Παραθέτουμε την συνέντευξη που παρχώρησε για το Ορφανοτροφείο της Πριγκήπου στην εφημερίδα “Παραπολιτικά” και τον δημοσιογράφο Γιώργο Κουβαρά (Σάββατο 19-8-2023), ο Άρχων Μ. Χαρτοφύλαξ της Μ.τ.Χ.Ε. Λάκης Βίγκας.
Έχουν περάσει πέντε χρόνια από τότε που η Europa Nostra συμπεριέλαβε το Ορφανοτροφείο της Πριγκήπου στη λίστα με τα πολιτιστικά μνημεία που βρίσκονται σε κίνδυνο. Ύστερα από συστηματικές προσπάθειες των ομογενών μας και κυρίως με τη δική σας πρωτοβουλία και καθοδήγηση εγκρίθηκε η τελική άδεια για τη συντήρησή του. Τι μεσολάβησε από τότε μέχρι σήμερα;
Έχουν μεσολαβήσει μελέτες και τοπογραφικά, τρισδιάστατη ψηφιακή σάρωση και αρχιτεκτονική αποτύπωση του κτιρίου, οι απαραίτητες ενέργειες καταγραφής των πιο επικίνδυνων και πολύτιμων τμημάτων του Ορφανοτροφείου, όπως επίσης η κατάκτηση της τεχνογνωσίας και της μεθοδολογίας για την εκπόνηση του έργου αποκατάστασης. Έχουν μεσολαβήσει επιπλέον, οι χρονοβόρες συναντήσεις με αρμόδιους φορείς, οι τακτικές επισκέψεις μας σε κρατικές και δημοτικές υπηρεσίες, όπως και οι δύσκολες διαδικασίες εγκρίσεων για δημοπράτηση και διεξαγωγή διαγωνισμού αναδόχου της πρώτης φάσης των εργασιών αποκατάστασης.
Όλες αυτές οι προσπάθειες που έχουν γίνει μέχρι εδώ, είναι ένα σημαντικό βήμα; Ναι, σας απαντώ ανεπιφύλακτα. Το παράμονό μου είναι ότι, δεν έχει επιτευχθεί εκείνο το σημαντικό το βήμα, που ως Συντονιστής του έργου αποκατάστασης θα επιθυμούσα να είχε συμβεί. Να ακουστούν δηλαδή οι πρώτοι ήχοι των συνεργείων αναστήλωσης που θα σπάσουν επιτέλους την πολύχρονη εκκωφαντική σιωπή του χώρου. Και αυτό με θλίθει, αλλά και με πεισμώνει συγχρόνως.
Μιλάμε για ένα σημαντικό μνημείο για τον Ελληνισμό, το οποίο αποτελεί και κορυφαίο μνημείο πολιτιστικής κληρονομιάς. Τι θα σημάνει η αποκατάστασή του; Πώς σχεδιάζετε το μέλλον αυτού του ιστορικού κτηρίου;
Το Ορφανοτροφείο της Πριγκήπου χαρακτηρίζεται ως μνημείο σύμβολο της Πόλης, άρρηκτα συνδεδεμένο με το παρελθόν της ελληνικής κοινότητας σε τούτα εδώ τα εδάφη. Αντανακλά μια άυλη πολιτιστική κληρονομιά, είναι οι μνήμες η ιστορία και ο πολιτισμός μας, ενώ συμβολίζει τη φιλανθρωπία, τον εθελοντισμό, τη μέριμνα για τα ορφανά, τη μεταλαμπάδευση της ελληνικής παιδείας.
Γνωρίζετε πολύ καλά ότι, τέτοια εμβληματικά κτίρια δεν αποτελούν μόνο μέρος της εθνικής κληρονομιάς του Γένους, αλλά είναι «φάροι και σημαίες» που η αξιοποίηση και η συντήρησή τους δηλώνουν μια αποφασιστικότητα, αφού βροντοφωνάζουν την παρουσία των εναπομείναντων Ρωμιών στο σήμερα και στο μέλλον. Καταλαβαίνετε επομένως πολύ καλά ότι αναστήλωσή του, είναι θέμα γοήτρου για την Ομογένεια κατ’ επέκταση για τον Ελληνισμό. Το συγκεκριμένο κτίριο θα μπορούσε εν μέρει να αξιοποιηθεί ως παγκόσμιο κέντρο για τη στέγαση περιβαλλοντικών και διαθρησκειακών πρωτοβουλιών της Μητρός Εκκλησίας, είτε πάλι σε οποιαδήποτε άλλη μορφή ή χρήση.
Το ζητούμενο είναι να ζωντανέψει ξανά. Να γίνει λειτουργικό και να ανοικοδομηθεί με προδιαγραφές και την πιστοποίηση ενός σύγχρονου “πράσινου” κτιρίου, που ως κληροδότημα θα παραδόσουμε στις επόμενες γενιές.
Στον περίπου μισό αιώνα που το Ορφανοτροφείο παρέμενε κατασχεμένο από το τουρκικό κράτος, μέχρι την οριστική επιστροφή του στο Πατριαρχείο, το 2009, καταγράφηκε κάποια σωστική ενέργεια που θα μπορούσε να είχε αποτρέψει την κατάρρευση;
Έχουν περάσει 120 χρόνια από τα εγκαίνια του, 60 χρόνια από τότε που αυθαίρετα έκλεισαν ερμητικά τις πόρτες του και 15 χρόνια από την απόφαση του ΕΔΑΔ της επιστροφής του σε ορθόδοξη κυριαρχία. Διανύουμε επομένως χρονιά σημαδιακή και επετειακή στην ιστορία του πολύπαθου κτιρίου.
Στα χρόνια της κατάσχεσής του δεν καταγράφηκε ουδεμία σωστική ενέργεια, αλλά και τα τελευταία χρόνια, από τότε δηλαδή που ξαναβρέθηκε επίσημα στα χέρια μας, δεν καταφέραμε κι εμείς να κάνουμε κάποια σημαντική σωτήρια παρέμβαση. Αποτέλεσμα: «το αντίστροφο χρονόμετρο της κατάρρευσης του κτίσματος έχει ενεργοποιηθεί» όπως επισημαίνουν οι ειδικοί.
Δεν καλούμαστε τώρα πια να ανανεώσουμε δεσμεύσεις, αλλά να διακονήσουμε μια μεγάλη ανατροπή, πράττοντας όχι το κατά δύναμιν, αλλά υπερβάλοντας εαυτούς. Ευθύνη όλων, η αναστήλωση, η υποστύλωση και η προστασία του. Αργοί ρυθμοί, αδιαφορία, ματαιώσεις δεν έχουν τόπο. Ο χρόνος είναι ο μεγαλύτερος αντίπαλός μας.
Πρόσφατα υπήρξε έντονο ενδιαφέρον και από την ελληνική Πολιτεία, το οποίο εκδηλώθηκε και με την επικοινωνία της ΠτΔ με τον Οικουμενικό Πατριάρχη. Πώς μπορεί να βοηθήσει η Ελλάδα σε αυτή την υπόθεση;
Δεν σας κρύβω ότι η επικοινωνία της Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας με τον Οικουμενικό Πατριάρχη, έδωσε χρώματα ελπίδας, άνοιξε παράθυρο αισιοδοξίας σε ένα κομβικό σημείο, εκείνο της ανεύρεσης πόρων για την αποκατάστασή του.
Σύμφωνα με την έκθεση της ΕΤΕΠ απαιτούνται τουλάχιστον 50 εκατ. ευρώ για την αναστήλωση. Ποσό δυσθεώρητο που δύναται να εξασφαλιστεί μόνο από ισχυρούς οικονομικούς παράγοντες, δωρεές και κρατικές επιχορηγήσεις. Και το καίριο ερώτημα είναι πώς θα καταλήξει αυτό το σύμβολο της Ορθοδοξίας και του Ελληνισμού.
Θα ήταν κρίμα από ολιγωρία να χαθεί αυτή η κληρονομιά. Χρέος μας, η συστράτευση, η ομόθυμη άποψη των αγωνιούντων. Οφείλω, ως Συντονιστής της όλης προσπάθειας, να υποσχεθώ ότι θα συνεχίσω να πιέζω για άμεσες λύσεις και να αγωνίζομαι με αυξημένο το αίσθημα της ευθύνης. Δεν το βάζω κάτω.
Έχετε μια ομάδα Ελλήνων και Τούρκων επιστημόνων που εργάζονται από κοινού εθελοντικά για την αποκατάσταση του Ορφανοτροφείου. Η τουρκική κυβέρνηση και η τουρκική κοινωνία πώς αντιμετωπίζουν το θέμα;
Το Ορφανοτροφείο της Πριγκήπου δεν είναι «ορφανό», ούτε ήταν ποτέ «αγνώστου ιδιοκτήτη». Έχει τίτλο ιδιοκτησίας. Νόμιμος ιδιοκτήτης του, είναι το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Είναι μάλιστα το μοναδικό ακίνητο για το οποίο το Φανάρι διαθέτει τίτλους ιδιοκτησίας.
Ταυτόχρονα, αντικατοπτρίζει τον κοσμοπολιτισμό των Πριγκηπόννησων, αποτελεί μέρος της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς της Τουρκίας και σύμβολο της παγκόσμιας αρχιτεκτονικής κληρονομιάς. Γι’ αυτό, η τοπική κοινωνία των νησιών, η ευρύτερη τουρκική κοινωνία, τα μέσα ενημέρωσης είναι ευαισθητοποιημένα για το θέμα. «Πότε ξεκινάτε; Θα είμαστε δίπλα σας!» μας δηλώνουν.
Συνεργαζόμαστε με το υπουργείο Πολιτισμού της Τουρκίας και τον μητροπολιτικό δήμο της Κωνσταντινούπολης, ενώ αξιοσημείωτη είναι η εθελοντική κινητοποίηση Ελλήνων και Τούρκων αρχιτεκτόνων και η προσφορά της εικοσαμελούς ομάδας των διακεκριμένων καθηγητών από το Εθνικό Μετσόβιο πολυτεχνείο και το “Μımar Sinan” της Κωνσταντινούπολης.
Υπάρχει μια συντεταγμένη θέληση. Δεν βρίσκω επομένως κάποιο λόγο να μην είμαι αισιόδοξος. Να μην ελπίζω δηλαδή σε έναν αγώνα, σε μια πολυπολιτισμική αρένα που θα αναμετρηθεί μόνο το πάθος με το καθήκον.
Ο επίσημος ιστότοπος του Ορφανοτροφείου της Πριγκήπου https://pringipos.org/
