ὑπό Μητροπολίτου πρ. Χαλκηδόνος Ἀθανασίου
Ἐν Χαλκηδόνι, τῇ 11.12.2022
Γνωρίζομεν, μή κομίζοντες γλαῦκα εἰς τό “ἰοστεφές”, ὅτι οὐχί ὀλίγοι φερόμενοι ὡς “καλλιτέχναι”, διοργανώνουν ἐκθέσεις ἐν χορῷ καί τυμπάνῳ, προβάλλονται ὑπό γνωστῶν “κυκλωμάτων”, θαυμάζονται ὑπό τῆς “ἀνωτέρας” ἀσχέτου κοινωνίας κ.ο.κ. “κουσουρίζοντες” γάρ, ὡς συμβαίνει καί εἰς πάμπολλα θέματα τῆς κοινωνίας καί πολιτικῆς διαχρονικῶς, ἐνῶ οἱ ἀξιόλογοι παραθεωροῦνται συστηματικῶς, ἀκόμα δέ καί πολεμοῦνται!
Μήπως ὅμως γνωρίζουν οἱ καί ὑπαίτιοι “ex cathedra” κριτικοί τῆς τέχνης, ὅτι ἀκόμη καί ζῶα ἔχουν καλλιτεχνικά αἰσθήματα καί δημιουργοῦν καί ἔργα ἐφάμιλλα τῶν μεγάλων καλλιτεχνῶν, ἐάν δέν ὑπερβάλλουν ἀκόμη κι᾿ αὐτά;
Terra incognita!
Οὕτω, λοιπόν, ἡ νεαρά χιμπατζίνα ἐκ τῆς οἰκογενείας τῶν πρωτευόντων (Primaten) Congo ἦλθεν τό 1957 εἰς μίαν ἐποχήν στό Λονδῖνον καί ἐφημίσθη. Τό Ἰνστιτοῦτον συγχρόνου τέχνης ὑπό τήν ἐποπτείαν τοῦ ἀνθρωπολόγου D. Morris διωργάνωσεν μίαν ἔκθεση. Τά ἔργα τῆς Congo ἦσαν ζωγραφικά καί σχέδια. Ἠπόρησεν δέ ὁ μέντωρ διά τό ὅτι, τά περισσότερα ἐπωλήθησαν εἰς ὑψηλάς τιμάς, –ὁπότε ἤρθη ἡ περαιτέρω πώλησις αὐτῶν!,– ἔργα τά ὁποῖα δέν ὑστεροῦν ἀπό τά δημιουργήματα ἑτέρων καλλιτεχνῶν!
Τό βιβλίον “Βιολογία τῆς Τέχνης” ἀναφέρει διά τήν ἐργασίαν τῆς Congo τά ἐξῆς: “Ὁ Morris λέγει ὅτι ἡ μαϊμοῦ ζωγράφιζε συγκεντρωμένη καί βεβυθισμένη – οὐχί τῇ ἁμαρτίᾳ! – καί κατά τά δύο ἔτη δοκιμασίας δι΄ ἰκανοποίησιν, ἐάν οὐχί ὡς τό σπουδαιότερον ἔργον τῆς ἡμέρας. Δέν ἠμείβετο δέ ἵνα μή μειωθεῖ ἡ δημιουργική πνοή της.
Κατά τά δύο ἔτη αὐτά ἐξετέλεσε 384 ἔργα πίνακας καί σχέδια. Ἡ Congo ἦτο μία ἐκ τῶν 32 χιμπατζήδων οὐρακοτάγκων, γοριλῶν καί καπουτσίνων, οἱ ὁποῖοι ὑπό τήν ἐπιτήρησιν ἐπιστημόνων ἠσκοῦντο εἰς τήν ζωγραφικήν ἐν Ἀγγλίᾳ, ΗΠΑ, Αὐστρίᾳ, Γερμανίᾳ καί Ρωσίᾳ.
Ἡ μπεμπέ εἶχε ὅμως καί δυσκολίας τινάς.
Οὕτως συχνάκις μετήλασσε τάς ζωγραφικάς ἀσκήσεις μέ τάς γυμναστικάς. Μία ὁλόκληρος τυπολογική διαδικασία ἦτο ἀναγκαία διά τήν παράδοσιν ἑνός ἔργου. Ἐνίοτε ἐνεφάνιζε καί μανιώδεις ἐξάρσεις. Τά χρώματα ἐδίδοντο εἰς αὐτήν διά ἑνός χρωστῆρος, διοτί δέν ἐλάμβανεν αὐτά ἐκ τῆς παλέτας. Περισσότερον ἀνεμείγνυε τά χρώματα ἀσκόπως, δημιουργουμένης μιᾶς πηλώδους μάζας. Τοῦτο κατελάμβανε αὐτήν τόσο πολύ, ὥστε μετά δέν ἐπιθύμει νά ζωγραφίσει. Τελικῶς ἐξεσυνήθισε τό κακόν νά ρουφᾶ τό χρῶμα ἐκ τοῦ χρωστῆρος. Ὅμως ἰδιαιτέρως ἐμπέρδευε τό λευκόν μέ τό ἀγαπητόν της ρόφημα τό γάλα.
Ἡ Congo δέν θά ἐπετύγχανε, ἐάν συγχρόνως δέν ἐδείκνυε τήν ἄμορφον (informel) τέχνην διά τῆς ἐνεργείας αὐτῆς εἰς τό καλλιτεχνικόν γίγνεσθαι. Αὕτη μετά τοῦ Morris ἐπέτυχον τήν τέχνην αὐτήν καί τόν extreme αὐτῆς χαρακτῆρα, τόν ὁποῖον δέν ἠρνοῦντο νά ἀμφισβητήσουν, δι᾿ ἑνός ἑτέρου extreme.
Ἡ σφοδρότης ἦτο, ὁπότε, πάλι ἐμφανής. Ἡ τέχνη τῆς ἀμέσου ἐνεργείας (direct Aktion) δέν ἧτο τελείως ἄσχετος πρός τήν τῆς informel.
Τότε ἐνεφανίσθη ἡ ἀνώνυμος ἱστορία τῆς μηχανῆς, ὁ δέ Wols διετείνετο, ὅτι δέν δύναταί τις νά δημιουργήσει τι, ἐάν δέν καταστραφῇ ὁ ἴδιος.
Διά τήν ἑρμηνείαν τῆς ἀμόρφου τέχνης ὑπαίτιοι θεωροῦνται ὁ πόλεμος (1945), ὁ Φασισμός καί Ἀντιφασιμός κ.ἄ.
Ἡ Ἀντιζωγραφική αὔτη δέν ἐκφράζει τι ἀπορριπτέον, ἐνέχουσα μίαν ἄρνησιν ἐκ τῆς πρωΐμου informel.
Εἰς τήν διδασκαλίαν τῆς Congo ὑπάρχει μία κριτική ἀπόδειξις, ὅτι ἡ μαϊμοῦ, καἴτοι λογικῶς κατωτέρα, ἐνεφάνισε μίαν αὐθεντικοτέραν ἄμορφον τέχνην ἀπό τήν τῶν καλλιτεχνῶν, οἱ ὁποῖοι ἀμφισβητοῦν πρός τοῦτο τήν λογικήν[1].
Χαίρετε, λοιπόν, ἐν Κυρίῳ μαϊμοῦδες, μαϊμουδίτσες, μαϊμουδόφορμοι, μαϊμουδίζοντες, μαϊμουδοεπιθυμητές, καί ὁ Θεός τῆς εἰρήνης ἔσται μεθ᾿ ἡμῶν. Ἀμήν.
[1] HansPlatschek, Über die Dummheit in der Malerei, Γερμανία 1984, 143 – 154.
