Πασχάλης Βαλσαμίδης
Αναπληρωτής Καθηγητής Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης
ΒΙΒΛΙΟΚΡΙΣΙΑ
Δημητρίου Κ. Κομματά, Μητροπολίτου Γέροντος Πριγκηποννήσων, Ενθύμιοι λόγοι, εκδ. Φωτομέθεξις, Πρίγκηπος 2021, σσ. 246.
Ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Γέρων Πριγκηποννήσων Δημήτριος συγκέντρωσε επιλεγμένα κείμενα και παρουσίασε έναν καλαίσθητο τόμο με λιτό τίτλο «Ενθύμιοι λόγοι», που εκδόθηκε από τις εκδόσεις Φωτομέθεξις. Το μεγαλύτερο μέρος των κειμένων αποτελούν λόγους, που εξεφώνησε κατά καιρούς στον Πάνσεπτο Πατριαρχικό Ναό στο Φανάρι, σε ναούς της Πόλης και της Ελλάδας, καθώς και κείμενα, που περιγράφει την πνευματική σχέση του με τον πνευματικό του Πατέρα, τον Πατριάρχη Δημήτριο (1972-1991), τον οποίο έζησε από κοντά και συνεργάστηκε στενά. Ακόμα ομιλεί για σεβάσμιες εκκλησιαστικές μορφές, όπως για τον Μητροπολίτη Χαλκηδόνος Μελίτωνα (1966-1989), τον Σχολάρχη της Θεολογικής Σχολής Χάλκης Μητροπολίτη Σταυρουπόλεως Μάξιμο (1961-1991) και για οικεία πρόσωπα, που εξέλιπαν. Ας σημειωθεί ότι ο Σεβασμιώτατος μεταξύ άλλων έγραψε στο παρελθόν ένα μνημειώδες έργο βασισμένο στις πηγές για την Πατριαρχική και Συνοδική Πράξη περί της διοικήσεως των Μητροπόλεων των Νέων Χωρών με τίτλο «Η Πατριαρχική και Συνοδική Πράξις του 1928 παρακωλυομένη τοις όροις», Θεσσαλονίκη 2006, σσ. 852.
Το εξώφυλλο του τόμου κοσμείται με φωτογραφία της αρχαίας εικόνας του Αγίου Δημητρίου, που βρίσκεται στο δεξιό κλίτος του Μητροπολιτικού Ναού Αγίου Δημητρίου Πριγκήπου και το οπισθόφυλλο με αεροφωτογραφία των Πριγκηποννήσων.
Ο Σεβασμιώτατος αφιερώνει τον τόμο στην πολυαγαπημένη μητέρα του με τίτλο «Στην Μάνα μου, Ζωή». Μετά τον σύντομο πρόλογο, στον οποίο μεταξύ άλλων γράφει «Τα κείμενα μου αυτά αποτυπώνουν πνευματικά μηνύματα, σκέψεις και εκτιμήσεις εξ όλης της εκκλησιαστικής μου διαδρομής εις τους κόλπους της μαρτυρικής τροφού Μητρός Εκκλησίας και διατρανώνουν κατά το δυνατόν την δύναμιν της πίστεως». Ακολούθως τον χωρίζει σε τρία μέρη.
Το πρώτο μέρος τιτλοφορείται «Ενθύμιοι λόγοι» και περιλαμβάνει τριάντα λόγους. Συγκεκριμένα για την Παναγία των Βλαχερνών και τον Ακάθιστο Ύμνο (15-18), για την Ζωοδόχου Πηγή του Βαλουκλή (19-24), για το προσκύνημα ελπίδος στην Βαλουκλιώτισσα (25-28), τον οποίο εξεφώνησε στην Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή Μονή Βαλουκλή, την Κυριακή των Μυροφόρων, στις 25 Απριλίου 2004. Ακολουθούν λόγοι αφιερωμένοι στην εορτή του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου (29-32) και στα Εισόδια της Θεοτόκου (33-38), που εξεφώνησε στο Ναό των Εισοδίων της Θεοτόκου Σταυροδρομίου στις 21 Νοεμβρίου του 1994. Στη συνέχεια λόγο εξεφώνησε κατά την πανήγυρη της Μονής Πορταΐτισσας Κορνοφωλιάς (39-42), μετόχι της Μονής Ιβήρων του Αγίου Όρους, στις 15 Αυγούστου του 2014. Στις 31 Αυγούστου 2017 στη Μονή Βατοπαιδίου Αγίου Όρους ομιλία με τίτλο «Εις τα καταθέσια της Τιμίας Ζώνης» (43-46), ενώ στις 15 Αυγούστου 1999 στη Μονή Παναγίας Σουμελά στη Βέροια κηρύττει για την Κοίμηση της Θεοτόκου (47-50) και στις 2 Φεβρουαρίου 2015 δημοσιεύει την ομιλία, που εξεφώνησε κατά την πανήγυρη στον Μητροπολιτικό Ναό της Υπαπαντής Καλαμάτας (51-56). Ακολουθούν ομιλίες με τίτλο «Τον Σταυρόν Σου προσκυνούμεν Δέσποτα» (57-62), στη μνήμη των Πρωτοκορυφαίων Αποστόλων Πέτρου και Παύλου (63-66), που εξεφώνησε στην Καβάλα με την ευκαιρία της απελευθέρωσής της, το 1913, στις 28 Ιουνίου 2013. Στη Θρονική Εορτή του αγίου Ανδρέα στο Φανάρι, στις 30 Νοεμβρίου 1998, στις 30 Νοεμβρίου 2005 και στις 30 Νοεμβρίου 2008 (67-82). Στο Φανάρι στη μνήμη των Τριών Ιεραρχών στις 30 Ιανουαρίου 2011 (83-88). Στο ναό του αγίου Νικολάου Αλεξανδρουπόλεως, την Κυριακή μετά τα Φώτα (10 Ιανουαρίου 2016) με τίτλο «Περί Δωδεκαημέρου και Μετανοίας» (89-92) και στο ναό της Θείας Αναλήψεως Βόλου την Κυριακή Ζ΄ Λουκά (8 Νοεμβρίου 2015) με τίτλο «”Μη φοβού, μόνον πίστευε” λέγει Κύριος» (93-96). Στη συνέχεια δημοσιεύει ομιλία για την αγάπη του Καλού Σαμαρείτη (97-100). Στις 8 Δεκεμβρίου 2013 τελέστηκε μνημόσυνο για τον Πατριάρχη Δημήτριο στον Μητροπολιτικό Ναό της Μητροπόλεως Δημητριάδος και Αλμυρού και μίλησε με θέμα «Ο “τύπος της Συναγωγής”» (101-106). Στις 13 Δεκεμβρίου 2015 στο ναό της Αγίας Αναστασίας Περισσού της Μητροπόλεως Νέας Ιωνίας με τίτλο «Το Δείπνον της Βασιλείας» (107-110). Επίσης για τον Τελώνη και Φαρισαίο (111-114). Το 2003 στον Πατριαρχικό Ναό μίλησε για την Ορθοδοξία (115-120), στις 3 Φεβρουαρίου 2019 στο ναό του Αγίου Βουκόλου Σμύρνης για την παραβολή των ταλάντων και για τη μνήμη του αγίου Βουκόλου (121-126). Στις 17 Μαΐου 1998, Κυριακή της Σαμαρείτιδος κήρυξε στον Πατριαρχικό Ναό για τη Σαμαρείτιδα και για τη μνήμη των αγίων Πατριαρχών Κωνσταντινουπόλεως (127-131), την Κυριακή του Τυφλού (133-136), την Κυριακή των Αγίων Πατέρων και για την πολιούχο της Χαλκηδόνος αγία Ευφημία (137-142). Ακόμα δημοσιεύει ομιλίες στη μνήμη του αγίου Δημητρίου (143-146) και της αγίας Αικατερίνης (147-150), που εξεφώνησε στο ναό Θείας Αναλήψεως Κατερίνης στις 25 Νοεμβρίου 2016. Στις 6 Φεβρουαρίου 2000 στη μνήμη του οσίου Λουκά (151-154) στη Μονή Οσίου Λουκά Στειριώτη της Μητροπόλεως Θηβών και Λεβαδείας. Στον Εσπερινό λήξεως του Συνεδρίου αγιοκατατάξεως των οικογενειών του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά (155-160) στη Μονή Τιμίου Προδρόμου Σκήτης Βεροίας στις 19 Δεκεμβρίου 2009.
Το δεύτερο μέρος φέρει τίτλο «Ευγνώμων οφειλή εις μνήμην του Πατριάρχου Δημητρίου». Περιέχει τέσσερα κείμενα με φωτογραφίες για τον Οικουμενικό Πατριάρχη Δημήτριο. Αναδημοσιεύει βιωματικό σκιαγράφημα για τον πνευματικό του πατέρα Πατριάρχη Δημήτριο (161-176) με την ευκαιρία των δέκα χρόνων από της κοιμήσεώς του. Τον Δημήτριο, όπως αναφέρει γνώρισε σε ηλικία δώδεκα ετών και αργότερα τον έζησε από κοντά στην Πατριαρχική Αυλή, καθώς και συνεργάστηκε στενά μαζί του. Ο Σεβασμιώτατος περιγράφει άγνωστες πτυχές της ζωής του ταπεινού Πατριάρχη και τονίζει «Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Δημήτριος, διετήρησε μέχρι τέλους τον ίδιο ανθρώπινο χαρακτήρα, αυτόν που διέθετε σε όλη την προτέρα ζωή του». Στη συνέχεια εξεφώνησε ομιλία στις 5 Οκτωβρίου του 2011 κατά την επιμνημόσυνη σύναξη (177-184) στο Φανάρι μετά από είκοσι χρόνια από την κοίμησή του, στην οποία αναφέρει νέες άγνωστες πτυχές από τη ζωή του Δημητρίου. Ακολουθεί κείμενο με τίτλο «Πολυσέλιδος αναφορά εις μνήμην δικαίου» (185-186) και αφορά στο αξιόλογο τρίτομο έργο του Μητροπολίτου Φιλαδελφείας Μελίτωνος με τίτλο «Η Ιερά Πορεία Αγάπης, Ειρήνης και Ενότητος του Οικουμενικού Πατριάρχου Δημητρίου», που μόλις είχε κυκλοφορήσει το 2012. Στη συνέχεια υπάρχει η ομιλία με τίτλο «Μνήμη Δημητρίου Πατριάρχου» (187-196), που εκφώνησε στο Συνεδριακό Κέντρο Θεσσαλίας της Μητροπόλεως Δημητριάδος και Αλμυρού στις 7 Δεκεμβρίου 2013 κατά την παρουσίαση του τρίτομου έργου του Μητροπολίτου Φιλαδελφείας Μελίτωνος. Εδώ αναφέρεται στον Μητροπολίτη Φιλαδελφείας Μελίτωνα και στο τρίτομο έργο, καθώς και ομιλεί βιωματικά για τον Πατριάρχη Δημήτριο.
Το τρίτο μέρος «Ευμνήμονες λόγοι» περιέχει κείμενα για τον Μητροπολίτη Χαλκηδόνος Μελίτωνα (199-204), στη μνήμη του Μητροπολίτου Σταυρουπόλεως Μαξίμου (205-212), στον Αρχιεπίσκοπο Αυστραλίας Στυλιανό (213-222) και στη μνήμη του Επισκόπου Τράλλεων Ισιδώρου (223-226). Στη συνέχεια δημοσιεύει επικήδειους λόγους για τον Άρχων Πρωτοψάλτη της Αγίας του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας Βασίλειο Νικολαΐδη (1915-1985) (227-236), για την Ελένη Σαμαρά (237-238), για την Αθηνά Καφετζή (238-240) και εξόδιο χαιρετισμό κατά την νεκρώσιμο ακολουθία του Κωνσταντίνου Καρά (241-242), πατέρα του Μητροπολίτου Φιλαδελφείας Μελίτωνος. Το λαμπρό έργο κλείνει με σύντομο επίλογο (243-246) και με τον υπότιτλο «Λίγοι και αμέτρητοι».
Ο τόμος διανθίζεται με επιλεγμένο αξιόλογο και συγκινητικό ανέκδοτο φωτογραφικό υλικό από το προσωπικό αρχείο του Σεβασμιωτάτου, όπως σε Αρχιερέα χειροτονία του ως Μητροπολίτης Σεβαστείας από τον Γέροντά του Πατριάρχη Δημήτριο στο Φανάρι (4.11.1990), σε διάκονο χειροτονία του από τον Μητροπολίτη Χαλκηδόνος Μελίτωνα στο ναό της Αγίας Ευφημίας Χαλκηδόνος (14.7.1974) και διακονών τον Σχολάρχη της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης Μητροπολίτη Σταυρουπόλεως Μάξιμο. Επίσης αναμνηστικές φωτογραφίες με τους Μητροπολίτες Χαλκηδόνος Βαρθολομαίο, νυν Οικουμενικό Πατριάρχη, και Σταυρουπόλεως Μάξιμο στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης πριν μία εβδομάδα από τον θάνατό του (28.12.1990), με τον Αρχιεπίσκοπο Αυστραλίας Στυλιανό (1975-2019) και τον Μητροπολίτη Βρεσθένης Δημήτριο, νυν πρώην Αρχιεπισκόπου Αμερικής, με τον Επίσκοπο Τράλλεων Ισίδωρο (1989-2007) κ.ά.
Τα κείμενα του τόμου είναι γραμμένα με εκκλησιαστική και φαναριώτικη γλώσσα, με σαφήνεια και ζωντάνια λόγου, διαβάζονται ευχάριστα και προσφέρουν γαλήνη και ηρεμία στην ψυχή του ανθρώπου. Είναι πνευματικά, εορταστικά, συμβουλευτικά, διδακτικά και δίνουν μηνύματα αγάπης, αισιοδοξίας και ειρήνης. Επίσης υπάρχουν κείμενα, που έχουν ιδιαίτερο ιστορικό ενδιαφέρον και προσθέτουν νέα άγνωστα στοιχεία στην ιστορία του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Δεν είναι δυνατόν να παρουσιαστούν τα όσα έχει γράψει ο Σεβασμιώτατος με λίγες λέξεις στο τόσο πλούσιο έργο του με πολλές πτυχές. Αξίζουν να διαβαστούν και να μελετηθούν από θεολόγους, που ασχολούνται με το κήρυγμα, την ομιλητική, τη λειτουργική και από κάθε ενδιαφερόμενο, που σίγουρα θα επωφεληθεί πνευματικά και θα μάθει πολλά.
Τον Σεβασμιώτατο γνωρίζω και σχετίζομαι μαζί του από τα χρόνια που ήμουν μαθητής γυμνασίου. Είναι απλός, φιλικός, ευχάριστος στις σχέσεις του με τους ανθρώπους, αγαπητός στην ομογένεια της Πόλης και στο εξωτερικό και διακρίνεται για την κωνσταντινουπολίτικη ευγένεια και αρχοντιά, κάτι που μπορεί να διαπιστώσει κανείς και στα κείμενα του τόμου με τον τρόπο που γράφει και ομιλεί στους ιερούς χώρους.
Τέλος, χαίρομαι ιδιαίτερα για την έκδοση του αξιόλογου τόμου και ζητώ από τον Θεό ολόψυχα να Τον χαρίζει υγεία, δύναμη, να κηρύττει και να συνεχίσει το θεάρεστο έργο του, καθώς και να μας προσφέρει νέα βιβλία.
