Ένα ταξίδι με το «Νησί» στο γενέθλιο τόπο του πολιούχου Αγίου της Μυτιλήνης. Γνωριμία με τους σύγχρονους συμπατριώτες του
Γράφει η ΑΝΘΗ ΠΑΖΙΑΝΟΥ
Δημοσίευση 17/2/2022
Βρεθήκαμε στην Κωνσταντινούπολη πριν τρια χρόνια για τις ανάγκες ενός ρεπορτάζ που αφορούσε την προβολή του τουριστικού προϊόντος της Λέσβου στην Τουρκική αγορά. Εκεί στην κεντρική εκδήλωση γνωρίσαμε τον κ. Λάκη Βίγκα. Τον πρόεδρο της Ρωμαίικης Κοινότητας του Νεοχωρίου, το Νιχώρι του Βοσπόρου της Κωνσταντινούπολης. Του «χωριού» απ’ όπου κατάγεται ο Άγιος Θεόδωρος ο Βυζάντιος ο πολιούχος Άγιος της Μυτιλήνης που σήμερα 17 Φεβρουαρίου τιμά τη μνήμη του.
Αυτή η γνωριμία με τον κ. Λάκη Βίγκα, στην εκδήλωση όπου παρευρέθηκε ο Οικουμενικός Πατριάρχης, μας έδωσε την ευκαιρία της συνάντησης με τον Άγιο της Μυτιλήνης και την ιστορία του καθώς και μ ένα όμορφο παρεκκλήσι στη μνήμη του που οι συμπατριώτες του έφτιαξαν το 2018. Ένα παρεκκλήσι που όπως χαρακτηριστικά είπε ο κ. Βίγκας στα εγκαίνια του, απευθυνόμενος στον παρόντα Οικουμενικό Πατριάρχη «έδειξε πως το παρόν της Ρωμιοσύνης, είναι ένα παρόν με ιστορία και μέλλον! Είναι ένα παρόν με δυναμισμό, με προοπτικές, με λογισμό και μ’ όνειρο! Κι όσο υπάρχουν παιδιά της Ρωμιοσύνης που αγιάζουν, κανείς να μη φοβάται το «αύριό» της.»
Ο πρόεδρος της Κοινότητας του Νιχωρίου από το 2006, Λάκης Βίγκας μεγάλωσε σε αυτό το προάστιο. Στο Ναό της Παναγίας της Κουμαριώτισσας στο γυναικωνίτη του οποίου φτιάχτηκε το παρεκκλήσι του αγίου Θεοδώρου. Όπως μας είχε πει, ξεναγώντας μας «εδώ ήταν ανέκαθεν από μικρό παιδί η επικοινωνία μου με τη ρωμιοσύνη, το εφαλτήριό μου». Επί 30 χρόνια ο κ. Βίγκας εργάζεται για την Κοινότητα του. Εδώ όμως βαφτίστηκε, παντρεύτηκε, κήδεψε τον πατέρα του, βάφτισε τα παιδιά του. Εδώ έζησε την πορεία της ρωμιοσύνης, το πώς λιγόστεψε ο πληθυσμός της, το πώς κατέληξαν οι εκκλησίες χωρίς ψάλτη και νεωκόρους. Είχε όμως και την τύχη και της συμβολής στη επιστροφή της Κοινότητας στο Νιχώρι και στις εκκλησιές του. Στο να ξαναγίνει η Κοινότητα και όχι μόνο του Νιχωριού ξανά με περιουσίες και κληροδοτήματα, να αποκτήσει η κοινότητα οντότητα και αποδοχή από την τουρκική κοινωνία. «Έζησα τον εκμηδενισμό αλλά και την ανοδική πορεία που δικαιώνει τους κόπους μας. Γιατί οι πρόγονοί μας δεν είδαν τις καλύτερες μέρες, αλλά η δική μου γενιά τις βιώνει» μας εξομολογείται.
Πώς «επέστρεψε» ο Άγιος Θεόδωρος
Πριν από 27 χρόνια ο τότε Μητροπολίτης Λαοδικίας και μετέπειτα Πριγκιποννήσων Ιάκωβος, με καταγωγή από το Νιχώρι, επιστρέφοντας από μια επίσκεψή του στη Μυτιλήνη, έφερε δώρο από τον Μητροπολίτη Μυτιλήνης Ιάκωβο μια μικρή εικόνα του Αγίου Θεοδώρου. «Τότε γνωρίσαμε για πρώτη φορά την ιστορία του Αγίου και την επικοινωνία του με τον τόπο μας» τόνισε. «Διστακτικά άρχισα να πληροφορούμαι για τον Άγιο Θεόδωρο, ζήτησα μάλιστα τα πρακτικά ενός συνεδρίου που είχε γίνει στη Μυτιλήνη από τα οποία και έμαθα πολλά πράγματα. Ξεκινήσαμε λοιπόν πριν από 17χρόνια να πραγματοποιούμε αρχιερατική λειτουργία στις 16 παραμονή ή στις 17 Φεβρουαρίου ανήμερα της γιορτής του Αγίου Θεοδώρου. Ήρθαν και πατέρες από τη Μυτιλήνη. Στη συνέχεια ήρθε και ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος»
«Με συγκινεί ο τρόπος που επέστρεψε ο Άγιος Θεόδωρος. Συμβολικά θεωρώ ότι άρχισε η επιστροφή μαζί του. Έχω πει ότι κάποτε πρέπει να επενδύσουμε στον επαναπατρισμό της ελπίδας για να διεκδικήσουμε ένα μέλλον. Θεωρώ ότι η επιστροφή του Αγίου με αυτή την εικόνα ήταν και συμβολική, υιοθετήσαμε την πορεία του. Στην είσοδο του ναού επί της λεωφόρου έχουμε ειδική σήμανση» προσθέτει.
Κι η γέννηση της ιδέας του παρεκκλησιού
Το 2017 ο κ. Βίγκας ήταν στα Πριγκηπονήσια. «Εκεί μου ήρθε αστραπιαία μία ιδέα, ενώ μνημόνευε ο ιερέας διάφορα ονόματα. Να κάνουμε στον γυναικωνίτη ένα παρεκκλήσι αφιερωμένο στον Άγιο Θεόδωρο. Αν και δεν συνηθίζεται στην Κωνσταντινούπολη, αλλά υπάρχει στην Ελλάδα, κάναμε ένα παρεκκλήσι τιμώντας τον Άγιο Θεόδωρο το Βυζάντιο και τα θυρανοίξια έγιναν τον Απρίλιο του 2018, παρουσία του Παναγιότατου, χάρη και στη στήριξη και την επιμέλεια του ιερατικού προϊσταμένου στο Νιχώρι, Αρχιμανδρίτη Αγαθάγγελου Σίσκου, ο οποίος είναι και βιβλιοφύλακας στο Πατριαρχείο».
Το ξυλόγλυπτο τέμπλο ακολουθεί την γνωστή τεχνική της Ανδριανουπόλεως, συνδυάζοντας με απόλυτη αρμονία το οθωμανικό κυπαρισσί χρώμα με στίλβωμα από φύλλο χρυσού 24 καρατίων. Τα σκαλιστικά πρότυπα που επελέγησαν ανάγονται στην εποχή και την περιοχή που έζησε ο άγιος, δηλαδή το Νεοχώρι. Ειδικότερα τα θωράκια, οι βάσεις των κιόνων, οι διακοσμήσεις στο κάτω και άνω μέρος των φορητών εικόνων, καθώς επίσης η αετωματική απόληξη του τέμπλου είναι εμπνευσμένα από προσκυνητάρι του 18ου αιώνα που σώζεται στο ναό της Παναγίας Κουμαριωτίσσης και συντηρήθηκε πρόσφατα. Οι κίονες του τέμπλου είναι εμπνευσμένοι από προσκυνητάρι της ίδιας εποχής, που σώζεται στον νάρθηκα του Πάνσεπτου Πατριαρχικού Ναού του Αγίου Γεωργίου. Τα βημόθυρα αποτελούν αντιγραφή των σωζόμενων παλαιών βημοθύρων, στο νότιο κλίτος του ναού του Αγίου Νικολάου, ενώ το υπέρθυρο και η άμπελος με τους μεγάλους Προφήτες αντιγράφηκαν από το τέμπλο του ναού του Αγίου Γεωργίου, εκ των Μετοχίων του Παναγίου Τάφου στην Πόλη.
Οι φορητές εικόνες του τέμπλου είναι έργα κρητικής σχολής με κομνήνεια στοιχεία στα ενδύματα. Η εικόνα του ένθρονου Χριστού, δορυφορούμενου από τους Αρχαγγέλους Μιχαήλ και Γαβριήλ και τους τέσσερις Ευαγγελιστές, ακολουθεί κατ’ αναλογία το πρότυπο της ένθρονης Παναγίας Κουμαριωτίσσης, αντίγραφο της οποίας τοποθετήθηκε στο τέμπλο και φέρει το ασημένιο πουκάμισο της εφέστιου εικόνας. Οι Άγιοι Ιωάννης ο Πρόδρομος, Θεόδωρος ο Βυζάντιος, Απόστολος Ανδρέας ως ιδρυτής της τοπικής Εκκλησίας και ο Απόστολος Στάχυς ως πρώτος επίσκοπος του Βυζαντίου, αναπαριστώνται ολόσωμοι.
Στο ναό όπου το παρεκκλήσι του Αγίου Θεοδώρου
Το «Ν» επισκέφτηκε το ναό της Κοίμησης της Παναγίας της Κουμαριώτισσας. Λέγεται έτσι γιατί η εικόνα βρέθηκε στην περιοχή Κούμαρα. Είναι ένας από τους τρεις ορθόδοξους ναούς στο Νιχώρι, και ανήκει στο Οικουμενικό Πατριαρχείο. Η άλλη είναι ο Άγιος Γεώργιος που ανήκει στο Πατριαρχείο Ιεροσολύμων και ο άλλος είναι οι Άγιος Νικόλαος που ανήκει επίσης στο Οικουμενικό Πατριαρχείο.
Ο Ναός έχει μεγάλη επισκεψιμότητα επειδή βρίσκεται στη λεωφόρο και έχει έναν υπέροχο κήπο που πολλοί σταματούν για να περιηγηθούν, θαυμάζοντας παράλληλα τις προτομές του Καραθεοδωρή και του Καβάφη.
«Εμείς έχουμε πάντα τις πόρτες ανοιχτές για κάθε επισκέπτη γιατί η επικοινωνία βοηθά πάρα πολύ για να ξεπερνιούνται στερεότυπα» λέει ο κ. Βίγκας. Και συνεχίζει: «Η πολιτική κατάσταση δεν μας επηρεάζει» μας λέει και εξηγεί: «Ως πολίτες επηρεαζόμαστε από την κοινωνική ένταση, όχι όμως λόγω της πολιτισμικής μας προέλευσης. Απεναντίας όλες μας οι υποθέσεις προχωρούν, κι όταν έχουμε θέματα νομικής φύσεως στη δικαιοσύνη, αισθανόμαστε ότι δεν αδικούμαστε ή ότι είμαστε σε μειονεκτική θέση».
Υπάρχουν βέβαια και εκκρεμότητες από το παρελθόν. Αυτές αφορούν το Πατριαρχείο και την Ομογένεια και σχετίζονται με την Θεολογική Σχολή, αλλά και με την επιστροφή ακινήτων. Όμως έχουν μπει όλα σε ένα ρυθμό επίλυσης. Η τουρκική κοινότητα και η επίσημη πολιτική «αποδέχτηκε ότι εμείς αδικηθήκαμε, εκδιωχθήκαμε από τις ρίζες μας».
Η αγάπη για την Ελλάδα
Μέσα στο σπίτι τους μιλούν ελληνικά και τραγουδούν ελληνικά. Η Κοινότητα των Ρωμιών της Πόλης επιμένει στην παράδοση και τη διατήρηση της γλώσσας, ώστε να διαιωνίζεται η παρουσία του ελληνικού πολιτισμού. «Η νέα κοινωνία της Τουρκίας έχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον για την Ελλάδα, μπορείτε να το δείτε και από τον τουρισμό στην Ελλάδα. Βλέπουν τα κοινά σημεία, θέλουν να μάθουν για εμάς» εξηγεί.
Ας σημειωθεί ότι με ευθύνη του κ. Βίγκα, ολοκληρώθηκε το τρίτο ευρωπαϊκό πρόγραμμα στο πλαίσιο του Συνδέσμου Υποστήριξης Ρωμαίικων Κοινοτικών Ιδρυμάτων (σ.σ. ο οποίος ιδρύθηκε το 2011 από τον ίδιο τον κ. Βίγκα) με αντικείμενο τη «γεφύρωση του χάσματος του παρελθόντος και οικοδομώντας από κοινού ένα μέλλον» και παρουσιάστηκε στην Αθήνα. «Σκοπός μας ήταν να επικοινωνήσουμε με τους νέους ανθρώπους της Τουρκίας, στα πανεπιστήμια, τους φοιτητές. Ήταν σπουδαία εμπειρία για μας, πήγαμε σε εφτά πόλεις έως και στο Ιράν. Κάποιοι δεν μας γνώριζαν καν, δεν είδαμε κανένα ενδοιασμό ή παρεξήγηση και αυτό μας χαροποίησε ιδιαίτερα.»
Βασικό πρόβλημα για τον κ. Βίγκα είναι το δημογραφικό ζήτημα: «Με απασχολεί προσωπικά. Δεν μπορούμε να επαναπαυτούμε. Γιατί μπροστά στην ιστορία, τη μεγάλη περιουσία, τα κληροδοτήματα που πρέπει η κοινότητα να διαχειριστεί ο κίνδυνος είναι μεγάλος. Από την άλλη η κοινωνία είναι σύγχρονη, ο κόσμος δεν μπορεί να εγκατασταθεί σε ένα μέρος» λέει καταλήγοντας την κουβέντα μαζί του.
