Πρεσβύτερος Ηρακλής Φίλιος (Θεολόγος, Βαλκανιολόγος)
Κληρικός Ι. Μητροπόλεως Σταγών & Μετεώρων
Είναι γνωστή η θεραπεία του παραλυτικού από τον Χριστό στην δεξαμενή της Βηθεσδά (Ιω. 5, 1-15). Κάποιος παραλυτικός, άρρωστος για τριάντα οκτώ έτη, περίμενε όλα αυτά τα χρόνια κάποιον συνάνθρωπο του να τον βοηθήσει και να τον βάλει στην δεξαμενή για να γιατρευτεί. Όλα αυτά τα χρόνια κανείς δεν τον βοήθησε. Ακόμη και το ιουδαϊκό ιερατείο. Μόνος του να βιώνει σε απόλυτα προσωπικό βαθμό και με απόλυτα προσωπικό τρόπο την ασθένεια του. Μέχρι την στιγμή που ο Χριστός έγινε ο Σωτήρας του.
Ο Χριστός τον ρώτησε εάν θέλει να γίνει υγιής. Και ποιος δεν θέλει; Ποιος ασθενής θα επιθυμούσε να βασανίζεται σωματικά και ψυχικά; Ποιος δεν θέλει να έχει την υγεία του; Τί ερώτηση του απηύθυνε ο Χριστός; Κι όμως. Στο σημείο αυτό συναντούμε τη βαθιά σύνδεση ψυχής και σώματος. Για την χριστιανική ανθρωπολογία, σύμφωνα με τους Πατέρες της Εκκλησίας, σώμα και ψυχή δημιουργήθηκαν μαζί. Ταυτόχρονα. Την ίδια στιγμή. Μάλιστα, ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος θα πει πως ‘’ἡ ψυχή οὔτε προϋφίσταται τοῦ σώματος οὔτε μεθυφίσταται· ἀλλά ἅμα τῇ τούτου γενέσει κτίζεται καί αὐτή’’. Γι’ αυτό και ο Merleau Ponty θα μιλήσει για χιασματική σχέση ψυχής και σώματος. Έτσι, δεν είναι μόνο η ασθένεια του σώματος, αλλά και της ψυχής. Και αυτό συμβαίνει με τα αρνητικά πάθη. Επομένως, ο παραλυτικός ήθελε να παλέψει με τα αρνητικά του πάθει και να γίνει υγιής;
Ο Χριστός είπε αργότερα στον παραλυτικό: ‘’Δες, έγινες υγιής, μην αμαρτάνεις πλέον, για να μην σου συμβεί κάτι χειρότερο’’ (Ιω. 5,15). Η κατάσταση λοιπόν του παραλυτικού υπήρξε απόρροια της κατάστασης στην οποία βρέθηκε ο άνθρωπος μετά την πτώση, όπου έπαυσε να βρίσκεται σε κοινωνία με τον Θεό. Εφόσον υπήρξε διακοπή της κοινωνίας με τον Θεό και αναφοράς της ανθρώπινης ύπαρξης στον Θεό Δημιουργό, που είναι η πηγή της ζωής, το κακό ήλθε στον άνθρωπο. Και όχι μόνο το κακό, ως παρυπόσταση, σύμφωνα με τους Πατέρες, αλλά και κάθε τι που συμπαρασύρει μαζί του, δηλαδή ο πόνος, η ασθένεια, ο θάνατος. Η ασθένεια του σώματος του παραλυτικού αποτελεί παράλληλα ασθένεια της ψυχής. Αυτό εννοείται έχοντας υπόψη μας την σχέση ψυχής και σώματος στην χριστιανική ανθρωπολογία. Ενδεικτικής σημασίας είναι οι στίχοι του α’ τροπαρίου της Θ’ Ωδής του Μεγάλου Κανόνα ‘’ὁ νοῦς τετραυμάτισται, τό σῶμα μεμαλάκισται, νοσεῖ τό πνεῦμα· ὁ λόγος ἠσθένησεν’’. Ασθενεί η ψυχή; Ασθενεί και το σώμα. Δεν τίθενται ανεπηρέαστα αυτά τα δύο μεγέθη. Γι’ αυτό και ο άγιος Γρηγόριος Παλαμάς θα σημειώσει, αναφερόμενος στην γενεσιουργό αιτία της ασθένειας και του θανάτου: ‘’Ὑποπεσούσης τῆς ψυχῆς τοῖς βρόχοις τῆς ἁμαρτίας, ὕστερον νόσοι καί θάνατος ἐπηκολούθησαν’’. Βέβαια, ο ασθενής δεν είναι καταδικασμένος στην ασθένεια. Η ενανθρώπιση του Θεού Λόγου λειτουργεί προς την αναίρεση του κακού, της φθοράς, του θανάτου και αυτό επισφραγίστηκε ως αυθεντική μαρτυρία με την Ανάσταση.
Ένα άλλο σημείο του θαύματος είναι η αναφορά στην ημέρα του Σαββάτου. Ο Χριστός πάντοτε σκανδάλιζε τους Ιουδαίους όταν θεράπευε το Σάββατο. Το πνεύμα των Ιουδαίων είχε εγκλωβιστεί στο γράμμα του νόμου, εγκλωβίζοντας ταυτόχρονα τον άνθρωπο σε έναν άκαμπτο νομικισμό, ο οποίος απείχε κατά πολύ από το πνεύμα της φιλανθρωπίας. Ο Χριστός δεν ιεράρχησε τις ημέρες και τους ανθρώπους, τοποθετώντας τον άνθρωπο σε υποδιαίστερη θέση από την ημέρα και καθιστώντας τον υποχείριο της. Εξάλλου, σύμφωνα με τον λόγο του Χριστού το Σάββατο έγινε για τον άνθρωπο και όχι ο άνθρωπος για το Σάββατο (Μάρκ. 2, 27). Αναφερόμενος στο θαύμα με τον παραλυτικό, σημειώνει ο άγιος Νικόλαος Βελιμίροβιτς: ‘’Και τέλος, ο Κύριος σκόπιμα θεράπευσε τον παραλυτικό ημέρα Σάββατο, αν και θα μπορούσε να το κάνει αυτό και Παρασκευή, αν ήθελε. Το ‘κανε αυτό για να καταγγείλει την ειδωλολατρική προσκύνηση των Ιουδαίων στην ημέρα του Σαββάτου. Να δείξει πως ο άνθρωπος αξίζει περισσότερο από οποιοδήποτε είδος νομικής τυπολατρείας’’.
Ο μακαριστός π. Αλέξανδρος Σμέμαν, ένας σπουδαίος θεολόγος του 20ου αιώνα, έφυγε από την επίγειο ζωή λόγω καρκίνου. Ο ίδιος δοκιμάστηκε πολύ με την ασθένειά του. Τα περιγράφει στο ‘’Ημερολόγιο’’ του. Πήρε την αγωνία του πόνου, της ασθένειας και τα μετέτρεψε σε ευχαριστιακή θεώρηση και ευκαιρία. Στο νοσοκομείο της Νέας Υόρκης διαγνώστηκε με πολλούς όγκους στο κεφάλι. Έγραφε για εκείνον, ο π. Ιωάννης Μέγιεντορφ: ‘’Ὁ πατήρ Αλέξανδρος τέλεσε την τελευταία του Θεία Λειτουργία εδώ, μαζί μας την ημέρα των Ευχαριστιών, στις 24 Νοεμβρίου. Όσοι από εμάς συμπροσευχήθηκαν μαζί του σ’ αυτό το παρεκκλήσι εκείνη την ημέρα, θυμούνται πως στο τέλος της Λειτουργίας, μας κάλεσε όλους εμάς να ευχαριστήσουμε τον Θεό για την Λειτουργία που μόλις είχαμε τελέσει, για τη χαρά και την κοινωνία που μας έχει δοθεί στην αγία Εκκλησία, για την κοινή μας διακονία στο Σεμινάριο του Αγίου Βλαδίμηρου, για τις οικογενειακές μας χαρές, για τα παιδιά γύρω μας, ακόμη και για τον θόρυβο που μερικές φορὲς αυτά κάνουν στην εκκλησία. … Ο πατήρ Αλέξανδρος ήταν έτοιμος και ευχαριστημένος, πρακτικά μέχρι την τελευταία του αναπνοή, να ευχαριστεί τον Θεό για όλα καί με τον τρόπο αυτόν κέρδισε μια ολοφάνερη νίκη, ένα σαφή θρίαμβο πάνω στον πόνο και στον ίδιο τον θάνατο’’.
