Δέκα χρόνια συμπληρώνονται φέτος από την ιστορική Θ. Λειτουργία που τέλεσε ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος (15-8-2010) στο προσκύνημα των απανταχού Ποντίων, στην Παναγία Σουμελά στον Πόντο.
Με αφορμή και την σημερινή ημέρα μνήμης του Ποντιακού Ελληνισμού, θυμόμαστε το ρεπορτάζ του Ν. Μαγγίνα από εκείνη την πρώτη Πατριαρχική Θ. Λειτουργία στην Σουμελιώτισσα.
Ρεπορτάζ -φωτογραφίες του Νικολάου Μαγγίνα
Μπορεί οι «18 καμπάνες και τα 38 σήμαντρα» της Παναγιάς του Πόντου να μην ήχησαν την περασμένη Κυριακή, αλλά για τους χιλιάδες προσκυνητές που ανέβηκαν στο Μοναστήρι ήταν σαν να ηχούσε ο χαρμόσυνος ήχος τους. Σαν να καλούσαν ξανά του πιστούς να λάβουν μέρος σε μια ξεχωριστή μυσταγωγία, 87 χρόνια μετά την τελευταία λειτουργία που τελέστηκε στη Σουμελά.
Και ήρθαν χριστιανοί Oρθόδοξοι από την Πόλη και κάθε γωνιά του πλανήτη για να προσευχηθούν στο ιστορικό Μοναστήρι, εκεί όπου προσεύχονταν οι γονείς τους και οι γονείς των γονιών τους. Κεντρικό πρόσωπο ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος, χάρη στις διακριτικές προσπάθειες του οποίου, η Κυβέρνηση έδωσε την άδεια να πραγματοποιηθεί Θεία Λειτουργία στη Μονή που σήμερα λειτουργεί σαν μουσείο.
Προεξάρχοντος του Πατριάρχη μας και με την συμμετοχή του Μητροπολίτη Δράμας Παύλου και του Επισκόπου Ποντόλσκ Τύχωνα, εκ του Πατριαρχείου Ρωσίας, τελέστηκε με λαμπρότητα και σε κλίμα κατάνυξης, η Θεία Λειτουργία που αποτέλεσε ένα ιστορικό γεγονός, έναν σταθμό στην λαμπρή αλλά και μαρτυρική πορεία της Μονής-συμβόλου της Ορθόδοξης Ρωμηοσύνης.
Προεξάρχοντος του Πατριάρχη μας και με την συμμετοχή του Μητροπολίτη Δράμας Παύλου και του Επισκόπου Ποντόλσκ Τύχωνα, εκ του Πατριαρχείου Ρωσίας, τελέστηκε με λαμπρότητα και σε κλίμα κατάνυξης, η Θεία Λειτουργία που αποτέλεσε ένα ιστορικό γεγονός, έναν σταθμό στην λαμπρή αλλά και μαρτυρική πορεία της Μονής-συμβόλου της Ορθόδοξης Ρωμηοσύνης.
«Μετά από ογδόντα οκτώ έτη ληθάργου και σιωπής, «αητέντς επαραπέτανεν ψηλά σα επουράνε» και ιδού ότι, κατόπιν της αδείας των εντίμων τοπικών αρχών της Τουρκίας, τας οποίας και δια τούτο και επαινούμεν και ευγνωμόνως ευχαριστούμεν, εδώ, εις το όρος Μελά, εις το παλλάδιον της Θεομητορικής ευλαβείας του Πόντου, της Καππαδοκίας, όλης της Μικράς Ασίας, της Νοτίου Ρωσσίας, της Ουκρανίας και των Παραδουναβίων Χωρών, εις την πανίερον Πατριαρχικήν ημών και Σταυροπηγιακήν Μονήν της Υπεραγίας Θεοτόκου της Σουμελιώτισσας, έστω και χωρίς «λαλίαν» από τα τέως «τρανταπέντε σήμαντρα και τα δεκαοχτώ καμπάνας» του άσματος, ακούσθηκε και πάλιν γλυκύτατον το “Πεποικιλμένη τη θεία δόξη η ιερά και ευπρεπής, Παρθένε, μνήμη σου”!» σημείωσε ο Προκαθήμενος της Ορθοδοξίας.
Οι προσκυνητές ξέσπασαν σε χειροκροτήματα. Η συγκίνηση είχε κορυφωθεί. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης λειτουργούσε στο αλειτούργητο από το 1923 Μοναστήρι. Τελούσε την πρώτη πανήγυρη, ανήμερα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, μετά το 1915 όταν η μακραίωνη παράδοση διεκόπη λόγω του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ο πρώτος Οικουμενικός Πατριάρχης που προεξήρχε Θείας Λειτουργίας, από ιδρύσεως της Μονής το 386, από τους Αθηναίους Μοναχούς Σωφρόνιο και Βαρνάβα.
Ο αύλειος χώρος της Μονής είχε κατακλυσθεί από προσκυνητές και εκπροσώπους των Μέσων Γενικής Ενημερώσεως. Οι ψαλμωδίες του χορού υπό τη διεύθυνση του Άρχοντος Πρωτοψάλτου της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας Λεωνίδα Αστέρη, αντηχούσαν στις καταπράσινες κοιλάδες του όρους Μελά και ακολουθώντας το ταξίδι των γάργαρων νερών του αρχαίου ποταμού Πυξίτη ξεχύνονταν στη θάλασσα της Τραπεζούντας. Το ευωδιαστό θυμίαμα πλημμύριζε την ατμόσφαιρα και γινόταν ένα με το άρωμα του μαύρου ελάτου και του υγρού χώματος του βουνού.
«Σήμερα ζούμε ένα κορυφαίο θρησκευτικό και ιστορικό γεγονός. Σήμερα σταματούν «τα δάκρε τη Παναΐας» καθώς υποδέχεται εδώ πολυάριθμα τα παιδιά της “εκ δυσμών, και βορρά, και θαλάσσης, και εώας”», τόνισε ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος για να προσθέσει: «Σήμερα ο Πόντος γίνεται πραγματικά Εύξεινος καθώς δέχεται καραβάνια ολόκληρα προσκυνητών που γεμίζουν τους δρόμους και τα δρομάκια και τες ανωφέρειες και τες πλαγιές των βουνών που οδηγούν στον ιερό βράχο όπου η Παναγία η Σουμελιώτισσα θρονιασμένη εκεί ψηλά- εδώ ψηλά, στάζει το ιερό δάκρυ γύρω από προσευχές και λιβανωτά- όπως έγραφε ο νοσταλγός προ 90 ακριβώς ετών. Όλα αυτά τα 88 χρόνια η ακοίμητος κανδήλα της μνήμης και της ευλαβείας προς την Σουμελιώτισσα έκαιε και εφώτιζε και καθοδηγούσε την πορεία όλων των Ποντίων, όλων των Ρωμηών, όλων των Ορθοδόξων, που έλεγαν στην προσευχή τους: «Σουμελά μας Παναγία, την εικόνα σου εγώ, τη σεπτή και την αγία, έρθα για να προσκυνώ».
Με υγρά μάτια οι πιστοί άγγιζαν τα πρόσωπα των αγίων στις τοιχογραφίες του Ναού σε μια προσπάθειά τους να συνδεθούν με το παρελθόν τους. Για όσους βρέθηκαν στο όρος Μελά ήταν και η εκπλήρωση ενός χρέους. Η εκπλήρωση του τάματος όλων εκείνων που δεν μπόρεσαν να προσευχηθούν ξανά στο Μοναστήρι της Κυρίας του Πόντου, της Παναγιάς της Σουμελιώτισσας.
Συμπροσευχόμενοι παρέστησαν οι Μητροπολίτες Νεαπόλεως Βαρνάβας και Μεσσηνίας Χρυσόστομος, εκ της Εκκλησίας της Ελλάδος, ο Μητροπολίτης Ηλιουπόλεως Θεόδωρος εκ του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας καθώς επίσης και κληρικοί από την Ελλάδα, την Ρωσία και τη Γεωργία.
Μεταξύ των προσκυνητών ήταν o Πρέσβης της Ελλάδος στην Άγκυρα Φώτιος Ξύδας και ο Γενικός Πρόξενος της Ελλάδος στην Κωνσταντινούπολη Βασίλειος Μπορνόβας, έλληνες και ρώσοι βουλευτές, ο πρόεδρος του Συμβουλίου Αποδήμου Ελληνισμού, εκπρόσωποι της τοπικής αυτοδιοίκησης και ποντιακών σωματείων από την Ελλάδα αλλά και ο Δήμαρχος της πόλης Μάτσκα (Ματσούκα) Ερτουγρούλ Γκέντς, που ο δήμος του απέχει μόλις 16 χλμ από το Μοναστήρι.
Μετά τη Θεία Λειτουργία ο Μητροπολίτης Δράμας Παύλος, ο οποίος έλκει την καταγωγή του από την Τραπεζούντα, μίλησε με συγκίνηση για την ιστορική αυτή θεία λειτουργία στην Παναγία Σουμελά. Ευχαριστώντας τον Οικουμενικό Πατριάρχη του προσέφερε ως δώρο ένα κειμήλιο που κάποτε άνηκε στην προγιαγιά του. Μια «Φοτά», δηλαδή μια μεταξωτή ποδιά που υφάνθηκε σε αργαλειό της Τραπεζούντας στις αρχές του 20ου αιώνα και αποτελούσε εξάρτημα της επίσημης παραδοσιακής αμφίεσης των γυναικών του Πόντου.
Την ποδιά αυτή, η πρόγιαγιά του Ελένη Σιαμανίδου, με καταγωγή από την Κρώμνη, την μετέφερε στην Ελλάδα μετά τον ξεριζωμό. Ένα αντικείμενο που συμπλήρωνε τις αναμνήσεις από την ζωή στον Πόντο. H προγιαγιά ήταν ανιψιά του Ματθαίου Κωφίδη, βουλευτού Τραπεζούντος στην Οθωμανική Βουλή.
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης παρέλαβε το πολύτιμο αυτό δώρο, που έφερε επάνω του κεντημένη αφιέρωση στο πρόσωπό του, με ιδιαίτερο σεβασμό, «οι ενθάδε την κοινήν προσδοκώντες Ανάστασιν, τω Οικουμενικώ Πατριάρχη Βαρθολομαίω, ιερά Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή Μονή Παναγίας Σουμελά Πόντου, 15- 8- 2010».
Μετά τη Θεία Λειτουργία ο Μητροπολίτης Δράμας Παύλος, ο οποίος έλκει την καταγωγή του από την Τραπεζούντα, μίλησε με συγκίνηση για την ιστορική αυτή θεία λειτουργία στην Παναγία Σουμελά. Ευχαριστώντας τον Οικουμενικό Πατριάρχη του προσέφερε ως δώρο ένα κειμήλιο που κάποτε άνηκε στην προγιαγιά του. Μια «Φοτά», δηλαδή μια μεταξωτή ποδιά που υφάνθηκε σε αργαλειό της Τραπεζούντας στις αρχές του 20ου αιώνα και αποτελούσε εξάρτημα της επίσημης παραδοσιακής αμφίεσης των γυναικών του Πόντου.
Την ποδιά αυτή, η πρόγιαγιά του Ελένη Σιαμανίδου, με καταγωγή από την Κρώμνη, την μετέφερε στην Ελλάδα μετά τον ξεριζωμό. Ένα αντικείμενο που συμπλήρωνε τις αναμνήσεις από την ζωή στον Πόντο. H προγιαγιά ήταν ανιψιά του Ματθαίου Κωφίδη, βουλευτού Τραπεζούντος στην Οθωμανική Βουλή.
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης παρέλαβε το πολύτιμο αυτό δώρο, που έφερε επάνω του κεντημένη αφιέρωση στο πρόσωπό του, με ιδιαίτερο σεβασμό, «οι ενθάδε την κοινήν προσδοκώντες Ανάστασιν, τω Οικουμενικώ Πατριάρχη Βαρθολομαίω, ιερά Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή Μονή Παναγίας Σουμελά Πόντου, 15- 8- 2010».
«Θα το αποθησαυρίσουμε στο σκευοφυλάκιο του Πατριαρχείου», είπε εμφανώς συγκινημένος ο Πατριάρχης.
Αξίζει να σημειωθεί ότι, νωρίτερα στην ομιλία του, ο Πατριάρχης ευχήθηκε το ιστορικό αυτό γεγονός της Θείας Λειτουργίας να συμβάλει στην προσέγγιση Ελλήνων και Τούρκων.
«Ας είναι η Παναγία η Σουμελιώτισσα, η Αθηνιώτισσα Παναγία, η Παναγία του Ευαγγελιστού Λουκά, η Κυρία του Πόντου, εγγυήτρια καλλιτέρων ημερών δια τους δύο λαούς, οι οποίοι συναντώνται σήμερον εις το εδώ εορτάζον πανίερον σέβασμά της! «Εκεί ατέν προσκύναναν Χριστιανοί και Τούρκοι». Το προσκύνημά μας αυτό ας είναι μία επί πλέον γέφυρα επικοινωνίας και εμπιστοσύνης ανάμεσα εις τους δύο λαούς», είπε με νόημα ο Οικουμενικός Πατριάρχης.
Αξίζει να σημειωθεί ότι, νωρίτερα στην ομιλία του, ο Πατριάρχης ευχήθηκε το ιστορικό αυτό γεγονός της Θείας Λειτουργίας να συμβάλει στην προσέγγιση Ελλήνων και Τούρκων.
«Ας είναι η Παναγία η Σουμελιώτισσα, η Αθηνιώτισσα Παναγία, η Παναγία του Ευαγγελιστού Λουκά, η Κυρία του Πόντου, εγγυήτρια καλλιτέρων ημερών δια τους δύο λαούς, οι οποίοι συναντώνται σήμερον εις το εδώ εορτάζον πανίερον σέβασμά της! «Εκεί ατέν προσκύναναν Χριστιανοί και Τούρκοι». Το προσκύνημά μας αυτό ας είναι μία επί πλέον γέφυρα επικοινωνίας και εμπιστοσύνης ανάμεσα εις τους δύο λαούς», είπε με νόημα ο Οικουμενικός Πατριάρχης.
