Πασχάλης Βαλσαμίδης
Αναπληρωτής Καθηγητής Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης
ΒΙΒΛΙΟΚΡΙΣΙΑ
Ηλίας Κ. Πετρόπουλος, Το μεγάλο ταξίδι των μύθων ανάμεσα στον αρχαίο ελληνικό κόσμο και την Εγγύς Ανατολή, εκδ. Κλειδάριθμος, Αθήνα 2021, σσ. 512.
Ο αγαπητός φίλος και συνάδελφος Ηλίας Πετρόπουλος τελευταία εξέδωσε από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος μία πολυσέλιδη και ενδιαφέρουσα μελέτη με τίτλο «Το μεγάλο ταξίδι των μύθων ανάμεσα στον αρχαίο ελληνικό κόσμο και την Εγγύς Ανατολή», στην οποία προσεγγίζει και μελετά τις πολιτισμικές σχέσεις των αρχαίων Ελλήνων με την Ανατολή κάτω από διερευνητικό πρίσμα της αρχέγονης παράδοσης του αποδιοπομπαίου τράγου ή του φαρμακού.
Ο συγγραφέας γεννήθηκε στην Αλεξανδρούπολη. Μετά τις εγκύκλιες σπουδές του φοίτησε στη Σχολή του Κρατικού Πανεπιστημίου Μόσχας Μ. Β. Λομονόσοφ, από την οποία έλαβε πτυχίο Ιστορίας-Αρχαιολογίας, μεταπτυχιακό και διδακτορικό δίπλωμα με ειδίκευση στην Αρχαία Ιστορία. Είναι Αναπληρωτής Καθηγητής και πρόεδρος στο Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων Χωρών του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης. Δημοσίευσε μελέτη με τίτλο «Όμηρος και Ανατολή στο σταυροδρόμι του Αιγαίου. Ιστορία, Αρχαιολογία, Μυθολογία» και αρκετά επιστημονικά (ξενόγλωσσα και ελληνικά) άρθρα. Επιμελήθηκε 4 ξενόγλωσσους τόμους με τίτλο «Ancient Greek Colonies in the Black Sea», Thessaloniki 2003, Oxford 2007 με συνεπιμελητή τον Δ. Β. Γραμμένο και έναν τόμο για τα αρχαία λατρευτικά μνημεία στον Εύξεινο Πόντο με τίτλο «Ancient Sacral Monuments in the Black Sea», Thessaloniki 2010 με συνεπιμελητή τον Alexander A. Maslennikov. Μετέφρασε από τα ρωσικά στην ελληνική γλώσσα τα βιβλία: 1) Β. Σαριανίδης, «Βασιλικοί Τάφοι στην Βακτριανή», Θεσσαλονίκη 1995. 2) Α. Α. Maslennikov, «Οι αρχαίοι Έλληνες στον Βόρειο Εύξεινο Πόντο», Θεσσαλονίκη 2000. 3) Φ. Ουσπένσκυ-Β. Μπενέσεβιτς, «Τα Acta της Μονής Βαζελώνος. Στοιχεία για την ιστορία της αγροτικής και μοναστηριακής έγγειας ιδιοκτησίας στο Βυζάντιο κατά τον 13ο–15ο αιώνα», Θεσσαλονίκη 2007. 4) Β. Σαριανίδης, «Ζωροαστρισμός: Η νέα πατρίδα της παλαιάς θρησκείας», Θεσσαλονίκη 2009. Συμμετείχε σε επιστημονικά προγράμματα, με εισηγήσεις σε διεθνή συνέδρια, ημερίδες και έδωσε διαλέξεις και συνεντεύξεις. Ακόμα ασχολείται με την Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μουσική, είναι καλλίφωνος ψάλτης και καλός λυράρης ποντιακής λύρας. Δείχνει απόλυτη αγάπη στον τόπο καταγωγής της οικογένειάς του, τον Πόντο, και εργάζεται για τη διάσωση και την εκμάθηση της ποντιακής διαλέκτου.
Ο συνάδελφος αφιερώνει τη μελέτη του στη μνήμη του πολυαγαπημένου Μοσχοβίτη αδελφικού του φίλου καλλιτέχνη-ζωγράφου και ερευνητή της τέχνης Νικόλαο Μαστερόπουλο. Μετά την αφιέρωση έπονται τα περιεχόμενα και η εκτεταμένη εισαγωγή, στην οποία γίνεται σύντομη αναφορά του βιβλίου. Στη συνέχεια αναφέρεται γενικά στην παράδοση του αποδιοπομπαίου τράγου στον αρχαίο κόσμο της αρχαίας Εγγύς Ανατολής στην 3η και κυρίως στην 2η χιλιετία π.Χ., και στην αρχαία Ελλάδα κατά την 1η χιλιετία π.Χ., με στόχο να φανεί ο κοινός πυρήνας της παράδοσης αυτής. Παρουσιάζει με επιχειρήματα τον αρχαίο ελληνικό αποικισμό, που ξεκίνησε από τα μέσα του 8ου αιώνα π. Χ., και τονίζει ότι δεν ήταν τυχαία, που στηρίχθηκε ιδεολογικά επάνω στη λογική της ίδιας παράδοσης δηλαδή βίαια στην απομάκρυνση μιας μερίδας ανθρώπων σε έναν ξένο τόπο για τη σωτηρία των υπόλοιπων ανθρώπων, καθώς και τη δημιουργία νέου οικισμού. Ακολούθως ασχολείται με την παράδοση της αποπομπής στην Ιλιάδα και πραγματεύεται την πιθανότητα ο Όμηρος μέσα στην Ιλιάδα να περιγράφει με τον δικό του ποιητικό τρόπο συγκεκριμένα περιστατικά, που προσιδιάζουν στις αρχές της παράδοσης ενός εξιλαστήριου θύματος. Καταπιάνεται με την (αυτο)θυσία στην Ιλιάδα και την χεττιτο-λουβική παράδοση και το χεττιτο-λουβικό τελετουργικό αποπομπής αποδιοπομπαίου τράγου του ιατρομάντη Zarpiya, που παρουσιάζει ιδιαίτερο επιστημονικό, θρησκευτικό και πολιτισμικό ενδιαφέρον. Παραθέτει το χεττιτο-λουβικό τελετουργικό εξαγνισμού και κάθαρσης του Zarpiya σε μεταγραμματισμό και παρουσιάζει την ελληνική του μετάφραση. Το χωρίζει σε 18 παραγράφους, αναλύει τους 60 στίχους και κάνει παρατηρήσεις με πλούσια εμπεριστατωμένα σχόλια. Ακόμα προσπαθεί να δείξει αν υπάρχουν στο κείμενο έστω ελάχιστες ενδείξεις και ερείσματα για να βασιστεί κάποια άποψη σχετικά με τον χαρακτήρα του τελετουργικού. Κλείνοντας ο συγγραφέας το μεγάλο ταξίδι των μύθων και των παραδόσεων στο γεωγραφικό χώρο της αρχαίας Ανατολικής Μεσογείου κάνει μία συνοπτική θεώρηση του όλου θέματος, που μελετάει και καταλήγει σε σημαντικά συμπεράσματα. Ακολουθούν οι συντομογραφίες, η πλούσια βιβλιογραφία, η εκτεταμένη αγγλική περίληψη και το ευρετήριο ονομάτων και πραγμάτων.
Ο συγγραφέας είναι αξιέπαινος, που ερεύνησε και μελέτησε με συνέπεια και σύνεση τις εκδεδομένες πηγές και την υπάρχουσα βιβλιογραφία και συνέθεσε μία πρωτότυπη εργασία προκειμένου να επιτευχθεί ένα άψογο αποτέλεσμα. Το θέμα, που πραγματεύεται παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον όχι μόνο στον ειδικό-επιστήμονα αλλά και στον αναγνώστη, ο οποίος μπορεί να επωφεληθεί και να μάθει πολλά πράγματα για τον αρχαίο ελληνικό κόσμο.
Συγχαίρω θερμά τον αγαπητό φίλο και συνάδελφο Ηλία, γιατί συνέγραψε με κόπο και μόχθο και μας παρουσίασε ένα αξιόλογο βιβλίο, που απουσίαζε από τη βιβλιογραφία και κοσμεί βιβλιοπωλεία των Αθηνών και άλλων πόλεων της Ελλάδας. Σίγουρα θα αποτελέσει χρήσιμο, ωφέλιμο και καρποφόρο σύγγραμμα στους φοιτητές του και στους ενδιαφερόμενους. Τέλος, του εύχομαι καλή εξέλιξη στην πρώτη βαθμίδα του Καθηγητή Πανεπιστημίου και πιστεύω ότι το παρόν επιστημονικό πόνημα, που κατέθεσε για κρίση θα συμβάλει θετικά.
