Του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Φιλαδελφείας κ. Μελίτωνος
Μόλις ἐκυκλοφόρησε τύποις, εἰς μίαν ἐπιμεμελημένην καί καλαίσθητον ἔκδοσιν 246 σελίδων, τό πόνημα τοῦ καταξιωμένου ἐν τῇ διακονίᾳ τῆς Μητρός ‘Ἐκκλησίας ἀδελφοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Γέροντος Πριγκηποννήσων κ. Δημητρίου μέ τόν εὔστοχον τίτλον «Ἐνθύμιοι Λόγοι». Τό περιεχόμενόν του, τό ὁποῖον διαιρεῖται εἰς τρεῖς ἑνότητας, δικαιοῖ πλήρως τήν εὔστοχον κατά πάντα ἐπιλογήν ταύτην. Οἱ Λόγοι τοῦ Ἱεράρχου «πλήρεις χάριτος καί ἀληθείας” λειτουργοῦν τῷ ὄντι ὡς ὑπομνήσεις, ἐνῷ ταυτοχρόνως βρίθουν ἀκραιφνῶν θεολογικῶν ἀναφορῶν, ἐπικαίρων βαθειῶν σκέψεων καί περιεκτικῶν ἀναλύσεων.
Τό πρῶτον μέρος τιτλοφορεῖται «Ἐνθύμιοι Λόγοι» καί περιέχει, ὡς ἐπί τό πλεῖστον, ὁμιλίας, αἱ ὁποῖαι ἐξεφωνήθησαν ἐξ ἀφορμῆς ποικίλων λειτουργικῶν εὐκαιριῶν. Μεταξύ ἄλλων συμπεριλαμβάνονται κείμενα εἰς Θεομητορικάς καί μεγάλας Δεσποτικάς ἑορτάς, εἰς μνήμας Ἁγίων, καθώς καί είς Κυριακάς τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ ἐνιαυτοῦ.
Τό δεύτερον μέρος, τό φέρον τόν ὑπότιτλον «Εὐγνώμων Ὀφειλή είς Μνήμην τοῦ Πατριάρχου Δημητρίου», δῆλον καθιστᾷ ὅτι ἀπό τήν ἐξαίρετον ταύτην ἔκδοσιν δέν θά ἠδύνατο νά ἀπουσιάζῃ ἡ υἱϊκή ἀναφορά εἰς τήν σεπτήν μορφήν τοῦ πνευματικοῦ Πατρός τοῦ συγγραφέως, ἀοιδίμου Πατριάρχου τῆς ἀγάπης, τῆς εἰρήνης καί τῆς ἑνότητος Δημητρίου, ἀπό τῆς ἐκδημίας τοῦ ὁποίου συνεπληρώθησαν μόλις πρό ἡμερῶν τριάκοντα ἔτη καί τοῦ ὁποίου ἡ μορφή, τό φρόνημα καί τό ἦθος ἐμπνέουν καί διαπνέουν τήν σεμνήν ἐκκλησιαστικήν διακονίαν καί τήν ἀγλαόκαρπον προσφοράν τοῦ σεβασμίου ἀδελφοῦ ἁγίου Πριγκηποννήσων. Ἡ βιωματική ἀναφορά εἰς τάς ἀρετάς πού ἐκόσμουν τόν μακαριστόν καί ἡ δι’ αὐτῶν διαζωγράφησις τῆς προσωπικότητός του φέρουν αὐθορμήτως εἰς τήν μνήμην τόν λόγον τοῦ ἰδίου: “ὅταν λείψω, θά μέ γυρεύετε”. Καί πράγματι, πολλάς φοράς, ἡ Ἐκκλησία ἀνεζήτησε τήν πρᾳότητα, τήν σύνεσιν καί τήν εἰρήνην τοῦ μεγάλου αὐτοῦ Πατριάρχου τοῦ εἰκοστοῦ αἰῶνος.
Τό τρίτον μέρος, ὑπό τόν ὑπότιτλον «Εὐμνήμονες Λόγοι» περιλαμβάνει κείμενα εἰς τιμήν καί μνήμην σημαινουσῶν προσωπικοτήτων, ἰδίᾳ κορυφαίων Ἱεραρχῶν τῆς Μητρός Ἐκκλησίας, ἐκ τῆς Πόλεως καί ἀλλαχόθεν, τάς ὀποίας ἑνώνει ἡ ὁλοκληρωτική ἀφοσίωσις εἰς τήν Μητέρα Ἐκκλησίαν καί ἡ ὑπέρ αὐτῆς πολυσχιδής καρποφορία. Πέραν, λοιπόν, τοῦ Πατριάρχου τῆς πονεμένης Ρωμηοσύνης Δημητρίου, καί ἕτεραι μεγάλαι ἐκκλησιαστικαί μορφαί τοῦ παρελθόντος αἰῶνος σκιαγραφοῦνται εἰς τήν παροῦσαν ἔκδοσιν: ὁ εἰσαγαγών τόν Μητροπολίτην Πριγκηποννήσων εἰς τόν ἱερόν κλῆρον Γέρων Χαλκηδόνος Μελίτων, “Ἱεραρχῶν ὁ ὑπέρτατος καί ἐννοιῶν Χριστοῦ νοῦς ὁ ἀκρότατος”, ὁ φωτεινός λύχνος καί τό “κλέος τό πανθαύμαστον” τῆς Μητρός Ἐκκλησίας κατά τόν παρελθόντα αἰῶνα, ὁ πολλά κοπιάσας ὑπέρ τῆς πανορθοδόξου ἑνότητος καί κυρίως διἀ τήν δόξαν τοῦ Οἰκουμενικοῦ μας Πατριαρχείου∙ ὁ χαρισματικός Σχολάρχης μας Σταυρουπόλεως Μάξιμος, τοῦ ὁποίου τελευταία ἐπίγεια λειτουργία ἦτο ἡ συμμετοχή εἰς τήν εἰς Ἐπίσκοπον χειροτονίαν τοῦ ἀδελφοῦ ἁγίου Πριγκηποννήσων, καρπός ἀγλαός καί ἐπισφράγισμα τριακονταετοῦς ἀρχιερατικῆς διακονίας∙ ὁ ἀγαθός Καθηγούμενος Πάτμου Τράλλεων Ἰσίδωρος∙ ὁ μέγας Ἀρχιεπίσκοπος Αὐστραλίας Στυλιανός, ὁ λόγιος καί θεολογικώτατος Ἱεράρχης∙ κ. ἄ. Κοντά εἰς αὐτούς, μνημόσυνον λόγων ἱερόν ἐξεχόντων προσώπων τῆς πολυπαθοῦς Ρωμηοσύνης μας, πού ἀντικατοπτρίζουν τήν μαρτυρικήν ἱστορίαν της.
Ἤδη μέ τήν ἀνάγνωσιν τῶν κειμένων τοῦ πρώτου μέρους, ἁγιολογικῆς καταγραφῆς καί ἁγιογραφικῆς ἑρμηνείας, ὁ μελετητής ἀντιλαμβάνεται εὐθέως τήν ἰδιαιτερότητα καί, ὡς ἐκ τούτου, τήν ἀξίαν τῆς γραφῆς. Αἱ ἀναφοραί ἐπί παραδείγματι εἰς τήν Κυρίαν Θεοτόκον οὐ μήν δ’ ἀλλά καί εἰς τόν πολιοῦχον τῆς Κωνσταντινουπολίτιδος Ἐκκλησίας Πρωτόκλητον Ἀπόστολον Ἀνδρέαν ἀναδεικνύουν τό γεγονός, ὅτι ἡ ματιά ἑνός Ρωμηοῦ, καί μάλιστα Ἱεράρχου περιωπῆς, ὅπως ὁ Δημήτριος, τῆς Πόλεως εἶναι μοναδική, καθότι, ὅταν αὕτη μεταποιεῖται εἰς λόγον, δέν ἐμπεριέχει μόνον τήν γνῶσιν, τήν προερχομένην ἐκ τῆς μελέτης τῶν πηγῶν, ἀλλά καί τά βιώματα τοῦ συγγραφέως, ἤτοι τήν πολυετῆ ἐμπειρίαν του ἐκ τῆς συναναστροφῆς καί κοινωνίας, θά ἔλεγον, μετά ἱερῶν προσώπων καί σεβασμίων πραγμάτων καί τόπων τῆς ἀχωρήτου Χώρας καί τῆς ἀστειρεύτου Πηγῆς τοῦ Γένους μας.
Αὐτά τά στοιχεῖα προσφέρουν τήν μοναδικότητα τῆς καταγραφῆς τοῦ ἁγίου Πριγκηποννήσων, έν συνδυασμῷ μάλιστα μέ τό κύριον χάρισμα αὐτοῦ, τό ὁποῖον δέν εἶναι ἄλλον ἀπό τήν περιεκτικήν λιτότητα καί τήν ἀφοπλιστικήν τιμιότητα τοῦ λόγου του. Ἡ ὁμιλία εἰς τήν Παναγίαν τῶν Βλαχερνῶν γίνεται, μετά τῶν μελῳδημάτων Ἰωσήφ τοῦ Ὑμνογράφου καί τοῦ Ἱεροῦ Δαμασκηνοῦ, ἱκεσία πρός τήν προστάτιδα τῆς Πόλεως, Θεοτόκον, εἰς τήν ὁποίαν ὡς Βαλουκλιώτισσαν εὐλαβικῶς ἀπονέμεται “προσκύνημα ἐλπίδος”. Μείζονα σημασίαν ἔχει τό δίδαγμα πού διά τῶν κειμένων τοῦ ἀδελφοῦ ἀποκαλύπτεται μέ τήν ἀναφοράν ἰδίως εἰς τήν αἰτηθεῖσαν δόξαν ὑπό τῶν κορυφαίων Μαθητῶν Ἰωάννου καί Ἰακώβου νά καθίσουν ἐν τῆ δόξῃ τοῦ Κυρίου ὁ εἷς ἐκ δεξιῶν καί ὁ ἕτερος ἐξ εὐωνύμων Του, καί εἰς τήν ἀφοπλιστικήν θείαν ἀπάντησιν τοῦ Ἰησοῦ, σταυρωθἐντος μεταξύ δύο ληστῶν ἀδόξων.
Οἱ λόγοι κατά τάς ἐπισήμους ἡμέρας ἀπό τοῦ Πατριαρχικοῦ Ἄμβωνος συμπληρώνουν τήν ὁμιλητικήν τοῦ Φαναριώτου Ἱεράρχου ἐσοδείαν καί τόν καθιστοῦν κήρυκα, εὐαγγελιζόμενον τά μηνύματα τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας, μηνύματα Ὀρθοδόξου μαρτυρίας, πίστεως, ἑνότητος καί ἐλευθερίας.
Ἐπί πλέον, ἰδιαίτερα χαρακτηριστικά γνωρίσματα τοῦ συγγραφέως, ἀναδεικνυόμενα καί ἐκ τοῦ προκειμένου πονήματός του εἶναι: α) τό ρητορικόν τάλαντον καί ἡ ἐκφραστική δεινότης του∙ β) Ἡ κριτική θεώρησις τῆς πραγματικότητος, ἥτις λαμβάνει χώραν μέ αὐθεντικά θεολογικά κριτήρια καί, ὡς ἐκ τούτου, θά ήδύνατο ἄνευ ὑπερβολῆς νά χαρακτηρισθῇ ἐποικοδομητική καί παραγωγική, εἰσερχομένη μέχρι καρδίας καί μυελῶν, ἐφ᾽ ὅσον μάλιστα ὁ συγγραφεύς δέν διστάζει μέν νά θέτῃ τόν δάκτυλον εἰς τόν τύπον τῶν ἥλων, ὁπόταν κρίνεται ἀπαραίτητον, ποιεῖ δέ τοῦτο μέ τήν εὐγένειαν καί τήν διάκρισιν τοῦ πιστοῦ εἰς τόν Κύριον καί Δεσπότην τῆς ζωῆς του ἀνθρώπου∙ γ) Ἡ πιστότης του εἰς τό ἁγιογραφικόν κήρυγμα τῆς μετανοίας καί ἡ ἀνάδειξις τῆς σημασίας τῆς πίστεως διά τήν ἰσορροπίαν τοῦ ἀνθρώπου καί ἐξ αὐτῆς διά τήν καταλλαγήν τῶν πάντων∙ καί δ) ἡ ἐμπειρική παρουσίασις τοῦ βιώματος τῶν Ρωμηῶν τῆς Πόλεως, τῶν ἠθῶν καί ἐθίμων, κυρίως ὅμως τῆς προσηλώσεως τῶν γενεῶν καί τῆς θεοπρεποῦς καί ἅμα θεοφιλοῦς μεταδόσεως τῶν ἀρρήτων καί ἀλαλήτων στεναγμῶν καί παραδόσεων τῆς Ὀρθοδόξου Ρωμηοσύνης τῆς Πόλεως ἀπό γενεᾶς εἰς γενεάν, ὡς εὐστόχως καί γλαφυρῶς περιγράφει.
Ταῦτα καθίστανται δυνατά, διότι παιδιόθεν ὁ συγγραφεύς ἐδιδάχθη καί βιοῖ τό ὀρθόδοξον ἦθος, ἀκριβῶς ὡς τό ἐβίουν οἱ μακαριστοί γονεῖς του καί δή ἡ ἀλησμόνητος μήτηρ αὐτοῦ Ζωή, εἰς τήν ὁποίαν ἀξιοχρέως ἀφιεροῖ τόν ἐν λόγῳ Τόμον, καταθέτων λόγον υἱϊκῆς ἀγάπης καί εὐγνωμοσύνης.
Τά κείμενα τοῦ Μητροπολίτου Δημητρίου εἶναι πλήρη πίστεως, χαρᾶς καί φωτός, ὡς μαρτυρίαι ἀνδρός «τῆς Ἀναστάσεως τήν πεῖραν εἰληφότος». Εἶναι “ποταμοί διαδαγμάτων μελιρρύτων”. Εἶναι ἔκφρασις θείας “δικαιοσύνης καί ἀνδρείας”, καί κυρίως βιωματικό ἀπαύγασμα τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ πρός τό δημιούργημά Του, τόν ἄνθρωπο.
Ὁ λόγος τοῦ πονήσαντος εἶναι εὐαίσθητος καί δωρικός. Χωρίς φλυαρίας καί βαρύγδουπα μηνύματα εἰσέρχεται εἰς τήν οὐσίαν. Ἐπισημαίνει μέ ἁπλότητα ἀλλά καί μέ ἐμπειρικήν θεολογικήν ἔκφρασιν νοήματα καί ἐρωτήματα τῆς ἀνθρωπίνης ὑπάρξεως καί ἐνίοτε “σφάζει μέ τό βαμβάκι”. Ἑστιάζει τήν ματαιότητα τῆς ἀνθρωπίνης ὑπάρξεως καί τήν ἀσημαντότητά της καί τήν ἀναφέρει εἰς τόν Κυβερνήτην τῶν πάντων Κύριον, τόν Σωτῆρα καί Λυτρωτήν. Τέλος, ὁ λόγος τοῦ Γέροντος ἐκφράζει κατά τρόπον ἀπόλυτον τό ἦθος καί τό φρόνημα τῆς Μητρός Ἁγίας τοῦ Χριστοῦ Μεγάλης Ἐκκλησίας. Τῆς μεγάλης “σχολῆς” τοῦ Φαναρίου, τοῦ φορέως ὑψίστων ἀξιῶν, τῆς ὑπομονῆς, τῆς σιωπῆς, τῆς εὐγενείας τῶν παλαιῶν, τοῦ ἀκοιμήτου φύλακος τοῦ θησαυροῦ τῆς ἀμωμήτου ἡμῶν πίστεως καί τῶν ἀξιῶν τοῦ Γένους μας, φύλακος ἐνεργοῦ καί δυναμικοῦ. Εἶναι ὁ “Γραμμένος-Ἄγραφος λόγος” τῶν στενωπῶν τοῦ Διπλοφαναρίου. Εἶναι οἱ ἀλάλητοι καί ἀνέκφραστοι, βιωματικοί καί ἐμπειρικοί, στεναγμοί τῆς Ρωμηοσύνης τῆς Πόλεως, διά νά ἐπαναλάβω ἐπιγραμματικάς ρήσεις κλεινοῦ Ἱεράρχου τοῦ Θρόνου. Λόγοι πού καταδεικνύουν ὅτι τό πᾶν εἶναι ὁ Χριστός, ὡς ἐμπειρικά ἐκήρυττε καί ὁ Ἅγιος Πορφύριος ὁ Καυσοκαλυβίτης. Εἶναι ἡ προλογική καί σοφή ρῆσις καί προτροπή καί εὐχή τοῦ συγγραφέως -δεῖγμα καί τοῦτο τῆς ποιότητος τοῦ ἀδελφοῦ Ἱεράρχου- ὅπως ὁ ἀναγνώστης τοῦ λόγου του τόν μετουσιώσῃ εἰς καθημερινόν βίωμά του «διά τῆς προσοχῆς του καί περισσότερον διά τῆς προσευχῆς του ὑπέρ εὐσταθείας τῆς τροφοῦ τοῦ Γένους Μητρός Ἐκκλησίας, πού εἶναι γιά ὅλους μας καί θά εἶναι γιά πάντα ἡ προσφέρουσα καί προσφερομένη, ὅπως ὁ Ἱδρυτής καί Δομήτωρ της, ὁ Χριστός». Ἀμήν.
+ Ὁ Φιλαδελφείας Μελίτων
