Ο ΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΕΥΓΕΝΙΟΥ ΒΟΥΛΓΑΡΕΩΣ ΣΤΗΝ ΘΡΟΝΙΚΗ ΓΙΟΡΤΗ ΤΟΥ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟΥ (ΒΙΝΤΕΟ)

Το Μορφωτικό Κέντρο Λόγου “Αληθώς”, που εδρεύει στο Μπανάτο της Ζακύνθου, παρουσιάζει μιαν αξιοζήλευτη δραστηριότητα θεολογικών και πολιτιστικών εκδηλώσεων τα τελευταία χρόνια. 

Ο εμπνευστής και υπεύθυνος του όλου έργου, Πρωτοπρεσβύτερος του Οικουμενικού Θρόνου π. Παναγιώτης Καποδίστριας, είχε την ιδέα – εν μέσω της πανδημίας του κορωνοϊού – διαδικτυακών δράσεων και ήδη έκαναν αρχή οι τηλε-διαλέξεις σημαντικών πνευματικών ανθρώπων του καιρού μας με διάφορα θέματα, υπό την στέγη του προγράμματος “LECTURES ΑΛΗΘΩΣ”. 

Στην πέμπτη κατά σειράν δράση του φετινού διαδικτυακού προγράμματος φιλοξενείται ο κ. Κωνσταντίνος Π. Θύμης, Θεολόγος – Μάστερ Ιστορίας, ο οποίος διαπραγματεύεται το θέμα: «Ο ΛΟΓΟΣ ΕΥΓΕΝΙΟΥ ΒΟΥΛΓΑΡΗ “ΕΙΣ ΤΟΝ ΑΓΙΟΝ ΑΝΔΡΕΑΝ ΤΟΝ ΠΡΩΤΟΚΛΗΤΟΝ” (Οικουμενικό Πατριαρχείο, 30 Νοεμβρίου 1759)». 

Αυτή τηλε-διάλεξη πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της Θρονικής Εορτής του Οικουμενικού Θρόνου (30 Νοεμβρίου) και ως συμβολή στην Ιστορία τόσο των μεγάλων μορφών του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, όσο και της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας.

Στην έκδοση της “Αγιορειτικής Εστίας” με τίτλο “ΕΥΓΕΝΙΟΥ ΒΟΥΛΓΑΡΕΩΣ ΕΡΓΑ” (Θεσσαλονίκη 2013), ο επιμελητής, καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του Α.Π.Θ. Συμεών Πασχαλίδης, γράφει για τον περίφημο αυτό λόγο: 

Μεταξὺ τῶν λίγων ὁμολογουμένως διασωθέντων ὁμιλητικῶν ἔργων τοῦ Εὐγένιου
Βούλγαρη, μὲ μεγάλη, ὡστόσο, ἱστορική, ἀλλὰ καὶ θεολογικὴ ἀξία, συγκαταλέγεται ὁ
λόγος του στὸν ἀπόστολο Ἀνδρέα. Πρόκειται γιὰ ἕνα ἀρκετὰ ἐκτενὲς κείμενο μὲ ἐξέχουσα σημασία, ἀφοῦ συνιστᾶ τὸ λόγο ἐκεῖνο ποὺ ἐκφωνήθηκε στὸν πατριαρχικὸ ναὸ
τὸ Νοέμβριο τοῦ 1759/60, κατ᾽ ἐντολὴ τοῦ πατριάρχη Σεραφεὶμ Β΄, κατὰ τὸ πρῶτο
ἔτος καθιέρωσης τῆς ἑορτῆς τοῦ ἀποστόλου Ἀνδρέα ὡς θρονικῆς ἑορτῆς τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου ἀπὸ τὸ δραστήριο πατριάρχη Σεραφεὶμ Β΄. 

Τὸ ἱστορικὸ πλαίσιο ἐκφωνήσεως τοῦ λόγου αὐτοῦ καταγράφεται ἀπὸ τὸ Σέργιο Μακραῖο στὰ Ὑπομνήματα Ἐκκλησιαστικῆς Ἱστορίας, καὶ ἀπὸ τὸν Ἀθ. Κομνηνὸ Ὑψηλάντη ἀργότερα. Σύμφωνα μὲ τὸν Μακραῖο τὸ ἔτος ἐκεῖνο – τρίτο ἔτος τῆς πατριαρχίας του – ὁ πατριάρχης Σεραφεὶμ καὶ ἡ Σύνοδος τοῦ Πατριαρχείου ἀποφάσισαν
«λαμπροτέραν ἐν τῇ μεγάλῃ ἐκκλησίᾳ ἐν τῷ ἰδίῳ κλήρῳ ποιῆσαι τὴν ἑορτὴν τοῦ Ἀποστόλου, καὶ
συνῆλθον ἐν τῇ πανηγύρει ἅπαντες οἵ τε ἀρχιερεῖς καὶ ἄρχοντες». 

Ὁ Βούλγαρης ἐγκωμιάζει μὲ πανηγυρικὸ ὕφος, ἀνάλογο τῆς ἡμέρας, τὸ πρόσωπο τοῦ ἀποστόλου Ἀνδρέα καὶ προβαίνει σὲ θεολογικὴ ἀνάλυση τοῦ ἀποστολικοῦ
ἔργου του μὲ βάση τὴ βιβλικὴ παράδοση καὶ τὰ ἑρμηνευτικὰ σχόλια τοῦ Θεοφύλακτου Ἀχρίδος καὶ τοῦ Θεοφάνους Κεραμέως, τοὺς ὁποίους κατονομάζει ὡς πηγές
του. Ἡ μεγάλη ἔκταση τοῦ λόγου συνάδει πρὸς τὴν προσπάθεια τοῦ πατριάρχη
Σεραφεὶμ νὰ ἀναδειχθεῖ ὡς ἐπίσημη ἑορτὴ τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου ἡ μνήμη τοῦ ἱδρυτῆ τῆς ἐκκλησίας τοῦ Βυζαντίου, ἀφοῦ ἕως τότε «ἔτρεχεν ἄσημος καὶ ἠμελημένος, ὡσὰν ἀνδριὰς σχεδὸν ἀπερριμένος ἀπὸ τὸν χρόνον καὶ ἀπὸ τὴν παλαιότητα, τοῦ Πρωτοκλήτου
Ἀνδρέου ἡ ἑορτή… καὶ ἐτελεῖτο λοιπὸν μία ἑορτή, διὰ νὰ εἴπω ἔτσι, ἀνέορτος, καὶ μία πανήγυρις
οὐχὶ πανηγυρική». Ὁ Βούλγαρης δὲν ἀποφεύγει τὶς ἐκκλησιολογικὲς προεκτάσεις σὲ
σχέση μὲ τὴν Ἐκκλησία τῆς παλαιᾶς Ρώμης καὶ τὴ θεολογικὴ σημασία τῶν ὅρων
«πρωτόκλητος» (Ἀνδρέας) καὶ «πρωτόθρονος» (Πέτρος). Κατακλείει δὲ τὸ λόγο
του μὲ μία ἀκόμη ἐκκλησιολογικοῦ περιεχομένου ἀναφορὰ στὴ Ρώμη, ἀλλὰ καὶ στὰ
ἄλλα ὀρθόδοξα πατριαρχεῖα, γιὰ νὰ διακηρύξει τελικὰ τὴν καρποφορία τοῦ ἀποστολικοῦ λόγου τοῦ Ἀνδρέα στὴν Κωνσταντινούπολη καὶ τὴ δίκαιη ἀποκατάσταση τῆς
ἑορτῆς του ἀπὸ τὸν μαικήνα του, πατριάρχη Σεραφεὶμ Β΄. 

Ἕνα δυσάρεστο, ὡστόσο, συμβὰν καταγράφεται ὡς θλιβερὸ παρελκόμενο αὐτοῦ
τοῦ λαμπροῦ ἑορτασμοῦ καὶ σχετίζεται μὲ τὴν προσπάθεια κάποιου ἄρχοντα, τοῦ
Γεωργίου Σταυράκη, νὰ διαβάλει τὸν πατριάρχη στὴν Πύλη γιὰ ρωσοφιλία, δεδομένης μάλιστα καὶ τῆς παρουσίας τοῦ Ρώσου ἁρμοστή στὴν Κωνσταντινούπολη,
ἀλλὰ καὶ τῆς κυριαρχικῆς θέσης τῆς ἑορτῆς τοῦ ἀπόστολου Ἀνδρέα στὴν τσαρικὴ
Ρωσία.