Βρέθηκα στο Έξετερ της Αγγλίας στα δεκαοχτώ μου, φοιτητής στο πανεπιστήμιό του. Πρώτη μου προτεραιότητα ήταν να βρω Ορθόδοξη εκκλησία, να εκκλησιάζομαι. Εξεπλάγην όταν μου μετέφεραν ότι η Ορθόδοξη εκκλησία της Αγίας Άννης βρίσκεται ακριβώς απέναντι από τις εστίες όπου διέμενα, στην οδό St Sidwell: αντίκρυ μου έβλεπα, από το παράθυρό μου, ένα πέτρινο εκκλησάκι, γοτθικού ρυθμού, κατάμαυρο από την υγρασία, και όχι έναν Ορθόδοξο ναό από αυτούς που συνηθίζουμε στις πατρίδες μας. Πετάχτηκα απέναντι, και διάβασα το πρόγραμμα των ακολουθιών, πάνω στην παλαιά ξύλινη πόρτα. Το φθινοπωρινό κρύο και υγρό πρωινό της Κυριακής με βρήκε έξω από την πόρτα της Αγίας Άννης: ήδη άκουγα όμορφες μελωδίες, η ένταση των οποίων αυξήθηκε όταν άνοιξα την πόρτα, και τι αντίκρυσα: ζεστασιά, ένα όμορφο εκκλησίασμα με φωτεινά πρόσωπα, που συμμετείχε σε όλη την ακολουθία, χωρίς ίχνος κούρασης και βαρεμάρας. Οι άνθρωποι αυτοί είχαν αγάπη για τον Χριστό, για την Εκκλησία Του: ήταν μέλη του Σώματός Του. Από εκείνη την μέρα, δεν σταμάτησα να εκκλησιάζομαι σε αυτή την μικρή όαση, όπου για πρώτη φορά ίσως μεταλάμβανα και ένιωθα όλο το εκκλησίασμα ως κομμάτι του εαυτού μου.
Δεν μπορώ πια να ανακαλέσω την ακριβή ημερομηνία, αλλά θυμάμαι ότι μια Κυριακή τοποθετήθηκε στο Νάρθηκα η φωτογραφία του Οικουμενικού μας Πατριάρχη, κ.κ. Βαρθολομαίου, να προσκυνά και να ευλογεί αυτή την ενορία, ενόψει της τιμητικής διάκρισης του πανεπιστημίου του Έξετερ στο πρόσωπό του. Ένιωσα μεγάλη χαρά, διότι αν και η εκκλησία αυτή ήταν “ρωσική”, θεωρήθηκε μεγάλη τιμή η επίσκεψη του Πατριάρχου μας, σε αντιδιαστολή με την από τότε επιθετική και σχισματική ρητορική του Πατριαρχείου Μόσχας και Πασών των Ρωσιών.
Πνευματικός πατήρ της ενορίας μας υπήρξε μια μεγάλη ορθόδοξη μορφή, ο μητροπολίτης Αντώνιος του Σουρόζ. Θυμάμαι, από τα παιδικά μου χρόνια, βιβλία αυτού του γέροντος να παρελαύνουν στο σπίτι μας: βιβλία εμπνευσμένα, τα οποία ανακάλυπτα στα εφηβικά μου χρόνια. Μου πήρε καιρό να καταλάβω ότι δεν βρέθηκα στο Έξετερ τόσο τυχαία, όσο πίστευα στην αρχή.
Ο μητροπολίτης Αντώνιος εκοιμήθη το 2003, όταν έφυγα από το Έξετερ για την επόμενή μου στάση. Αποχωρίστηκα την Αγία Άννα με μεγάλη θλίψη: πού θα ξανάκανα τέτοια Χριστούγεννα, τέτοιο Πάσχα, με μια τράπεζα αγάπης, μετά τον εκκλησιασμό, όπου ένιωθα πραγματικό μέλος μιας Κοινότητας προσωπικοτήτων. Δεν μπορώ να σας το περιγράψω αυτό το αίσθημα, πρέπει να διεκδικήσετε να εκκλησιαστείτε στην Αγία Άννα του Έξετερ, για να με καταλάβετε! Δυστυχώς, όταν ακριβώς εκοιμήθη ο μεγάλος αυτός Γέροντας, τότε ξεκίνησε και η σκληρή επίθεση από την Μόσχα, έναντι της ρωσικής Διασποράς που δεν δήλωνε διοικητική υποταγή: μια επίθεση, όπου γνώρισε μεγάλη αντίσταση. Διότι η Μόσχα δεν υπολόγισε ότι στην τοπική ρωσική Εκκλησία του Σουρόζ, είχαν ήδη ενταχθεί άνθρωποι άλλων δογμάτων και θρησκειών, όπου βαπτίστηκαν στο όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος, έχοντας πλήρη συναίσθηση του τρομερού αυτού Μυστηρίου. Τέτοιους ανθρώπους, τέτοιες ψυχές, δεν τους αγγίζει το εκκοσμικευμένο πνεύμα ενός υπουργείου εξωτερικών ενός πατριαρχείου, όσο “ισχυρού” και να δηλώνει.
Για την μετωπική σύγκρουση του Πατριαρχείου Μόσχας και Πασών των Ρωσιών, ενδεικτικό είναι το κείμενο του αρχιδιακόνου Peter Scorer, από το Έξετερ, με τίτλο Current Developments in the Relationship between the Moscow Patriarchate and the Russian Orthodox Diocese in the UK, το οποίο μπορεί κανείς να βρεί διαδικτυακά, και στο οποίο αποκαλύπτεται η τακτική του υπουργού εξωτερικού του ρωσικού Πατριαρχείου, που δεν είναι σχισματική μόνο ως προς την Μητέρα Εκκλησία της Κωνσταντινούπολης, αλλά και προς τον ίδιο τον ρωσικό λαό της Διασποράς.
Για να μην με θεωρήσει ο αναγνώστης ως αντι-Ρώσο, κάτι που θα θεωρούσαν ως αστειότητα οι κοντινοί μου άνθρωποι, που γνωρίζουν την ρωσοφιλία μου, θα ήθελα να προσθέσω κάτι. Η αγάπη μου για τον ρωσικό πολιτισμό είναι αδιαπραγμάτευτη. Η μητέρα μου μού διάβαζε Ντοστογιέβσκυ για να κοιμηθώ. Επί χρόνια παρακολουθούσαμε το κανάλι Soyuz, της επισκοπής του Αικατερίνμπουργκ, με τις ακολουθίες σε απευθείας μετάδοση, και τις τόσο όμορφες εκπομπές για την Ορθοδοξία. Δύο φορές αξιώθηκα να επισκεφθώ τα άγια χώματα της Ρωσίας, και να βρεθώ στα προσκυνήματά της. Δεν θα ξεχάσω ποτέ τους παλαιούς ναούς του Μεγάλου Νόβγκοροντ, την μυρωδιά των κέδρων, τις εικόνες του Αντρέι Ρουμπλιώβ. Δεν μπορώ όμως να μην απαντήσω, ως ελάχιστος και ασήμαντος άνθρωπος από την μια, αλλά ως μέλος τους Σώματος του Χριστού από την άλλη, στις συκοφαντίες της επίσημης ρωσικής Εκκλησίας σε βάρος του Οικουμενικού Πατριαρχείου.
Παρατήρησα, με τα χρόνια, ότι τα ρωσικά τηλεοπτικά προγράμματα δεν αναφέρονται στο Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης. Σαν να μην υπάρχει, ένα πράγμα! Ακόμα και στην ταινία του ηγουμένου Τύχωνος Σεβκουνώφ, “Το βυζαντινό μάθημα”, δεν υπήρχε η παραμικρή αναφορά στην ρωμαϊκή Ορθόδοξη Κοινότητα της Πόλης! Είναι χαρακτηριστικός ο επίλογος, όπου η Ορθόδοξη παράδοση “αποχωρεί” από την αιώνια Πόλη, και βρίσκεται σ’ ένα χιονισμένο εκκλησάκι, κάπου στον Βορά, μέσα στην ζεστασιά μιας ρωσικής ενορίας. Μα, τέτοια ασχετοσύνη πια;! Να μου επιτρέψετε την αγανάκτηση, και να με συγχωρέσετε για μια ακόμα αναφορά στην ταπεινότητά μου μια ακόμη προσωπική αναφορά: ως γόνος Τραπεζουντίων και Κωνσταντινουπολιτών (Μπαλουκλιωτών) από τον πατέρα μου, δεν μπορώ παρά να μην πάρω προσωπικά αυτή την συκοφαντία: Ρωμαίοι Χριστιανοί, Ορθόδοξοι, υπήρχαν πολυάριθμοι στην Πόλη, και το 1925 (η τότε απογραφή τους φέρνει ως την δεύτερη πληθυσμιακή ομάδα στην Πόλη), και το 1955, και το 1963. Από το 1964, αγαπητοί Πατέρες του ρωσικού Πατριαρχείου, άρχισε η συρρίκνωση του ρωμαϊκού πληθυσμού, με τις τότε απελάσεις, λόγω της πολιτικής αστάθειας. Σίγουρα δεν μπορούσατε να βοηθήσετε τότε, διότι βρισκόσαστε υπό κομμουνιστικό καθεστώς, όμως τώρα χτυπάτε με μανία τους ολιγάριθμους καταγεγραμμένους Ρωμαίους, όπως σας χτυπούσε κάποτε το κομμουνιστικό καθεστώς, και συγκρίνετε αριθμητικά τα εκκλησιάσματα: λες και η Ορθοδοξία αναφέρεται μόνον στους ζωντανούς… λές και δεν συμπεριλαμβάνει τους κεκοιμημένους και τους αγέννητους!
Σεβαστοί Πατέρες του ρωσικού Πατριαρχείου, στην Μόσχα: η Ρωμηοσύνη υπάρχει, ζει, μέσα από τους κεκοιμημένους της, τους ζώντες και τους αγέννητους της. Η σημερινή Τουρκία είναι ένα Κράτος, το οποίο φιλοξενεί την Ορθοδοξία και φιλοξενείται από αυτήν, στα χώματα που την γέννησαν και την αναγέννησαν. Αναρίθμητοι Τούρκοι Μουσουλμάνοι κατακλύζουν τα ρωμαϊκά προσκυνήματα, όχι μόνον στην Πόλη και στα Πριγκηποννήσια, αλλά σε ολόκληρη την τουρκική Επικράτεια. Διότι ο σημερινός κάτοικος της Τουρκίας βιώνει την ρωμηοσύνη ως κομμάτι της υπόστασής του. Γι’ αυτό και Τούρκοι αρχαιολόγοι αναστηλώνουν τα μνημεία και τα προσκυνήματα, με έναν τρόπο και με ευλάβεια που δεν έχω δεί ποτέ σε δυτικό κράτος. Γι’ αυτό και αποκαλύπτονται νέες τοιχογραφίες και ψηφιδωτά, και αναδεικνύονται σε ολόκληρη την Επικράτεια του τουρκικού Κράτους. Αυτά αποσιωπάτε, αυτά αποφεύγετε να αναδείξετε εσείς, σεβαστοί Πατέρες, στο ρωσικό ποίμνιο, διότι –απ’ ό,τι καταλαβαίνει η ταπεινότητά μου- δεν φαίνεται να ενδιαφέρεστε τόσο για την πνευματική ανάσταση της Ορθόδοξης Οικουμένης, αλλά για την καθιέρωση μιας ρωσικής πρωτοκαθεδρίας! Μήπως κάνουμε λάθος;
Η μακάρια Άννα Νοταρά, κόρη του μεγάλου Δουκός της Κωνσταντινούπολης, Λουκά Νοταρά, έγραφε μεταξύ άλλων στην διαθήκη της στην Βενετία, μετά την Άλωση:
Πρώτον. Να με μνημονεύουν εμέ και τους αυθέντας τους γονείς μου και τους εδικούς μου κατά την τάξιν των Ρωμαίων Χριστιανών. Ακόμη, να κτίσουν ή να καλλιεργήσουν μίαν εκκλησίαν ρωμαίϊκην εις τους τόπους της αυθεντίας της Βενετίας, με τρόπον ότι πάντοτε και αιωνίως να είναι ρωμαίϊκα και εις ιερείς Ρωμαίους, χωρίς αναντιότιτι, δια τας ψυχάς των αυθεντών των γοναίων μου και των εδικών μου και δια την ημετέραν ψυχήν. Ακόμη, να εξαγοράσουν έναν αμάλωτον από τους Τούρκους, Χριστιανόν, και να τον ελευθερώσουν για την ψυχήν της κερα Φροσύνης, της αδερφής μου, καθώς το επάφεικεν εν τη ώρα του θανάτου αυτής.
Πέντε αιώνες έχουν περάσει, και η κυρα-Άννα η Νοταρά μνημονεύεται ακόμα κατά την τάξιν των Ρωμαίων Χριστιανών, στην ρωμαϊκή εκκλησία η οποία θεμελίωσε με την περιουσία της, με λειτουργία στα ρωμαίϊκα και ιερείς Ρωμαίους.
Και όλοι όσοι μεταλαμβάνουμε από το ίδιο Ποτήριο, Σώμα Χριστού, κεκοιμημένοι, ζωντανοί και αγέννητοι, δεν έχουμε καμία αμφιβολία ότι έτσι θα γίνεται, όπως το επιθύμησε η κυρα-Άννα Νοταρά, μέχρι το τέλος του Κόσμου. Διότι η Ρωμηοσύνη δεν είναι εθνοτική ταυτότητα, αλλά Υπόσταση, σεβαστοί Πατέρες του ρωσικού Πατριαρχείου.
Κυριάκος Παπαδόπουλος
Επίκουρος Καθ. Kuwait University
