«Ρινήματα Θεολογικά, Τεχνοκριτικά, Ιστορικά
και άλλα τινά από το Βόσπορο (ΣΤ’)»
και άλλα τινά από το Βόσπορο (ΣΤ’)»
Δρος Αθανασίου Παπά
Μητροπολίτου Γέροντος Χαλκηδόνος
Δρ. Εμμανουήλ Κ. Δουνδουλάκης
Επίκουρος Καθηγητής Π.Α.Ε.Α.Κ.
Κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις “Πατριαρχικόν Ίδρυμα Πατερικών Μελετών” το νέο βιβλίο του Μητροπολίτου Γέροντος Χαλκηδόνος, Δρ. Αθανασίου Παπά, “Ρινήματα Θεολογικά, τεχνοκριτικά, ιστορικά και άλλα τινά από το Βόσπορο (Στ΄)”, το οποίο αφιερώνεται από το συγγραφέα “Στην Μεγάλη Εκκλησία”.
Το ως άνω πόνημα του κραταιού Ιεράρχη του Οικουμενικού μας Πατριαρχείου, αποτελεί μια συλλογή 87 ευσύνοπτων κειμένων, μελετών και άρθρων, ποικίλου περιεχομένου. Η θεολογική, εκκλησιαστικοπολιτική, ιστορική, αρχαιολογική θεματολογία, συμπλέκεται με την ιστορική, κοινωνική και οικολογική πραγματικότητα και διάσταση, δημιουργώντας ένα θελκτικό μωσαϊκό συνύπαρξης της παράδοσης με την ανανέωση, της αρχαιολογίας με τη συγχρονικότητα, της ιερότητας με την κοσμικότητα.
Η λιπαρή παιδεία του Φαναριώτη Ιεράρχη, θεολογική και μη, τα “γεγυμνασμένα αισθητήρια” (Εβρ. 5, 14) που διαθέτει, η υποψιασμένη και διεισδυτική ματιά του, τού παρέχουν τη δυνατότητα να βλέπει τα “ορώμενα και μη βλεπόμενα”, να αποκωδικοποιεί τα μηνύματα των καιρών, από όποιο πεδίο κι αν προέρχονται, να απομυθοποιεί συγκεκριμένες πρακτικές και να ευαισθητοποιεί τον δεκτικό αναγνώστη των κειμένων του, για όσα συμβαίνουν γύρω, εκκλησιαστικά και μη, θεολογικά και κοινωνικά, σημαίνοντα και συμβατικά.
Ο αινιγματικός, υπαινικτικός, κάποιες φορές ειρωνικός, δεικτικός και παραμυθητικός λόγος του Γέροντος Χαλκηδόνος, συντελεί τα μέγιστα στην αποκωδικοποίηση και ανασύνθεση των πληροφοριών, είτε αυτές αφορούν στη Μητέρα Εκκλησία, το Οικουμενικό μας Πατριαρχείο, είτε συνδέονται με την καθημερινότητα του ανθρώπου, θεμιτές και αθέμιτες ενέργειες, συμπεριφορές και τα επιτεύγματά του.
Ο Μητροπολίτης Γέρων Χαλκηδόνος κ. Αθανάσιος, προκειμένου να αποκωδικοποιήσει τα ποικίλα ερεθίσματα, να ερμηνεύσει συμπεριφορές και να μεταδώσει τα μηνύματά του, προκειμένου να δημιουργήσει μια γέφυρα επικοινωνίας μεταξύ πομπού και δέκτη, συγγραφέως και αναγνώστη, επιστρατεύει τον παροιμιακό λόγο (σ. 106, 136, 169, 195, 340), την ποίηση (σ. 208), τα Αγιογραφικά παραθέματα (σ. 145, 172, 173, 181, 182, 198, 202, 208, 335, 339, 340, 341, 388, κ.ά.), την υμνογραφία της Εκκλησίας (σ. 197, 209, 303), ώστε να έχει το προσδοκώμενο αποτέλεσμα.
Ο δωρικός λόγος του Φαναριώτη Ιεράρχη είναι μεστός σε νοήματα, αποκαλυπτικός της κατά κόσμον σοφίας, ευρυμάθειας και πολυμάθειάς του και συνάμα εγκρατής σε επίπεδο έκτασης, επιβεβαιώνει για το συντάκτη του το λατινικό: “vir sapit qui pauca loquitur”. Ο Γέρων Χαλκηδόνος κ. Αθανάσιος δεν θυσιάζει τη μεστότητα του λόγου στο βωμό των ρητορικών σχημάτων, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν περιλαμβάνει κάποια από αυτά στα κείμενά του (π.χ. σ. 194). Το ιδιαίτερο ύφος γραφής του δεξιοτέχνη χειριστή του καλάμου του συγγραφέα, η λεξιπλαστική ικανότητά του (σ. 51, 74, 92, 95, 97, 95, 110, 138, 194, 212), όπως επίσης η χρήση ιδιωματικών και λατινικών εκφράσεων (π.χ., σ. 98, 208, 388), νεολογισμών, κ.ά., είναι εύκολα αναγνωρίσιμα από το υποψιασμένο αναγνωστικό κοινό που παρακολουθεί εδώ και χρόνια το συγγραφέα μέσα από τη Θεολογική και εν γένει συγγραφική παραγωγή, όπως επίσης τις αναρτήσεις του σε επιλεγμένους διαδικτυακούς τόπους.
Ο Γέρων Χαλκηδόνος, Μητροπολίτης κ. Αθανάσιος, ως γνήσιο τέκνο του Οικουμενικού μας Πατριαρχείου, προασπίζεται τα θέσμια της Μητρός Αγίας του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας και μεταλαμπαδεύει το πνεύμα Της (σ. 195). Ο λόγος, η σιωπή και το παράδειγμά του, αποτελούν μαρτυρία πίστεως και αληθείας για όλα τα πνευματικά παιδιά Της (σ. 340).
Ο Ιεράρχης συγγραφέας, ως υπέρμαχος της ελευθερίας του πνεύματος, δεν επιδιώκει να χειραγωγήσει τους αναγνώστες του προς μια συγκεκριμένη κατεύθυνση, με όσα σημειώνει για τα εκκλησιαστικά, ιστορικά, κοινωνικά, οικολογικά και σύγχρονα θέματα. Δεν επιδιώκει να προσφέρει εύκολες και επισφαλείς λύσεις, αλλά στοχεύει να προβληματίσει και να ευαισθητοποιήσει το συνάνθρωπο, να αφυπνίσει συνειδήσεις και να φέρει μια ακτίνα φωτός στη ζοφώδη καθημερινότητά μας. Εξάλλου, όπως σημειώνει και ο ίδιος σε ένα από τα κείμενα του βιβλίου: “… ο βιασμός του πνεύματος και της πραγματικής ελευθερίας είναι η χειροτέρα μορφή αυτού, όταν μάλιστα γίνεται εξ ιδιοτελών ελατηρίων.” (σ. 334).
Ο δεικτικός εν πολλοίς λόγος του, καταδεικνύει την κατάσταση που βιώνουμε σήμερα, το φλερτ ή καλύτερα την επανάπαυση του σύγχρονου ανθρώπου στα ημίμετρα και συνάμα υποδεικνύει την αιτία της κρίσης, τη στάση που τηρεί έναντι των προκλήσεων: Το κείμενο που ακολουθεί είναι αποκαλυπτικό, ως προς την κατεύθυνση αυτή: “… οι πάντες μπαλώνουν, κράτη, θεσμοί, οργανώσεις, επιχειρήσεις, ιδρύματα, πρόσωπα κ.ά. Έχουν δε ως εργαλεία ουχί την μάχαιραν του πνεύματος αλλά τις μεθοδευμένες κατασκευές, την απόκρυψιν ή την τμηματικήν αποκάλυψιν της αληθείας, την παραποίησιν, την υποκρισίαν, το μίσος, την ζήλειαν, το πείσμα, τον ηγεμονισμόν, την συκοφαντίαν, την τυρείαν και φατρίαν …, την επίδειξιν (show) απότοκον της κενότητος, την κακίαν και προπαντός την έλλειψιν της αγάπης και του ανθρωπισμού…
Μπαλώνουν, όμως γιατί; Διότι εκ του πνευματικού κάματου και της συγχύσεως δεν μπορούν να δημιουργήσουν κάτι νέο, σοβαρό, χριστιανικό, ανθρώπινο, και γι’ αυτό αρκούνται στην παρελθοντολογίαν, τον μηρυκασμόν, την αρχαιολογίαν, τον πνευματικόν και ηθικόν χειμώνα κ.ο.κ., άρα πλημμελώς. Βλέπουμε λοιπόν, ότι εάν η μπαλωματολογία αποδεικνύεται, τουλάχιστον δι’ έν διάστημα ευεργετική, εφαρμοζομένη όμως εις το πνεύμα αποβαίνει ολεθρία και αποκαρδιωτική. Άλλωστε υπάρχουν πράγματα που μπαλώνονται και άλλα όχι!” (σσ. 138-139).
Ο αφυπνιστικός, τέλος, λόγος του Γέροντος Φαναριώτη Ιεράρχη κ. Αθανασίου, όπως αναδεικνύεται μέσα από το ως άνω βιβλίο, δεν αποτελεί ένα ανεδαφικό ιδεολόγημα, ή ένα στείρο “κοινωνικό χριστιανισμό”, ένα “χριστιανικό ανθρωπισμό”, όπως εσφαλμένα θα μπορούσε κάποιος να εικάσει ψηλαφώντας τον επιδερμικά. Είναι βαθύτατα θεολογικός και εκκλησιοκεντρικός, θέτοντας το δάκτυλο “επί τω τύπω των ήλων” σε μια προσπάθεια να υποδείξει την αφετηρία της εκτροπής, την έδρα των ποικίλης φύσεως κρίσεων και συμπτωμάτων και συνάμα να ευαισθητοποιήσει το συνάνθρωπο ως προς το ζήτημα της “ανάκρασης” και της “αποκατάστασης των πάντων”, όπως στο απόσπασμα που ακολουθεί: «Hallo, Homo sapiens, ο Θεός σε έπλασεν ελεύθερον και “γενόμενον φρόνιμον ως εις όφεις και ακέραιον ως αι περιστεραί” (Ματθ. 10, 16), προσθέσας και το “αυξάνεσθε και πληθύνεσθε και πληρώσατε (ουχί καταστρέψατε) την γην και κατακυριεύσατε αυτής”(Γέν. 9, 1). Διατί όμως εσύ μεταβάλλεσαι εις την ζωήν σου εις “ελεύθερον πολιορκημένον”, διατί βγάζεις τα μάτια σου μόνος σου και των άλλων, διατί τυρρανείς τους ανθρώπους δια της “θεϊκής” τεχνολογίας σου, προϊδεάζων ή δημιουργών τρόπον τινά τον τόπον κλαυθμού και τριγμού των οδόντων; και αναγκάζων τους δυστύχους ανθρώπους εις φυγήν “εν όρεσιν και σπηλαίοις και ταις οπαίς της γης”; Πότε επιτέλους θα συνέλθεις;» (σσ. 208-209).
Περιοδικὸ ΠΡΟΘΕΣΗ (μηνὸς Δεκεμβρίου 2018) τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ἀρκαλοχωρίου, Καστελλίου & Βιάννου
