ὑπὸ
Γέροντος Χαλκηδόνος Ἀθανασίου
Γνωστόν, ὅτι τὰ ρομπότ – “ὕβρις κατὰ τοῦ Δημιουργοῦ”; εἰσέρχονται πλέον βαθέως εἰς τὴν ζωὴν τῶν ἀνθρώπων.
Αὐτὰ εἶναι μία μηχανικὴ συσκευή, ἡ ὁποία ἠμπορεῖ νὰ ὑποκαθιστᾶ τὸν ἄνθρωπο εἰς διαφόρους ἐργασίας καὶ νὰ δρᾶ ἀπ’ εὐθείας ἐλεγχομένη ὑπ’ αὐτοῦ ἢ αὐτονόμως κάτω ἀπὸ τὸν ἔλεγχον ἑνὸς προγραμματισμένου ὑπολογιστοῦ.
Ἐργασίας δυσκόλους ἢ ἐπικινδύνους δι’ ἕναν ἄνθρωπον, ἢ ποὺ γίνονται ταχύτερον ἢ ἐφθηνότερον ἀπὸ αὐτά.
Ἡ λέξις προέρχεται ἐκ τοῦ σλαβικοῦ robota, ἀπὸ τὸν Τσέχο K. Čapek, ποὺ σημαίνει ἐργασίαν, μετώπου ἢ καταναγκαστικήν.
Ἀπὸ τὰ πρῶτα ρομπὸτ ἀναφέρεται εἰς τὴν ἑλληνικὴν μυθολογίαν ὁ Ταλὼς, ὅπως ὁ Δαίδαλος, εἰς τὴν ἀρχαίαν τεχνολογίαν Ἥρων ὁ Ἀλεξανδρεύς (1. αἰ. π.Χ.), Ἀρχύτας ὁ Ταραντῖνος κ.ἄ.
Μὲ τὴν ἀνάπτυξιν καὶ μελέτην τῶν ρομπότ, ἀσχολεῖται ἡ ρομποτικὴ ἐπιστήμη ποὺ ἀποτελεῖ συνδυασμὸ κυρίως τῆς πληροφορικῆς, τῆς ἠλεκτρονικῆς καὶ τῆς μηχανολογίας. Εἰς τὴν ἐπιστημονικὴν φαντασίαν συνήθως συναντῶνται ρομπὸτ μὲ τὴν ἀνθρώπινην μορφήν, καλούμενα ἀνδροειδῆ.
Πραγματικὰ ρομπὸτ κατεσκευάσθησαν μετὰ τὴν ἐφεύρεσιν τῶν ὑπολογιστῶν κατὰ τὸ 1940 καὶ εἶτα οἱ προσπάθειες τῶν ἐρευνητῶν ἑστιάσθησαν εἰς τὴν ἀναπαραγωγὴν ἀνθρωπίνων ἱκανοτήτων, δῆλα δὴ εἰς τὴν ἐπίτευξιν τεχνητῆς νοημοσύνης. Οὕτως τὸ 2050 ὁ ταχὺς ρυθμὸς ἀναπτύξεως τῆς πληροφορικῆς θὰ ὁδηγήσει εἰς τὴν δημιουργίαν ρομπότ, εὐφυεστέρων τῶν ἀνθρώπων, καθ’ ὅτι ἡ ἰσχὺς τῶν ὑπολογιστῶν διπλασιάζεται ἀνὰ δεκαοκτὼ μήνας περίπου. Καὶ τότε “ἔσται ὁ κλαυθμὸς καὶ ὁ βρυγμὸς τῶν ὀδόντων” (Ματθ. 25, 30).
Τὰ ρομπὸτ εἶναι κινητά ἢ ἀκίνητα, χρησιμοποιούμενα εἰς τὴν βιομηχανίαν, τὰς ὑπηρεσίας, τὴν ἰατρικήν, τὴν πολεμικὴν τεχνολογίαν, τὴν κατασκευὴν παιγνίων καὶ ἐσχάτως εἰς τὴν διερεύνησιν τοῦ παρελθόντος ὅπως τὴν ὑποβρύχιον ἀρχαιολογίαν. Ὅσον δὲ περισσότερον αὐτονόμως δρᾶ τὸ ρομπότ, τόσον περισσοτέρα καὶ ἡ πιθανότης ζημίας διὰ τὸν ἄνθρωπον καὶ τὰ ἀντικείμενα.
Ἡ χρῆσις ἐπικινδύνων μηχανῶν εἰς τὸν πόλεμον, καθιστᾶ περιττὸν τὸ πρόβλημα τῶν ἠθικῶν ἀξιῶν κατὰ τὸν προγραμματισμὸν καὶ ρομαντικὴν φαντασίαν τὴν ἀπαίτησιν γενικῶς μέτρων ἀσφαλείας δι’ ὅλα τὰ ρομπότ. Ἐπικίνδυνα παρ’ ὅλας τὰς εὐργετικὰς των πλευρὰς διὰ τὸν ἄνθρωπον, –δὲν τρώγουν, δὲν πίνουν, δὲν ἀσθενοῦν, δὲν ζητοῦν ἀδείας, δὲν ἀπεργοῦν ἀλλὰ ἐργάζονται ἐπὶ 24 ὥρας! ἀνεξαρτήτως τῶν ἀναφυομένων ἐργασιακῶν προβλημάτων– εἰς τὴν πολεμικὴν βιομηχανίαν, εἶναι ὅταν αὐτὰ γίνονται αὐτόνομα ὁλοσχερῶς, καὶ τοῦτο διότι αἱ μηχαναὶ θὰ ἔχουν ἐλευθερίαν ἀποφάσεως διὰ τῶν ἠλιθίων ἀλγορίθμων, τοῦθ’ ὅπερ ἤδη ἔχει ἐπιτευχθεῖ, κρυφίως εἰσέτι, εἰς ὁρισμένα κράτη, ὅπως τὴν Ρωσίαν, ΗΠΑ, Νότιον Κορέαν, Κίναν καὶ Ἰσραήλ (M. Frei)1.
Τὰ ρομπὸτ ὅμως ἐσχάτως χρησιμοποιοῦνται καὶ εἰς τὴν τέχνην, καθὼς εἰς τὴν ὁμάδα “Οἰκογένεια τῶν ρομπότ” τοῦ Κορεάτου N. J. Paik ἀπὸ τὴν ὁποίαν περὶ τὸ 1980 προῆλθεν ἡ “Μήτηρ καὶ ὁ Πατήρ”, τὰ ὁποῖα διευρύνθησαν μὲ ἄλλας μορφὰς ἱστορικῆς ἢ φιλολογικῆς χροιᾶς, ὅπως τῶν A. Einstein, E. A. Poe καὶ φίλους τοῦ Paik, ὅπως τοὺς N. Cage, M. Cunningham ἢ J. Beuys ἢ τὰ ρομπὸτ ὡς ἀντικείμενα τέχνης, εἰς τὴν Ἕνωσιν Καλλιτεχνῶν Αὐστρίας (Shifz), ἡ ὁποία ἀσχολεῖται κυρίως μὲ τὴν σχέσιν τοῦ ἀνθρώπου καὶ τῆς μηχανῆς. Τοιουτοτρόπως μία ἔκθεσις καλλιτεχνῶν δύναται νὰ ἀποτελεῖ δίοδον εἰς τὸν ψηφιακὸν κόσμον διὰ τῶν ἐνισχυμένων αἰσθητικῶν πειραμάτων των, τὰ ὁποῖα ἀνατρέπουν τὰς γνωστὰς ἐννοίας περὶ σύμπαντος καὶ χρόνου. Πρβλ. καὶ τὰς “φιλοσοφικὰς μηχανάς” τοῦ J. Tinguely (1991)2.
Οἱ καλλιτέχναι εἰς μίαν κοινωνίαν ὅπου διαρκῶς αὐξάνει ἡ ρομποτική, συμπεριλαμβανομένης καὶ τῆς τεχνητῆς νοημοσύνης, ἀνακαλύπτουν νέας τεχνολογίας, αἱ ὁποῖαι δημιουργοῦν νέας μορφὰς κατὰ τὴν ἐκτέλεσιν καὶ προβολὴν τῶν ἔργων τῆς τέχνης. Γνωρίζοντες δὲ τοὺς κινδύνους τῆς αὐτομάτως κινουμένης τεχνητῆς νοημοσύνης ἐχρησιμοποίησαν τὴν τεχνολογίαν διὰ νὰ φθάσουν εἰς τὸν σκοπόν των, ἀρχίζοντες ἀπὸ τὰς τοιχογραφίας τῶν σπηλαίων, μετὰ δὲ ἐκράτησαν αὐτὴν διὰ τὰ προβλήματα καὶ τὰ ὁράματά των. Περιπλοκότεραι συνθέσεις ὁδηγοῦν εἰς αὐξανομένας αὐτονόμως ἐργασίας, δημιουργῶντας ἀπείρους μορφὰς διὰ τοῦ παιγνίου αὐτοῦ, τῇ βοηθείᾳ τῶν σταθερῶς ἀλλασσόντων στρωμάτων καὶ ἐπηρεάζοντας. Τελικῶς τίθενται ἐρωτήματα, ὅπως: Τί ἠμπορεῖ νὰ κάνει τὸ ρομπὸτ τὸ ὁποῖο ἀδυνατεῖ ὁ καλλιτέχνης; Ἐὰν τὸ ἄψυχο, τερατόμορφο καὶ αὐτόνομο ρομπὸτ ἔχει τεχνητὴν νοημοσύνην, διαθέτει καὶ ὁράματα, σκέψεις, ἰδέας καὶ δημιουργικὴν ἱκανότητα3. Καὶ εἶναι τά “κατασκευάσματά” του ὅπως καὶ ἄλλων μεταμοντέρνων ρευμάτων τέχνη, ἔστω καὶ ἂν τυγχάνει “παραστατική” ἢ μὲ μορφολογικὰ ὑπολείμματα; Ποῖα τὰ ὠφέλη των διὰ τὸν ἄνθρωπον;
Βεβαίως ἡ τέχνη εἶναι πἀντοτε δυναμικὴ καὶ μεταβάλλεται διαχρονικῶς. Τότε τί εἶναι ἡ ἀρχαία Ἑλληνική, ἡ Μεσαιωνικὴ καὶ ἡ Νεώτερη, τοὐλάχιστον ἀπὸ τεχνικῆς ἀπόψεως;
____________________________________________________________________
1- Z. Cerman – W. Barthlott – J. Nieder, Erfindungen der Natur, Ἁμβοῦργο 2011, 11-16. E. Rheinheimer-Chabbi, Wenn Roboter Kriege führen, Publik-Forum ἀρ. 5 (2018) 22-23.
2- Z. Cerman κ.ἄ., Ἐργ. μνημ. 234-237.
3- Sanata Robotların Yeri, Artam Global Art and Design ἀρ. 48 (2018) 35.
Αὐτὰ εἶναι μία μηχανικὴ συσκευή, ἡ ὁποία ἠμπορεῖ νὰ ὑποκαθιστᾶ τὸν ἄνθρωπο εἰς διαφόρους ἐργασίας καὶ νὰ δρᾶ ἀπ’ εὐθείας ἐλεγχομένη ὑπ’ αὐτοῦ ἢ αὐτονόμως κάτω ἀπὸ τὸν ἔλεγχον ἑνὸς προγραμματισμένου ὑπολογιστοῦ.
Ἐργασίας δυσκόλους ἢ ἐπικινδύνους δι’ ἕναν ἄνθρωπον, ἢ ποὺ γίνονται ταχύτερον ἢ ἐφθηνότερον ἀπὸ αὐτά.
Ἡ λέξις προέρχεται ἐκ τοῦ σλαβικοῦ robota, ἀπὸ τὸν Τσέχο K. Čapek, ποὺ σημαίνει ἐργασίαν, μετώπου ἢ καταναγκαστικήν.
Ἀπὸ τὰ πρῶτα ρομπὸτ ἀναφέρεται εἰς τὴν ἑλληνικὴν μυθολογίαν ὁ Ταλὼς, ὅπως ὁ Δαίδαλος, εἰς τὴν ἀρχαίαν τεχνολογίαν Ἥρων ὁ Ἀλεξανδρεύς (1. αἰ. π.Χ.), Ἀρχύτας ὁ Ταραντῖνος κ.ἄ.
Μὲ τὴν ἀνάπτυξιν καὶ μελέτην τῶν ρομπότ, ἀσχολεῖται ἡ ρομποτικὴ ἐπιστήμη ποὺ ἀποτελεῖ συνδυασμὸ κυρίως τῆς πληροφορικῆς, τῆς ἠλεκτρονικῆς καὶ τῆς μηχανολογίας. Εἰς τὴν ἐπιστημονικὴν φαντασίαν συνήθως συναντῶνται ρομπὸτ μὲ τὴν ἀνθρώπινην μορφήν, καλούμενα ἀνδροειδῆ.
Πραγματικὰ ρομπὸτ κατεσκευάσθησαν μετὰ τὴν ἐφεύρεσιν τῶν ὑπολογιστῶν κατὰ τὸ 1940 καὶ εἶτα οἱ προσπάθειες τῶν ἐρευνητῶν ἑστιάσθησαν εἰς τὴν ἀναπαραγωγὴν ἀνθρωπίνων ἱκανοτήτων, δῆλα δὴ εἰς τὴν ἐπίτευξιν τεχνητῆς νοημοσύνης. Οὕτως τὸ 2050 ὁ ταχὺς ρυθμὸς ἀναπτύξεως τῆς πληροφορικῆς θὰ ὁδηγήσει εἰς τὴν δημιουργίαν ρομπότ, εὐφυεστέρων τῶν ἀνθρώπων, καθ’ ὅτι ἡ ἰσχὺς τῶν ὑπολογιστῶν διπλασιάζεται ἀνὰ δεκαοκτὼ μήνας περίπου. Καὶ τότε “ἔσται ὁ κλαυθμὸς καὶ ὁ βρυγμὸς τῶν ὀδόντων” (Ματθ. 25, 30).
Τὰ ρομπὸτ εἶναι κινητά ἢ ἀκίνητα, χρησιμοποιούμενα εἰς τὴν βιομηχανίαν, τὰς ὑπηρεσίας, τὴν ἰατρικήν, τὴν πολεμικὴν τεχνολογίαν, τὴν κατασκευὴν παιγνίων καὶ ἐσχάτως εἰς τὴν διερεύνησιν τοῦ παρελθόντος ὅπως τὴν ὑποβρύχιον ἀρχαιολογίαν. Ὅσον δὲ περισσότερον αὐτονόμως δρᾶ τὸ ρομπότ, τόσον περισσοτέρα καὶ ἡ πιθανότης ζημίας διὰ τὸν ἄνθρωπον καὶ τὰ ἀντικείμενα.
Ἡ χρῆσις ἐπικινδύνων μηχανῶν εἰς τὸν πόλεμον, καθιστᾶ περιττὸν τὸ πρόβλημα τῶν ἠθικῶν ἀξιῶν κατὰ τὸν προγραμματισμὸν καὶ ρομαντικὴν φαντασίαν τὴν ἀπαίτησιν γενικῶς μέτρων ἀσφαλείας δι’ ὅλα τὰ ρομπότ. Ἐπικίνδυνα παρ’ ὅλας τὰς εὐργετικὰς των πλευρὰς διὰ τὸν ἄνθρωπον, –δὲν τρώγουν, δὲν πίνουν, δὲν ἀσθενοῦν, δὲν ζητοῦν ἀδείας, δὲν ἀπεργοῦν ἀλλὰ ἐργάζονται ἐπὶ 24 ὥρας! ἀνεξαρτήτως τῶν ἀναφυομένων ἐργασιακῶν προβλημάτων– εἰς τὴν πολεμικὴν βιομηχανίαν, εἶναι ὅταν αὐτὰ γίνονται αὐτόνομα ὁλοσχερῶς, καὶ τοῦτο διότι αἱ μηχαναὶ θὰ ἔχουν ἐλευθερίαν ἀποφάσεως διὰ τῶν ἠλιθίων ἀλγορίθμων, τοῦθ’ ὅπερ ἤδη ἔχει ἐπιτευχθεῖ, κρυφίως εἰσέτι, εἰς ὁρισμένα κράτη, ὅπως τὴν Ρωσίαν, ΗΠΑ, Νότιον Κορέαν, Κίναν καὶ Ἰσραήλ (M. Frei)1.
Τὰ ρομπὸτ ὅμως ἐσχάτως χρησιμοποιοῦνται καὶ εἰς τὴν τέχνην, καθὼς εἰς τὴν ὁμάδα “Οἰκογένεια τῶν ρομπότ” τοῦ Κορεάτου N. J. Paik ἀπὸ τὴν ὁποίαν περὶ τὸ 1980 προῆλθεν ἡ “Μήτηρ καὶ ὁ Πατήρ”, τὰ ὁποῖα διευρύνθησαν μὲ ἄλλας μορφὰς ἱστορικῆς ἢ φιλολογικῆς χροιᾶς, ὅπως τῶν A. Einstein, E. A. Poe καὶ φίλους τοῦ Paik, ὅπως τοὺς N. Cage, M. Cunningham ἢ J. Beuys ἢ τὰ ρομπὸτ ὡς ἀντικείμενα τέχνης, εἰς τὴν Ἕνωσιν Καλλιτεχνῶν Αὐστρίας (Shifz), ἡ ὁποία ἀσχολεῖται κυρίως μὲ τὴν σχέσιν τοῦ ἀνθρώπου καὶ τῆς μηχανῆς. Τοιουτοτρόπως μία ἔκθεσις καλλιτεχνῶν δύναται νὰ ἀποτελεῖ δίοδον εἰς τὸν ψηφιακὸν κόσμον διὰ τῶν ἐνισχυμένων αἰσθητικῶν πειραμάτων των, τὰ ὁποῖα ἀνατρέπουν τὰς γνωστὰς ἐννοίας περὶ σύμπαντος καὶ χρόνου. Πρβλ. καὶ τὰς “φιλοσοφικὰς μηχανάς” τοῦ J. Tinguely (1991)2.
Οἱ καλλιτέχναι εἰς μίαν κοινωνίαν ὅπου διαρκῶς αὐξάνει ἡ ρομποτική, συμπεριλαμβανομένης καὶ τῆς τεχνητῆς νοημοσύνης, ἀνακαλύπτουν νέας τεχνολογίας, αἱ ὁποῖαι δημιουργοῦν νέας μορφὰς κατὰ τὴν ἐκτέλεσιν καὶ προβολὴν τῶν ἔργων τῆς τέχνης. Γνωρίζοντες δὲ τοὺς κινδύνους τῆς αὐτομάτως κινουμένης τεχνητῆς νοημοσύνης ἐχρησιμοποίησαν τὴν τεχνολογίαν διὰ νὰ φθάσουν εἰς τὸν σκοπόν των, ἀρχίζοντες ἀπὸ τὰς τοιχογραφίας τῶν σπηλαίων, μετὰ δὲ ἐκράτησαν αὐτὴν διὰ τὰ προβλήματα καὶ τὰ ὁράματά των. Περιπλοκότεραι συνθέσεις ὁδηγοῦν εἰς αὐξανομένας αὐτονόμως ἐργασίας, δημιουργῶντας ἀπείρους μορφὰς διὰ τοῦ παιγνίου αὐτοῦ, τῇ βοηθείᾳ τῶν σταθερῶς ἀλλασσόντων στρωμάτων καὶ ἐπηρεάζοντας. Τελικῶς τίθενται ἐρωτήματα, ὅπως: Τί ἠμπορεῖ νὰ κάνει τὸ ρομπὸτ τὸ ὁποῖο ἀδυνατεῖ ὁ καλλιτέχνης; Ἐὰν τὸ ἄψυχο, τερατόμορφο καὶ αὐτόνομο ρομπὸτ ἔχει τεχνητὴν νοημοσύνην, διαθέτει καὶ ὁράματα, σκέψεις, ἰδέας καὶ δημιουργικὴν ἱκανότητα3. Καὶ εἶναι τά “κατασκευάσματά” του ὅπως καὶ ἄλλων μεταμοντέρνων ρευμάτων τέχνη, ἔστω καὶ ἂν τυγχάνει “παραστατική” ἢ μὲ μορφολογικὰ ὑπολείμματα; Ποῖα τὰ ὠφέλη των διὰ τὸν ἄνθρωπον;
Βεβαίως ἡ τέχνη εἶναι πἀντοτε δυναμικὴ καὶ μεταβάλλεται διαχρονικῶς. Τότε τί εἶναι ἡ ἀρχαία Ἑλληνική, ἡ Μεσαιωνικὴ καὶ ἡ Νεώτερη, τοὐλάχιστον ἀπὸ τεχνικῆς ἀπόψεως;
____________________________________________________________________
1- Z. Cerman – W. Barthlott – J. Nieder, Erfindungen der Natur, Ἁμβοῦργο 2011, 11-16. E. Rheinheimer-Chabbi, Wenn Roboter Kriege führen, Publik-Forum ἀρ. 5 (2018) 22-23.
2- Z. Cerman κ.ἄ., Ἐργ. μνημ. 234-237.
3- Sanata Robotların Yeri, Artam Global Art and Design ἀρ. 48 (2018) 35.
