Πασχάλης Βαλσαμίδης
Αναπληρωτής Καθηγητής Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης
ΒΙΒΛΙΟΚΡΙΣΙΑ
Χρυσόστομος Καλαϊτζής, Μητροπολίτης Μύρων, Και ο Λόγος περί Κανονισμών. Βυζαντινά κατάλοιπα-Βυζαντινές επιβιώσεις, έκδ. Ι. Μ. Μύρων και Ι. Μ. Βατοπαιδίου, τόμ. 1-17, Κωνσταντινούπολη 2019-2021.
Ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Μύρων Χρυσόστομος είναι ένας από τους πολυγραφότατους αρχιερείς του Οικουμενικού Πατριαρχείου της εποχής μας. Τελευταία έχει καταπιαστεί με επιμονή να ψάχνει και να συγκεντρώνει από αρχεία, βιβλιοθήκες και από άλλες πηγές εκκλησιαστικούς κανονισμούς, σχολείων, συλλόγων, σωματείων κ.ά. Η προσπάθεια αυτή που κάνει δεν είναι κάτι εύκολο και απλό, χρειάζεται μεράκι, υπομονή και χρόνος. Κατόρθωσε να εκδώσει δέκα επτά τόμους με κανονισμούς, καταστατικά, εγκυκλίους κ.ά. Στα οπισθόφυλλα των τόμων μεταξύ άλλων γράφει «Το ταξίδι μου αυτό στην ιστορία των Κανονισμών μοιάζει μ’ ένα ταξίδι, μία διαδρομή, που μόνο ρινίσματά τους και σημειώσεις σκονισμένες μπορούσα να συλλέξω με ολιγόλεπτες στάσεις σε κάποιους σταθμούς». Ας σημειωθεί ότι ο Σεβασμιώτατος έχει αφιερώσει τη ζωή του στην Εκκλησία, στην έρευνα, στη μελέτη, στη συγγραφή και συγχρόνως εργάζεται αθόρυβα στη μητρόπολή του και έχει παρουσιάσει σημαντικό και αξιόλογο έργο.
Είναι συγγραφέας πολλών άρθρων και βιβλίων μεταξύ των οποίων σημαντικότερα βιβλία του είναι: Το Μετόχιον του Οικουμενικού Πατριαρχείου εν Μόσχα “Ο Άγιος Σέργιος” και οι ηγούμενοι αυτού (1881-1936), Κατερίνη 1991. Οι εκκλησίες και τα ξωκκλήσια της Ίμβρου-Η θρησκευτική και λαϊκή παράδοση του νησιού, Αθήνα 2007. Ο Διαβόητος Παπά-Ευθύμ και τα κατ’ αυτόν. Ένας εφιάλτης της Ρωμηοσύνης, έκδ. Μητροπόλεως Μύρων 2013 κ.ά.
Όπως αναφέρθηκε παραπάνω κατάφερε να κυκλοφορούν δέκα επτά συμπαθητικοί επιμελημένοι τόμοι.
Οι πρώτοι τρεις τόμοι εκδόθηκαν το 2019. Στον πρώτο τόμο υπάρχει γράμμα του Οικουμενικού Πατριάρχου Βαρθολομαίου (σσ. 7-9), ο πρόλογος του καθηγούμενου της Μονής Βατοπαιδίου Αγίου Όρους Αρχιμ. Εφραίμ (11-13), τα προλεγόμενα του συγγραφέα (15-20) και η εισαγωγή (21-27). Ακολουθούν το Αυτοκρατορικό Χάττι-Σερίφ (1839), Χάττι-Χουμαγιούμ (1856), το Πατριαρχικό Βεράτι (1860), οι Γενικοί Κανονισμοί (1860-1862) και διάφοροι κανονισμοί. Ο δεύτερος τόμος (637) έχει εκκλησιαστικά-κοινοτικά θέματα διαφόρων περιοχών δηλ. κανονισμούς κοινοτήτων, όπως της κοινότητας Σταυροδρομίου, Γαλατά, Ταταούλων, Υψωμαθείων, εκπαιδευτηρίων και των μητροπόλεων Χαλκηδόνος και Δέρκων. Ο τρίτος τόμος (577) φιλοξενεί κανονισμούς της εκκλησιαστικής επαρχίας Σμύρνης, Αδριανουπόλεως, της νήσου Ίμβρου και διαφόρων άλλων εκκλησιαστικών επαρχιών και κοινοτήτων.
Στη συνέχεια το 2020 εξέδωσε ακόμα ένδεκα τόμους με σπάνιους παλαιότερους και νεότερους κανονισμούς, καθώς και κείμενα. Ο τέταρτος τόμος (326) συμπεριλαμβάνει κανονισμούς μοναστηριών και του Αγίου Όρους, ο πέμπτος (559) των εκπαιδευτηρίων της Κωνσταντινούπολης, ο έκτος (663) της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης, του Ζαππείου Παρθεναγωγείου Κωνσταντινουπόλεως, των εκπαιδευτηρίων Σμύρνης, Θεσσαλονίκης, Επιβατών κ.ά. Ο έβδομος (303) περιέχει κανονισμούς των φιλεκπαιδευτικών αδελφοτήτων της Κωνσταντινούπολης, της Θράκης, της Μικράς Ασίας και της Μακεδονίας. Ο όγδοος (470) έχει κανονισμούς των Εθνικών και Φιλανθρωπικών Καταστημάτων Κωνσταντινουπόλεως (Νοσοκομείου Βαλουκλή), του Εθνικού Ορφανοτροφείου Κωνσταντινουπόλεως και ο ένατος (558) διαφόρων φιλανθρωπικών αδελφοτήτων της Κωνσταντινούπολης, των ορφανοτροφείων Πριγκιποννήσων, του Ελληνικού Ορφανοτροφείου Σμύρνης κ.ά. Ο δέκατος τόμος (766) φιλοξενεί κανονισμούς κοινωνικών ιδρυμάτων της Κωνσταντινούπολης και άλλων περιοχών, όπως της Ελληνικής Λέσχης «Βυζάντιο» της Κωνσταντινούπολης (1862), της Θρησκευτικής Αδελφότητος των Κυριών «Η Αγία Βαρβάρα» Βλάγκας, της Αδελφότητας Αλληλοβοήθειας του Εσναφίου των κτιστών «Ο Άγιος Νικάνωρ» Διπλοκιονίου (1906), του Διεθνούς Συνδέσμου των Κουρέων «Η Ένωσης» στην Κωνσταντινούπολη (1908) κ.ά. Ο ενδέκατος τόμος (103) περιέχει κανονισμούς κοινωνικών ιδρυμάτων και διαφόρων περιοχών. Ο δωδέκατος (423) συμπεριλαμβάνει κανονισμούς πολιτιστικών ιδρυμάτων, όπως του Ελληνικού Φιλολογικού Συλλόγου Κωνσταντινουπόλεως (1887) και μουσικών ιδρυμάτων. Στο τέλος υπάρχουν συμπερασματικές σκέψεις (411-419). Στον δέκατο τρίτο (566) αναδημοσιεύονται μεταξύ άλλων ο Θεμελιώδης Νόμος του Ανώτατου της Δικαιοσύνης Συμβουλίου (1860), ο κανονισμός που αφορά την ιδιοκτησία ακινήτων κτημάτων των ξένων υπηκόων (1868) και ο Εκλογικός Κανονισμός των Ενοριών της Αρχιεπισκοπής Κωνσταντινουπόλεως (1892). Ακόμα συνταγμάτια του Οικουμενικού Πατριαρχείου των ετών 1855, 1893, 1896, 1907 και 1908, ο κανονισμός και το πρόγραμμα του Ελληνογαλλικού Παρθεναγωγείου Ταρσής Βαρείδου (1897) κ.ά. Ο δέκατος τέταρτος τόμος (575) έχει διάφορους κανονισμούς, νόμους, διατάγματα, εγκυκλίους κ.ά.
Το 2021 προέβη στην έκδοση άλλων τριών τόμων και ο αριθμός τους ανήλθε συνολικά στους δέκα επτά. Ο δέκατος πέμπτος τόμος (638) περιέχει κανονισμούς κοινοτήτων, αδελφοτήτων, κληροδοτημάτων κ.ά. Ο δέκατος έκτος τόμος (598) φιλοξενεί διάφορους κανονισμούς, όπως του Ελληνικού Παρθεναγωγείου της Κωνσταντινούπολης (1846), της Λέσχης «Αθηνά» (1872), που έδρευε στη Χαλκηδόνα, της Αδελφότητος Αγίου Γεωργίου του Μεγαλομάρτυρος (1893) στα Θεραπειά, της Ορθοδόξου Κοινότητος Κοζάνης (1895), της Ελληνοκαθολικής Εκπαιδευτικής Εταιρίας «Η Σύμπνοια» (1897) κ.ά. Στις σσ. 591-593 υπάρχουν αξιοσημείωτες παρατηρήσεις για ορισμένους κανονισμούς. Στον δέκατο έβδομο τόμο (551) δημοσιεύονται εκκλησιαστικοί, εκπαιδευτικοί κανονισμοί κ.ά. Στις σσ. 547-548 γίνονται σχόλια για κάποιους κανονισμούς.
Όλο αυτό το πολύτιμο αρχειακό υλικό, που συγκέντρωσε ο Ίμβριος Ιεράρχης με πολύ κόπο και μόχθο είναι αναμφισβήτητα μία μεγάλη προσφορά και διάσωση της πατρογονικής και πολιτισμικής κληρονομίας μας, καθώς και αποτελεί σημαντική συμβολή στη μελέτη της ιστορίας του Οικουμενικού Πατριαρχείου και του Γένους. Σήμερα χάρις στην προσπάθειά Του μπορεί κανείς να βρει συγκεντρωμένους σπάνιους και ανέκδοτους κανονισμούς σε τόμους χωρίς να ανατρέχει σε βιβλιοθήκες κ.α. Οι κανονισμοί αποτελούν πηγή πληροφοριών, διαβάζονται ευχάριστα, θυμίζουν παλιές δοξασμένες εποχές και συγκινούν ακόμα τον απλό αναγνώστη. Πρόκειται για ένα σπουδαίο και αξιόλογο έργο, που απουσίαζε από τον χώρο της ιστορίας, το οποίο ανοίγει νέους ορίζοντες στους ερευνητές να ασχοληθούν με την ιστορίας των Ελληνορθοδόξων.
Το θέρος του 2022 επισκεφτήκαμε τον Σεβασμιώτατο στην οικία του στα Ταταύλα της Κωνσταντινούπολης και είχαμε συζήτηση μεταξύ άλλων για τους κανονισμούς, ο οποίος μας είπε «οι κανονισμοί δεν τελειώνουν». Σίγουρα υπάρχουν άγνωστοι έντυποι και ανέκδοτοι κανονισμοί σε κώδικες και έγγραφα, που θέλουν ψάξιμο. Πιστεύουμε ο Σεβασμιώτατος, όπως στα οπισθόφυλλα των τόμων που γράφει «Η διαδρομή στα βάθη του χρόνου και του τόπου πάντα μου άρεσε» δεν θα σταματήσει με το ίδιο ζήλο να ψάχνει και να δημοσιεύει κανονισμούς.
Τέλος, από τη θέση αυτή συγχαίρουμε τον Σεβασμιώτατο και ζητούμε από τον Θεό να Τον χαρίζει υγεία, μακροημέρευση, δύναμη, να συνεχίσει το θεάρεστο έργο του και να εκδώσει και άλλους τόμους με κανονισμούς, οι οποίοι είναι πολύτιμοι για τους επιστήμονες και για τους ενδιαφερόμενους αναγνώστες.
