Ο ΓΕΡΩΝ ΧΑΛΚΗΔΟΝΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΓΙΟ ΝΙΚΟΛΑΟ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΥΟΡΚΗΣ

Ο “ΒΙΑΣΜΟΣ” ΤΟΥ SANTIAGO 

ὑπὸ

Γέροντος Χαλκηδόνος Ἀθανασίου 

“Ἡ δημιουργία καὶ ἡ γένεσις 

εἶναι τὸ κύριον εἰς τὴν τέχνην”. 

(Ζήνων) 

Ὡς γνωστόν, μετὰ τὸ καταστρεπτικόν “ὁλοκαύτωμα” τοῦ Ἀϊ Νικόλα τὸ 2001 στὸ Παγκόσμιο Κέντρο Ἐμπορίου τῆς Νέας Ὑόρκης, ἀνετέθη κατόπιν διαγωνισμῶν, ἡ κατασκευή του ἐκ νέου εἰς τὸν διάσημον ἀρχιτέκτονα, μηχανικὸν καὶ καλλιτέχνην Santiago Calatrava1. Ἕναν ἄνθρωπο ἀρχιτεκτονογλύπτη καὶ ποιητὴ μὲ μεγάλα ὁράματα. 

Τὸ δὲ 2013 καὶ 2015 ἐδημοσίευσε2 ὁ γράφων ἕνα ἄρθρο ὑπὸ τὸν τίτλο: Ὁ Calatrava – te-lactava καὶ ὁ Santa Claus, τὸ ὁποῖον ἀπέστειλε καὶ εἰς τὴν Ἀρχιεπισκοπὴν Ἀμερικῆς, ἡ ὁποία καὶ ἐσχάτως τὸν διεβεβαίωσεν, ὅλως ἁπλῶς, ὅτι δὲν τὸ ἔλαβεν! Εἰς αὐτό, ὁ γράφων ἀνέφερε συντόμως τὰ γνωστὰ χαρίσματα καὶ τὶς ἐλλείψεις τοῦ καλλιτέχνου, διερωτώμενος ἐὰν καὶ κατὰ πόσον τὰ ἔλαβον ὑπ’ ὄψιν οἱ ἐντολοδόχοι τῆς κατασκευῆς, ἡ ὁποία θὰ κοστίσει μεταξὺ 40 καὶ 80 ἑκατομμυρίων USD (sic), ἐὰν ἐννοεῖται λόγῳ τῆς ἀπὸ ἐτῶν σοβούσης δεινῆς, ὡς μή ὤφελε, οἰκονομικῆς κρίσεως τῆς Ἀρχιεπισκοπῆς, θὰ δυνηθεῖ νὰ ἀποπερατωθεῖ. Ἤδη δὲ νεόταται πληροφορίαι βεβαιώνουν, ὅτι αἱ κατασκευαστικαὶ ἑταιρεῖαι ἐσταμάτησαν τὰς ἐργασίας των λόγῳ τῶν ὑφισταμένων χρεῶν3! Ἐπίσης καὶ κρίσεις τινὰς ὑπερμάχων τοῦ μοντερνισμοῦ καὶ τοῦ φονταμενταλισμοῦ ἐν τῇ ὀρθοδόξῳ ναοδομίᾳ, διὰ τὸν ναὸν καὶ ἑτέρους ἐν Εὐρώπῃ, ὡς ἐν Chambésy, Ζυρίχῃ καὶ ἀλλαχοῦ. 

Καὶ ποῖοι εἶναι οὗτοι: Εὐτυχῶς καί τινες ἐκ τῶν τὰ πρῶτα φερόντων ἐκ τῶν λαϊκῶν ἐκπροσώπων καὶ Ὀργανισμῶν ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ, “διαχειριζομένων μετὰ διαφανείας” καὶ ἀξιεπαίνως, τοῦθ’ ὅπερ τεκμαίρεται καὶ ἐκ τῆς σημερινῆς κρίσεως! τὰ κοινά, ἄμοιρων οὐχὶ σπανίως καὶ τῶν τοιούτων θεμάτων, οἱ ὁποῖοι “ἐκόσμησαν” πολλάκις, καίτοι οὐχὶ μόνον εἰς τὸ παρελθόν, ὅτε ἡ συντήρησις βεβαίως ἦτο ἄγνωστος, τοὺς ἡμετέρους ναοὺς διὰ οὐκ ὀλίγων ἐκτρωμάτων εἰκονογραφικῶν καὶ ἄλλων. Ἤδη δὲ ἀναφέρεταί τι τὸ ὁποῖον ἰσχύει διὰ πολλὰς περιπτώσεις, ὅτι δηλαδή “αἱ ἐκκλησιαστικαὶ ἀρχαὶ καταστρέφουν τὰ μνημεῖα, λόγῳ καὶ τῆς λανθασμένης ἀντιμετωπίσεως τῶν μνημείων ὑπ’ αὐτῶν!”4 καὶ τῆς μετ’ ἐπιμονῆς “παντογνωσίας” καί ἁρμοδιότητος καὶ τῶν λοιπῶν ὑπευθύνων φόρεων. 

Αἱ “σοφαί” λοιπὸν αὗται κεφαλαὶ ἐπίεσαν τὸν ἀρχιτέκτονα νὰ κατασκευάσει τὸν ναὸν σύμφωνον πρὸς τὴν παράδοσιν τῆς Ἐκκλησίας –τοὐλάχιστον ἐξωτερικῶς κρινόμενον–, τοῦθ’ ὅπερ ὅμως ἀρχικῶς δὲν ἠμποροῦσε νὰ ἀποδεχθεῖ ὁ Calatrava, καίτοι ἐνέδωσεν εἰς τὸ τέλος, ἄγνωστον διατί. 

Βεβαίως εἶναι γνωστόν, ὅτι κατὰ τὸν Μεσαίωνα καὶ μέχρι τοῦ 18. αἰῶνος, παραγγελιοδόχος τῶν ἐκκλησιαστικῶν ἔργων ἦτο κυρίως ἡ Ἐκκλησία, χωρὶς τοῦτο νὰ σημαίνει ὅτι ὑπῆρχεν ἐν προκειμένῳ συνήθως αὐστηρὰ βία καὶ προδιαγραφαί, μάλιστα δὲ ὑπὸ διαφόρων “παντελονοφόρων Κριτῶν τῆς Οἰκουμένης”, οἱ δὲ καλλιτέχναι ἦσαν ἐλεύθεροι διὰ τὴν δημιουργικήν των ἐργασίαν. Ἂς ἐνθυμηθῶμεν τὸ ὅτι ὁ Da Vinci εἰς τὸν περίφημον Μυστικόν του Δεῖπνον διὰ τὴν προσωπογραφίαν τοῦ Ἰούδα ἐπέλεξε τὸν ἡγούμενον τῆς Μονῆς! καὶ ὅτι ὁ βιασμὸς τοῦ πνεύματος καὶ τῆς πραγματικῆς ἐλευθερίας εἶναι ἡ χειροτέρα μορφὴ αὐτοῦ, ὅταν μάλιστα γίνεται ἐξ ἰδιοτελῶν ἐλατηρίων. 

Φαίνεται λοιπὸν ὅτι “ἐπιέσθη” ὁ ἀρχιτέκτων, καὶ τοῦτο ὡσὰν νὰ μὴν ὑπῆρχον περὶ τὸν ναὸν μοντέρνα κτήρια, πρὸς τὰ ὁποῖα ἔπρεπε νὰ προσαρμοσθεῖ οὗτος, ἢ ὡσὰν νὰ μὴν ὑφίστανται λαμπροὶ σύγχρονοι ὀρθόδοξοι ναοὶ εἰς ἄλλας Ἱ. Μητροπόλεις τῆς Ἱ. Ἀρχιεπισκοπῆς, ἔχοντες καὶ στοιχεῖα τῆς βυζαντινῆς παραδόσεως! Ὅμως τοὺς ἐντολοδόχους προφανῶς κατηύθηνε ἡ ἐπίδειξις καὶ τὸ show, ἔστω καὶ ὑβριδικῶς, μὲ τὴν Ὀρθόδοξον παράδοσιν, πρᾶγμα ὀξύμωρον καθ’ ἑαυτό. 

Τί λοιπὸν εἶναι ὁ ναὸς τοῦ Ἀϊ Νικόλα οὗτος; Ἔργον τοῦ Calatrava ἢ οὐχί; καὶ πῶς ἐπέτρεψε τοῦτο οὗτος παραθεωρήσας τὰ ἰδέας καὶ τὰ ὁράματά του; “Ὤδινεν τοίνυν ὄρος καὶ ἔτεκεν μῦν”!
Ὡς ἐκ τούτου ἀσφαλῶς δὲν θὰ ἠδύνατο καὶ αὐτὸς νὰ εἴπει: “Ἀθῷός εἰμι ἀπὸ τοῦ αἵματος τοῦ δικαίου τούτου” (Ματθ. 27, 24).
“Ἂς ὄψονται πάντως κυρίως οἱ ὑπεύθυνοι εἰς ὂν ἐξεκέντησαν”… (Ἰω. 19, 37). 

____________________________________ 

1- P. Jodidio, Calatrava 1951 Architect, Engineer, Artist, Κολωνία 2007. Πρβλ. τὰ ἄρθρα, τὰ ὁποῖα ἐδημοσιεύθησαν γιὰ τὴν κατασκευὴ τοῦ ναοῦ στὸ Orthodox Observer ὑπὸ τὸν τίτλο: Ἕνας Φάρος τῆς Ὀρθοδοξίας στὴ σκιὰ τῶν γιγάντων, St. Nicholas_Ground Zero καὶ St. Nicholas National Shrine μεταξὺ τῶν ἐτῶν 2013 καὶ 2016 καὶ συνεχίζονται. 

2- Ἀ. Παπᾶ, Χαλκηδόνος, Ρινήματα θεολογικά, τεχνοκριτικά, ἱστορικὰ καὶ ἄλλα τινὰ ἀπὸ τὸν Βόσπορο Ε΄, Θεσσαλονίκη 2015, 79-81. 

3- Δήλωση τῆς AHEPA γιὰ τὸν Ἅγιο Νικόλαο, Ἐθνικὸς Κῆρυξ 15.12. ἀρ. 103 (2017) 1, 5. 

4- Δ. Τριανταφυλλόπουλου, Τὰ ἐκκλησιαστικὰ μνημεῖα ὡς ἀντικείμενο τέχνης, Δημοκρατία 27.11 (2017).