclesiastical event”. Here, parishioners meet Christ and are integrated into the Church (the Body of Christ) through the Eucharist as one united community (koinonia). Here, they will discover prototypes, steadfast and well-defined relationships. Here, there is a cultural reference related to the past and the present, that gives perspective to the future, which is not limited to a place or to time, but which looks toward eternity. Here, the entity of each person is designated and completed as an image of God. Here, at the Sacrificial Table, Jesus is continually incarnated. The mystery of the Incarnation tears down the old habits of human religiosity and introduces a new testament, a new “cosmos”; an earth-shaking creation of relationships and community, resistance and change.[24] Here, we are given the possibility to act as God acts, in poverty, in compassion, in humility, so that people can reconcile with one another in peace and in unity.
The question that was posed at the Conference was: does today’s parish indeed fulfill these principles? Is it a true meeting point where the Incarnation is experienced in a living way through the Eucharist? Is it there that we meet Christ? Is it a place where we can discover and renew loving relationships, where our wounded existences as persons can be healed through repentance and the rejoining of one another in love? The fact that most people have lost the sense of their parish as a healing community is the central cause for the secularization of the Church.[25] This is the greatest pastoral challenge we face today.
The participants of the Conference cited that the Pandemic brought to the forefront the disharmony that had for time pre-existed amongst us. The consequences of the Pandemic are that parishioners are having difficulties in re-engaging into community life as they did before the “lock-down”. What has deferred parishioners in coming to church services is the live-streaming of services, that appears to have replaced the physical presence and participation in the Eucharist. The pandemic has brought to the surface the lack of a pastoral support system, a “pastoral infrastructure, on many levels of ministry within the parish, especially in caring for the homebound, the isolated and the bereaved. A major problem is that new visiting restrictions of healthcare institutions have made it difficult for clergy and relatives to visit and give support to those hospitalized. As for the bereaved, during the peak of the Pandemic, care and bereavement itself became more complex due to funeral restrictions.
Throughout all the Conference and considering all that has been thus described, the participants emphasized the need for a new type of catechism, particularly that of the adults; a catechism that touches on people’s existential concerns and difficulties that will not remain limited to mere narrow religious education of doctrine, rites and practices. Ecclesiastical catechism needs to offer a way in fostering a life that will lead each person to an existential fulfillment and an ecclesiastical completion.[26]
The Conference took place under the clouds of the war in the Ukraine and during a time where there is social and political unrest. That is why a special session was devoted to the trauma of war in the military and in migrants. The exceptional work done by the Orthodox Parish of St. Andrew in Ghent, Belgium, was presented. Traumatized by bombings, the migrants seek comforting motherly love and paternal warmth before the tomorrow of a unpredictable future. Along the same line, the military seek encouragement and understanding regarding the difficulties they must face in carrying out their designated responsibilities. In both cases, each of these people carry with them their personal life difficulties that are complicated by the tragic suffering experienced in times of war.[27]
The Conference verified that Divine Worship is the center of all spiritual support, of both those that suffer and those that minister to them. Throughout the long history of the Church, there were special petitions and prayers written because of calamities that threatened people’s well-being and that of their Land. The liturgical tradition of the Church holds a pastoral dimension in that it invites its members to pray to God, asking that He will not forsake them, that peace predominate, that evil and the influence of the devil will not influence them, and that Christ will protect the world and its people with His Divine Grace and Philanthropy.[28]
Following this tradition and recognizing the need to offer spiritual support to those that care for the sick, the Ecumenical Patriarchate designated the celebration of the Synaxis of the Holy Doctors. This was decided on after a proposal made by the Patriarchal Network. The Feast was first celebrated in October of 2021 and will be celebrated henceforth on the Sunday of the 18th of October or that Sunday following this date.
The newly written Divine Service of this Feast was presented at the Opening Session of the Conference. The Service was eloquently and beautifully written by His Eminence, Kyrillos Metropolitan of Rhodes. This Service is an addition to his valuable contribution to the Church as a hymn writer. It expresses his deep faith in God’s grace and his pastoral discretion in healthcare.
We decided to include a Modern Greek and English translation in this publication to allow for a better understanding of the Service and to make it useful to those who cannot comprehend the original text. The English translation was done by His Grace, Spyridon (Kezios), Bishop of Amastris, and the Modern Greek translation was done by the Patriarchal Network’s very capable philologist and professor, the Honorable Andreas Moratos.
May the Holy Doctors, who have ministered and cared to all the those who suffer throughout time, intercede for all those that are ill, for those that serve in the are of Health, and for the continual presence and contribution of the Patriarchal Network, together with the prayers and blessings of His All-Holiness, Ecumenical Patriarch Bartholomew.
Protopresbyter of the Ecumencial Throne
Rev. Stavros Kofinas,
Coordinator of the
Network of the Ecumenical Patriarchate for Pastoral Health Care
Novemeber 19, 2022
Rhodes
[1] “The Final Official Conclusions of the 5th International Conference of the Ecumenical Patriarchate for Pastoral Health Care” is not an official document of the Ecumenical Patriarchate and does not state its official views. The “Conclusions” attempt to capture the spirit of the Conference, as it was expressed and formulated in the presentations, the discussions and the dialogues of its participants. They are offered as a tool for further discussion regarding the topics addressed.
[2] Stavros Kofinas, Protopres, “Presentation of the aim of the Conference”, Opening Ceremony, 5th International Conference of the Ecumenical Patriarchate for Pastoral Health Care, Rhodes, 2022.
[3] Message of His All-Holiness Ecumenical Patriarch Bartholomew, Opening Ceremony, 5th International Conference of the Ecumenical Patriarchate for Pastoral Health Care, Rhodes, 2022.
[4] Kofinas, ibid.
[5] Kyrillos, Metropolitan of Rhodes, Representative of His All-Holiness Ecumenical Patriarch Bartholomew and President of the Patriarchal Network, Official Opening of the Conference, 5th International Conference of the Ecumenical Patriarchate for Pastoral Health Care, Rhodes, 2022.
[6] Athanasios Papathanasiou, “Can today’s discord be healed?”, Opening Presentation, 5th International Conference of the Ecumenical Patriarchate for Pastoral Health Care, Rhodes, 2022.
[7] Ibid.
[8] Chrysostomos Stamoulis, “A inhumane and hateful Christ: pastoral implications of a misinterpreted theology”, 1st Sessoin, 5th International Conference of the Ecumenical Patriarchate for Pastoral Health Care, Rhodes, 2022.
[9] Christos Karakolis, “Healing and demons in the New Testament”, 2nd Sessoin, 5th International Conference of the Ecumenical Patriarchate for Pastoral Health Care, Rhodes, 2022.
[10] Vasileios Thermos,Protopres, “Difficulties in pastoral formation”, 4th Session,5th International Conference of the Ecumenical Patriarchate for Pastoral Health Care, Rhodes, 2022.
[11] Arnaldo Pangrazzi, Fr., “Difficulties in pastoral formation”, 4th Session,5th International Conference of the Ecumenical Patriarchate for Pastoral Health Care, Rhodes, 2022.
[12] Vasileios Thermos,Protopres, Arnaldo Pangrazzi, Fr., “Difficulties in pastoral formation”, 4th Session,5th International Conference of the Ecumenical Patriarchate for Pastoral Health Care, Rhodes, 2022.
[13] Demetrios Linos, Protopres.,M.D., John Kokakis, Archim. M.D., .Simeon Menne, Deacon, M.D.
Sister Theopveysti, M.D., Gerardo Dueñas Pérez, Fr.,Kostas Zorbas, “Medical Science and the Church: developing a working relationship”, 4th Session, 5th International Conference of the Ecumenical Patriarchate for Pastoral Health Care, Rhodes, 2022.
[14] Stamoulis, Ibid.
[15] Medical Science, Ibid.
[16] “Patriarchal Network”: Planning the future together”, 13th Session, 5th International Conference of the Ecumenical Patriarchate for Pastoral Health Care, Rhodes, 2022.
[17] Demetrios Anagnostopoulos, “The Family in the Modern Age of Globalization”, 7th Session, “The family of the future”, 5th International Conference of the Ecumenical Patriarchate for Pastoral Health Care, Rhodes, 2022.
[18] Evgenia Soumaki, M.D., “The Adolescent – New Pathologies”, 7th Session, “The family of the future”, 5th International Conference of the Ecumenical Patriarchate for Pastoral Health Care, Rhodes, 2022.
[19] Manolis Sfakianakis, “Internet and socialization”, 10th Session, 5th International Conference of the Ecumenical Patriarchate for Pastoral Health Care, Rhodes, 2022.
[20] Anagnostopoulos, Ibid.
[21] Nikolaos Douligeris, Protopres., Κallia Papadouli (Hellas), Constance Poplos (USA), Andreas Samoutis (U.K), Nathan Christopher Politis (Australia), “The vision of young people today”, 9th Session, 5th International Conference of the Ecumenical Patriarchate for Pastoral Health Care, Rhodes, 2022.
[22] Kimon Volikas, “The elderly and the future of the homes for the aging”, 9th Session, 5th International Conference of the Ecumenical Patriarchate for Pastoral Health Care, Rhodes, 2022.
[23] “The parish today and tomorrow. Group discussions”. 5th Session, 5th International Conference of the Ecumenical Patriarchate for Pastoral Health Care, Rhodes, 2022.
[24] Stamoulis, Ibid.
[25] Antonios Kalligeris, Protopres., “Pastoral challenges of religious instruction today”, 8th Session, 5th International Conference of the Ecumenical Patriarchate for Pastoral Health Care, Rhodes, 2022.
[26] Antonios Kalligeris, Protopres., Paraskevi (Eve) Tibbs, “Pastoral challenges of religious instruction today”, 8th Session, 5th International Conference of the Ecumenical Patriarchate for Pastoral Health Care, Rhodes, 2022.
[27] Stephan Steele, Meletios Kouraklis, Archim., Pavlos Perletti, Protopres., Tatiana Letovaltseva, “War stress trauma in the military and of refuges”, 6th Session, 5th International Conference of the Ecumenical Patriarchate for Pastoral Health Care, Rhodes, 2022.
[28] Chrysostom Nassis, Protopres.,The dynamics of Orthodox Liturgy in facing crises. 3rd Session, 5th International Conference of the Ecumenical Patriarchate for Pastoral Health Care, Rhodes, 2022.
