«Βασίλεια, θρόνοι
γυρνούν στο χιόνι
είσαι πιο μόνη
η μόνη υπερδύναμη
η πρώτη υπερμόνη
πιο μόνη
απ’ τον Λόγο που έρχεται καινούργιος
απ’ το χιόνι…»
Διονύσης Σαββόπουλος
Ήταν κάποτε μια χώρα φωτεινή σαν τον ήλιο. Όμορφη σαν παραμύθι. Βγαλμένη από άλλη εποχή. Εκεί, κάθε Χριστούγεννα ηχούσαν οι καμπάνες χαρμόσυνα και τα πουλιά ιερουργούσαν. Μέσα στο μπλε του ουρανού και την ώχρα της γης άνθιζαν τα ηλιοτρόπια στ’ απέραντα χωράφια της. Την ομορφιά της, όμως, ζήλεψαν τα θηρία του δρυμού, οι μάγισσες κι οι δράκοι. Και τότε ήλθε η ανείπωτη στιγμή που κρότοι διέλυσαν την εύλαλη σιωπή και τα πουλιά ακόμη σάστισαν μπροστά στην τόση αδικία. Όμως, τα πουλιά στάθηκαν και είδαν. Είδαν ανθρώπους να διαμαρτύρονται για το άδικο σε όλες τις γωνιές της Γης και είδαν άλλους να προσεύχονται στο Τείχος των Δακρύων. Είδαν γιους και κόρες να αποχαιρετούν τους πατέρες πριν φύγουν στο μέτωπο. Είδαν παιδιά να διαβαίνουν τα σύνορα ολομόναχα και άλλα που δεν πρόλαβαν να μεγαλώσουν. Είδαν μάνες να γεννούν τη νέα ζωή μέσα στα καταφύγια. Είδαν αμάχους να μάχονται για τη ζωή τους. Είδαν ελεύθερους πολιορκημένους να υπερασπίζονται κάθε σπιθαμή της πατρίδας τους. Είδαν λεμονανθούς από γάμους και χαρές στα χαρακώματα. Είδαν έναν μικρό, αλλά μεγαλόψυχο λαό να πολεμά με ασπίδα το ίδιο του, το κορμί, μπροστά στα τεθωρακισμένα. Είδαν τους εισβολείς να κείτονται δίχως πνοή πάνω στο πάναγνο χιόνι. Ούτε οι ίδιοι το θέλησαν. Ήτανε νέοι. Το χιόνι κοκκίνισε. Τα πουλιά είδαν και δάκρυσαν. Και πέταξαν μακριά από τη σκοτεινιά του κόσμου.
Σαν ουκρανικό παραμύθι που αφηγούνται οι γιαγιάδες στα καταφύγια για ν’ απαλύνουν τα παιδικά αυτιά από τη φρίκη του πολέμου, περνούν οι μέρες δίχως μια χαραμάδα ελπίδας. Η εισβολή του σκότους συναντά τη μαρτυρική μορφή ενός λαού που συνεχίζει ν’ αντιστέκεται, την ίδια στιγμή που η αλαζονεία της εξουσιαστικότητας ξεπερνά κάθε προηγούμενο, αλλά και τα όρια της νοημοσύνης και της αντοχής. Όταν πρόκειται για την επιβολή ενός στυγνού πολέμου κανένας λόγος δεν αποτελεί επιχείρημα, αλλά καταστρατήγηση κάθε έννοιας διεθνούς δικαίου καθώς, «Όπου ακούς τάξη ανθρώπινο κρέας μυρίζει…».[1] Και όπου ακούς λόγο περί ηθικής ετοιμάσου για παντελή έλλειψη ήθους. Οι μάσκες έπεσαν. Η ύβρις διαπράχθηκε και ακολουθεί η Νέμεσις. Ο πόλεμος είναι πόλεμος. Και σε κάθε πόλεμο δεν υπάρχουν νικητές και ηττημένοι. Ο μεγάλος ηττημένος είναι πάντα ο άνθρωπος. Όμως, ο ποιητής ως προφήτης μιλά και πάλι σε πείσμα των ανέραστων καιρών: «Ἀλλά ἐφ’ ὅσον ὑπάρχουν μάνες πού γεννᾶν μη φανταστεῖτε ποτέ ὅτι τό μίσος μπορεῖ νά εἶναι ἰσχυρότερο ἀπό την ἀγάπη. Τὸ μίσος οὔτε κάν ὑπάρχει στήν πλάση μέσα, ὡς χωριστά γεννημένη μορφή. Εἶναι μιά ἁπλή μεταμόρφωση τῆς ἀγάπης, πού ὅταν ἡ ἀνάγκη τῶν περιστάσεων την ἀποκεφαλίζει σέρνεται σάν ἑρπετό. Στο φαρμακερότερο φίδι, φορέστε σάν κορόνα, ἕνα κεφάλι σωστό στή θέση τῆς ζωολογικῆς του ἀπολήξεως καί εὐθύς θά δεῖτε νά ἀνασταίνεται ὁλόκορμη μπροστά σας ἡ ἀγάπη. Οἱ μάνες πού γεννᾶν τά παιδιά τοῦ κόσμου ξέρουν βαθιά μέσα στην ψυχή τους καί γι’ αὐτό τό λόγο μᾶς διηγοῦνται τά παραμύθια μέ τά φίδια, πού ἡ ἀγάπη μεταμόρφωσε ἤ μᾶλλον ἐπανήγαγε σέ ὀμορφότατα καί ἄξια βασιλόπουλα».[2]
Ο θάνατος παραμονεύει απόψε στο πολιορκημένο Κίεβο. Βολτάρει ανεμπόδιστος στα έρημα σοκάκια της έρημης χώρας. Τα χαράματα ο ήλιος θα φωτίσει και πάλι το αίμα των αθώων στα καπνισμένα χαλάσματα. Οι ορμώμενοι εκ Μόσχας –την πολιτικήν και αρχιερατικήν εξουσίαν κατέχοντες– θα συνεχίζουν να νίπτουν τας χείρας. Αλλά το αίμα των αθώων δεν ξεπλένεται δίχως μετάνοια και ταπείνωση. Θα συνεχίσει να τους ακολουθεί ως άλλο «Ουαί», καθώς εκείνοι θα διαπράττουν το στυγερό αυτό έγκλημα κατά της ανθρωπότητας, λησμονώντας πως η αγάπη είναι ο μόνος νόμος του Θεού. Στην ίδια προοπτική, «Ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ καταδικάζει γενικῶς τόν πόλεμον, τόν ὁποῖον θεωρεῖ ἀπόρροιαν τοῦ ἐν τῷ κόσμῳ κακοῦ καί τῆς ἁμαρτίας. “Πόθεν πόλεμοι καὶ μάχαι ἐν ὑμῖν; Οὐκ ἐντεῦθεν, ἐκ τῶν ἡδονῶν ὑμῶν τῶν στρατευομένων ἐν τοῖς μέλεσιν ὑμῶν;” (Ἰακ. δ’, 1). Ἕκαστος πόλεμος ἀποτελεῖ ἀπειλήν καταστροφῆς τῆς δημιουργίας καί τῆς ζωῆς».[3] Αυτά κατά την Αγία και Μεγάλη Σύνοδο της Ορθοδόξου Εκκλησίας (Κρήτη, 2016). Αλλά ως φαίνεται ορισμένοι απουσίαζαν…
Ο παραλογισμός και η βαρβαρότητα, δυστυχώς, θα συνεχίσουν να υφίστανται, έως την ημέρα της πολυπόθητης κατάπαυσης του πυρός, αλλά η μοίρα των πολιορκητών δεν έχει άλλον δρόμο από εκείνον της λησμονιάς καθώς, «Ὑπάρχει στὸν κόσμο τοῦτον ἕνας μυστικὸς νόμος –ἂν δὲν ὑπῆρχε, ὁ κόσμος θά ’ταν ἀπὸ χιλιάδες χρόνια χαμένος– σκληρὸς κι ἀπαραβίαστος: τὸ κακὸ πάντα στὴν ἀρχὴ θριαμβεύει καὶ πάντα στὸ τέλος νικᾶται. Θαρρεῖς κι εἶναι ἀπαραίτητος ἀγώνας πολὺς κι ἱδρώτας πολὺς γιὰ νὰ ἐξαγοράσει ὁ ἄνθρωπος τὸ δίκιο του –κι ἡ ἐλευτερία εἶναι τὸ πιὸ ἀκριβαγόραστο ἀγαθό˙ δὲ δίνεται δωρεὰν μήτε ἀπὸ τὸν ἄνθρωπο μήτε ἀπὸ τὸ Θεό˙ πηγαίνει ἀπὸ χώρα σὲ χώρα, ὅπου τὴ φωνάξουν, ἀπὸ καρδιὰ σὲ καρδιά, ἀνύπνωτη, ἀνυπόταχτη, χωρὶς συμβιβασμό».[4] Και οι πλανήτες θα συνεχίζουν να κινούνται αρμονικά στην τροχιά τους, την ίδια στιγμή που σε μακρινούς γαλαξίες ακούγεται η ανάσα του Θεού μέσα στην απεραντοσύνη του σύμπαντος. Εκεί όπου δεν υπάρχει φόβος γιατί «ἡ τελεία ἀγάπη ἔξω βάλλει τὸν φόβον».[5] Ο λαός της Ρωσίας φιμώνεται. Ο λαός της Ουκρανίας σταυρώνεται. Αλλά οι καμπάνες της Ουκρανίας θα ηχήσουν και πάλι την Ανάσταση. Έως τότε –εγώ που δεν έχω άλλο «όπλο» από την πένα μου– και όλοι όσοι ονειρεύονται έναν άλλον κόσμο, θ’ ακούμε τους στίχους αυτούς[6] και θα ονειρευόμαστε ένα αύριο γεμάτο από τα γέλια των παιδιών.
Μαρία Χατζηαποστόλου
Διδάκτωρ Θεολογικής Σχολής Α.Π.Θ.
[1] Βλ. Οδυσσέα Ελύτη, Μαρία Νεφέλη, εκδ. Ίκαρος, Αθήνα 1999.
[2] Νίκου Γαβριήλ Πεντζίκη, Τό μυθιστόρημα τῆς κυρίας Ἔρσης, εκδ. Άγρα, Αθήνα 1992, σσ. 162-163.
[3] Βλ. Οι αποφάσεις της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου της Ορθοδόξου Εκκλησίας, επιμέλεια Ιωάννη Λότσου, εκδ. CEMES, Θεσσαλονίκη 2017.
[4] Νίκου Καζαντζάκη, Καπετὰν Μιχάλης. Ἐλευτερία ἢ Θάνατος, εκδ. Καζαντζάκη, Αθήνα 2015, σ. 11.
[5] Βλ. Α΄ Ιω. 4, 18.
[6] Το τραγούδι Η μοναξιά της Αμερικής σε στίχους, μουσική και ερμηνεία του Διονύση Σαββόπουλου ανήκει στον δίσκο Ο χρονοποιός (1999) που είναι σε παραγωγή της δισκογραφικής εταιρείας Universal Greece. Ο δημιουργός τους εμπνεύσθηκε με αφορμή τους βομβαρδισμούς στη Σερβία το 1999 από το ΝΑΤΟ με τη στήριξη των Η.Π.Α. και Ε.Ε. Η Ιστορία επαναλαμβάνεται. Μάρτης ήταν και τότε… Μιά Άνοιξη σκληρή…
