Χθες, Παρασκευή 19 Μαΐου 2017, το βράδυ, στον Ιερό Ναό του Aγίου Γεωργίου Ροτόντα, στην Θεσσαλονίκη, πραγματοποιήθηκε εκδήλωση, με θέμα: «Πέτρος ο Βυζάντιος, Πρωτοψάλτης της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας (†1808)».
Την Μουσικολογική αυτή Σπουδή διοργάνωσε το Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
Την μουσική δράση του διακεκριμένου πρωτοψάλτη παρουσίασε ο επίκουρος καθηγητής κ. Εμμανουήλ Γιαννόπουλος, ενώ μελοποιήσεις του απέδωσε χορός ψαλτών υπό την διεύθυνση του Άρχοντος Πρωτοψάλτου της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας κ. Παναγιώτη Νεοχωρίτη.
Την μουσική δράση του διακεκριμένου πρωτοψάλτη παρουσίασε ο επίκουρος καθηγητής κ. Εμμανουήλ Γιαννόπουλος, ενώ μελοποιήσεις του απέδωσε χορός ψαλτών υπό την διεύθυνση του Άρχοντος Πρωτοψάλτου της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας κ. Παναγιώτη Νεοχωρίτη.
Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε υπό την πνευματική αιγίδα της Αγίας του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας και την ευλογία του Παναγιωτάτου Οικουμενικού Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου.
Ακολουθεί ο χαιρετισμός του προέδρου της Εφοροεπιτροπής της Κοινότητος Παναγίας Κουμαριωτίσσης Νεοχωρίου κ. Λάκη Βίγκα, Άρχοντος Μ. Χαρτοφύλακος της Μ.τ.Χ.Ε., ο οποίος παρέστη και μίλησε επειδή ο Πέτρος ο Βυζάντιος καταγόταν από το Νιχώρι και η Κοινότητα αποφάσισε να στηρίξει και οικονομικά την εκδήλωση.
Αύρα δρόσου Βοσπορίδα έφερε, καθώς έπνεε σήμερα ο Βαρδάρης, στην Νύφη του Θερμαϊκού, από την Βασιλεύουσα Πόλη του Κωνσταντίνου.
Αύρα οικεία για την οσμή της, που αγαλλιάζει και προσφέρει ζωτική ανάσα και θαλπωρή εις όλους όσους παρεπιδημούμε εις την ιερή Πόλη των προγόνων μας.
Αύρα που μας παρέσυρε και οδήγησε σήμερα τα βήματα μας, έστω πρόσκαιρα, από το ωραίο μας προάστιο, το Νιχώρι, στην περήφανη Αρχόντισσα της Μακεδονίας.
Και ιδού, ευρισκόμεθα ενώπιον σας σήμερα, αλλά και πλησίον σας.
Σεβαστοί πατέρες
Εντιμότατοι κύριοι βουλευταί και εκπρόσωποι των τοπικών Αρχών
Ελλογιμότατοι κ. καθηγητές
Αξιότιμοι Κυρίες και Κύριοι,
Αγαπητές φίλες, αγαπητοί φίλοι
Ως κοινότητα Νιχωρίου, προ ολίγων μόλις ημερών, την 6η και 7η Μαϊου, τιμήσαμε εις τους τρεις Ιερούς Ναούς μας στο Νιχώρι με λαμπρές εκδηλώσεις, την μνήμην του ιατρού και λογίου, Ευεργέτου του Ι. Ναού Παναγίας Κουμαριωτίσσης, δραστήριου μέλους της Ομογένειας και αξίου τέκνου του χωριού μας Στεφάνου Καραθεοδωρή, επί τη επετείω των 150 ετών από τον θάνατο του.
Σήμερα προσερχόμαστε με ιδιαίτερη συγκίνηση αλλά και καμάρι, στον ιστορικό Ιερό Ναό του Αγίου Γεωργίου, την επιβλητική Ροτόντα, για να τιμήσουμε την μνήμη ενός ακόμα επιφανούς ανδρός με τόπο καταγωγής το Νιχώρι του Βοσπόρου.
Παριστάμεθα ως Εφοροεπιτροπή Παναγίας Κουμαριωτίσσης εκπροσωπώντας την κοινότητα Νιχωρίου, αλλά και σύμπασα την Ρωμέικη κοινότητα της Πόλης, δια να αποτίσουμε φόρο τιμής στον Νιχωρίτη, τον δικό μας Πέτρο Πρωτοψάλτη τον Βυζάντιο, με την σημερινή μουσικολογική ημερίδα, που σκοπό έχει να αναδείξει το σημαντικότατο μουσικολογικό έργο και την τεράστια προσφορά του ανδρός.
Είναι αξία αδιαπραγμάτευτη για το γένος των Ρωμιών να τιμά τους προγόνους, πολλώ δε μάλλον όσους με έργα των, συνετέλεσαν στην πρόοδο και ευημερία του.
Η τιμή προς όλους εκείνους που προσέφεραν πολυτίμους υπηρεσίας στο γένος, η διατήρηση της ιστορικής μνήμης ζωντανής, και η ανάδειξη του πολιτισμικού της πλούτου, αποτελούσε πάντοτε για την Κοινότητα των Ρωμιών της Πόλης, βασική προϋπόθεση και απαραίτητο συστατικό για την επιβίωση και την συνέχιση της παρουσίας της στην πατρογονική γη, στην γενέτειρα Πόλη.
Αυτό συνεχίζει να κάνει και σήμερα, πιστή στις παραδόσεις και στις αξίες της, προσηλωμένη στους στόχους της, με επίγνωση του ιστορικού παρελθόντος, αλλά ενατενίζοντας με ελπίδα και αισιοδοξία το μέλλον.
Και όντως, καταφέρνει επιτυχώς να σταθεί όρθια, ακμαία, δυναμική, γενναία, παρά την όποια αριθμητική συρρίκνωση, τις αντίξοες συνθήκες, ανάμεσα σε μπόρες και τρικυμίες, σε θάλασσες ταραγμένες κι ενίοτε απειλητικές, έχοντας οιακοστρόφο στο καράβι της, τον πνευματικό της Πατέρα, τον Πατριάρχη του Γένους.
Μικρογραφία της ευρύτερης Κοινότητας των Ρωμιών και η κοινότητα Νιχωρίου, αποτελεί ένα ζωντανό και ενεργό κύτταρο της, που αγωνίζεται με αρετή και τόλμη για το μέλλον της, για την ευημερία και την πρόοδο της, τις διαχρονικές αξίες της, για την ανάδειξη της ταυτότητας και της ιστορίας της, και την διαφύλαξη της πνευματικής και υλικής παρακαταθήκης που της κληροδότησαν οι προπάτορες της, των οποίων την μνήμη τιμά με ιδιαίτερη ευαισθησία, ως ιερό καθήκον.
Με σταθερή και αταλάντευτη προσήλωση στις αρχές της, η Εφοροεπιτροπή Παναγίας Κουμαριωτίσσης, επιθυμώντας να τιμήσει την μνήμη του καταγόμενου εκ Νιχωρίου Πρωτοψάλτου Πέτρου του Βυζαντίου, με την ανάδειξη του έργου και της προσφοράς του προς την πατρώα ημών Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μουσική, με χαρά απεδέχθη να συμμετάσχει ενεργά στηρίζοντας οικονομικά την σημερινή εκδήλωση και τις εκδόσεις που θα ακολουθήσουν.
Θέλω να συγχαρώ από του βήματος αυτού τον κ. Εμμανουήλ Γιαννόπουλο, Επίκουρο Καθηγητή του Τμήματος Μουσικών Σπουδών της Σχολής Καλών Τεχνών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, δια την πρωτοβουλία οργάνωσης της μουσικολογικής σπουδής δια το έργον του Πέτρου Βυζαντίου, να ευχαριστήσω όσους συνετέλεσαν στην υλοποίηση της και να ευχηθώ ολόψυχα καλή επιτυχία.
Ευχαριστώ όλες και όλους για την σημερινή παρουσία σας.
(19 Μαϊου 2017, Ι. Ν. Αγίου Γεωργίου – Ροτόντα, Θεσσαλονίκη)
Πέτρος Βυζάντιος (ακμή περ. 1770-†1808)
Mαθητής του Πέτρου Πελοποννησίου. Δομέστικος (περ. 1771-1789), λαμπαδάριος (1789-1800) και, τέλος, πρωτοψάλτης (1800-1805 περ.) της Mεγ. Eκκλησίας. H μακρόχρονη ψαλτική του δράση συνυπάρχει με τη διδακτική και κυρίως με τη λαμπρή επίδοση στον χώρο της μελοποιίας και στις εξηγήσεις των παλαιών μελών. Kαταρχήν, στον τομέα της σύνθεσης συμπλήρωσε τα δύο γνωστά βιβλία του Πέτρου Πελοποννησίου, το Aναστασιματάριο, μελοποιώντας τα Κεκραγάρια με την παρεπόμενη Στιχολογία που έλειπαν, και το Eιρμολόγιο των Kαταβασιών, προσθέτοντας Ειρμούς κανόνων διαφόρων εορτών. O ίδιος επίσης τόνισε εξυπαρχής ένα Σύντομο Aναστασιματάριο και το κυριότερο, για πρώτη φορά, το Σύντομο Eιρμολόγιο (πρώτη δημοσίευση, Kων/πολη 1825). Έχει μελοποιήσει ακόμη και πολλά μέλη της Παπαδικής, όπως Κοινωνικά των Kυριακών (τρεις στάσεις) και ορισμένα του Ενιαυτού, οκτώ Χερουβικά κατ’ ήχον, Δοξολογίες, δύο Θεοτοκία, οκτώ Τιμιωτέρες κατ’ ήχον, τον νεκρώσιμο Άμωμο, και μερικά άλλα. Oι συνθέσεις του διακρίνονται για το απλό και απέριττο, ενώ ο ίδιος έψαλλε “εις το εύτακτον μάλλον αφορών και εις το εύρυθμον της ψαλμωδίας”, όπως σημειώνει o Xρύσανθος (Θεωρητικόν Mέγα, σ. LIII).
H επίδοσή του υπήρξε μεγάλη επίσης στις εξηγήσεις και στην αντιγραφή των χειρογράφων. Στο ζήτημα των εξηγήσεων ακολούθησε το αναλυτικό γραφικό σύστημα του Πέτρου Πελοποννησίου, το οποίο απλοποίησε ακόμη περισσότερο, και σ’ αυτό εξήγησε πολλά από τα παλαιά και νεώτερα μέλη (π.χ. το Άνωθεν οι προφήται ηχ βαρύς του Kουκουζέλη, το παλαιό μέλος Tη υπερμάχω ηχ πλ δ’ του Kλαδά, το οκτάηχο Θεοτόκε Παρθένε του Mπερεκέτη, και πολλά άλλα). Aυτόγραφά του, τέλος, σώζονται πάρα πολλά, χρονολογημένα συνήθως (μεταξύ των ετών 1773-1806) και άλλα αχρόνιστα. Έχει αντιγράψει, σε πολλαπλά ως επί το πλείστον αντίτυπα, όλα τα έργα του Πέτρου Πελοποννησίου (το Eιρμολόγιο, το Δοξαστάριο, το Aναστασιματάριο), το δικό του Σύντομο Eιρμολόγιο, το Δοξαστάριο του Iακώβου πρωτοψάλτου, όπως επίσης και πολυάριθμες Aνθολογίες της Nέας Παπαδικής. Mε την ψαλτική και διδακτική του δράση, το συνθετικό, εξηγητικό και αντιγραφικό του έργο, ο Πέτρος ο Bυζάντιος παραμένει ένας από τους πιο σημαντικούς μουσικούς στη δεύτερη μεγάλη περίοδο ακμής (1770-1820) του νεώτερου εκκλησιαστικού μέλους.
Το αυτόγραφο Σύντομο Ειρμολόγιο του Πέτρου Βυζαντίου, έτος 1800 – περ. 1805 (Πηγή: Μανόλης Κ. Χατζηγιακουμής, “Μνημεία και Σύμμεικτα Εκκλησιαστικής Μουσικής. Εκδοτικές Σειρές – Κείμενα και Σχολιασμοί (1999-2010)”, Έκδοση Κέντρου Ερευνών και Εκδόσεων, Αθήνα 2011) και η Προσωπογραφία του από Αγιορειτικό χφ του 1815 (Πηγή: Μανόλης Κ. Χατζηγιακουμής, “Χειρόγραφα Εκκλησιαστικής Μουσικής 1453-1820”, έκδοση Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος, Αθήνα 1980). Πηγή: Κέντρον Ερευνών και Εκδόσεων
