ΦΕΜΙΝΙΣΤΙΚΗ ΕΙΚΟΝΟΛΟΓΙΑ

 “La donna e mobile” 

 (Rigoletto) 

Τό φεμινιστικόν κίνημα ἐπέφερε οὐκ ὀλίγα ὁπωσδήποτε εὐχάριστα διά τούς ἐκπροσώπους τοῦ οὕτω καλουμένου “ἀσθενοῦς” φύλου, τό ὁποῖον ἀποδεικνύεται, ὡς μή ὤφελεν, “ισχυρότερον” τοῦ κραταιοῦ, δημιουργῆσαν τῇ ἀνοχῇ αὐτοῦ, πολλά εἰς τοῦτο προβλήματα, διά τά ὁποῖα εὐθύνεται κυρίως τοῦτο, καί τά ὁποῖα βιοῦμεν ἰδίως καί κατά τάς ἡμέρας μας εἰς τήν νεολαίαν τῆς “νέας τάξεως” τοῦ κόσμου. Τοῦτο πηγάζει βασικῶς ἐκ τοῦ ὅτι πολλοί δέν κατενόησαν εἰσέτι, ὅτι ὁ ἀνήρ καί ἡ γυνή, ἐκτός τῆς κοινῆς ἀνθρωπότητος αὐτῶν, εἶναι τελείως διαφορετικοί ὡς πρός τήν φύσιν, τό σῶμα καί τάς ἱκανότητάς των.

Καί ὡς ἐκ τούτου εἶναι φυσικόν τό φεμινιστικόν πνεῦμα νά “εἰσχωρήσει” καί εἰς τόν τομέα τῆς τέχνης, τῶν ἐκτελεστῶν τῶν ἔργων αὐτοῦ ὄντων ἀνδρῶν καί γυναικῶν. Πάντως τοῦτο ἴσως καί ἐξ ἄλλων λόγων, ὑπέφωσκε καί εἰς ἄλλους πολιτισμούς, ὅπως τῶν ἀρχαίων Ἑλλήνων ὁ ὁποῖος ἦτο πλούσιος εἰς περιφήμους “θεάς” καί μέγαν άριθμόν ἐξόχων γλυπτῶν κυρίως τοῦ περιωνύμου Δωδεκαθέου καί οὐχί μόνον. Ἀλλά καί εἰς ἑτέρους πολιτισμούς τῆς Εὐρώπης, Ἀσίας, Ἀμερικῆς, Ἀφρικῆς, κ.ἄ. Καί σήμερον δέ συχνάκις ἀποκαλοῦμεν τάς φυσικάς καλλονάς, τά “μοντέλα” τῶν καλλιτεχνῶν, “θεάς”, ἄγνωστον ὅμως ἐάν αὐταί εἶναι τῆς εἰρήνης, τῆς ἀγάπης ἤ τοῦ σκότους και τῆς καταστροφῆς. Ὑπῆρχον, ἄλλωστε, καί αἱ ἐρινύαι! 

Εἰς τό Vernissage, λοιπόν, τῆς πρώτης ἐκθέσεως τοῦ ἑβραϊκοῦ ἐν Φρανκφούρτῃ μουσείου, ἐκτίθεται, μεταξύ ἄλλων, καί τό “tut gam too”, παριστόν δύο θρόνους ἐκ κετσέ με ὑψηλούς καί αἰχμηρούς βραχίονες, ὅπως κέρατα, τά ὁποῖα λαμπυρίζουν εἰς τό φῶς τῆς σελήνης τοῦ Ayalu Serfati, τό ὁποῖον ὅμως μυστηριωδῶς ἀνακαλεῖ τούς Φαραώ τῆς Αἰγύπτου καί τό ἀγγλικόν “two δύο”. Πρόκειται δηλ. περί τῆς θηλείας πλευρᾶς τῆς θεότητος. 

Καί ἐνῶ ἡ ἰδέα τῶν δύο φύλων ἔχει  ἐγκαταλειφθεῖ, ἡ ἔκθεσις ἐργάζεται εἰς τόν διαδυσμόν τῶν φύλων, ὁ ὁποῖος ἀπετυπώθη εἰς τόν χριστιανισμόν, ἰουδαϊσμόν, τό ἰσλάμ κ.ἄ. Εἰς τήν ἀρχαίαν Ἀνατολήν οἰ ἄνθρωποι ἐθεώρουν ὅτι ὁ κόσμος ἐδημιουργήθη ὑπό ἑνός θεϊκοῦ ζεύγους, τοῦ Πατρός καί τῆς Μητρός, καί οἱ μύθοι οὗτοι ὑπάρχουν εἰσέτι εἰς τό Ἰσραήλ. 

Εἰς τήν εἴσοδον τῆς ἐκθέσεως ἡ ἀρχαϊκή διάθεσις διατρῆται δι’ ἑνός video, ὅπου χορεύουν καί τραγουδοῦν θεαί. Ἡ 30.000 ἐτῶν Ἀφροδίτη τοῦ Willendorf, ἡ πασίγνωστος κινεῖται μεταξύ ἄλλων μέ τούς πληθωρικούς “ἀνατολίτικους” γοφούς καί τά πλούσια στήθη, σύμβολα τῆς σεξουαλικότητος κατ’ ἐξοχήν, ἡ ὁποία ἐλατρεύετο μετ’ αὐτῶν εἰς τήν ἀρχαίαν Αἴγυπον, καί μεταξύ τῶν ἀγαλμάτων περιφέρεται εἷς κωμικός Μωϋσῆς, ὁ ὁποῖος προσπαθεῖ νά δραπετεύσει ἐκ τῆς προσαδούσης αὐτόν ἀοϊδοῦ. Καί διερωτᾶται τις: Διατί οἱ ἀρχηγοί τῶν θρησκειῶν ἀρνοῦνται νά πιστεύουν εἰς τί θήλυ, ἐνῶ τό νά πιστεύουν εἰς ἕνα θεϊκόν Πατέρα μέ τήν “ὀργίλην γενειάδα μέθης” ὀλιγότερον τούς φαίνεται δυσχερές, πρβλ. τάς ρωσικάς εἰκόνας τοῦ Χριστοῦ μέ τήν “ὑγράν γενειάδα” εἰς τήν ἀχειροποίητον, καί τό “ὀργίλον μάτι”. Σήμερον οἱ περισσότεροι πιστοί θεωροῦν ὅτι ὁ Θεός εἶναι ἀφυλος καί εἰς τάς μονοθεϊστικάς θρησκείας ἀνδρικός. 

Τό προβαλλόμενον video, ἀπόκομμα ἑνός musical “Seder Masochism” (2018) διηγεῖται τήν ἔξοδον ὡς τό τέλος τῶν θεαινῶν καί τήν ἀνύψωσιν τῆς Πατριαρχείας. Ὁ πρωτογενής ὅμως Θεός δέν ἐξεδίωξε μόνον τούς ξένους θεούς καί τάς θεάς τῆς Αἰγύπτου καί Μεσοποταμίας, ἀλλά καί τά ἴδια μέλη τῆς οἰκογενείας του, ὅπως τήν “Aschera” του, καί μέ τόν καιρόν προέβαλε ἑαυτόν ὡς τόν μοναδικόν Θεόν. Μετ’ αὐτῶν ἐχάθησαν καί αἱ λατρευτικαί πράξεις, καί ἡ πολεμική κατ’ αὐτῶν ὠδήγησε καί εἰς τήν δαιμονοποίησίν των, ὡς τά περί τήν Εὔαν, ὅπως ὁ ὄφις κ.ἄ. 

Ἐν τούτοις ἡ θήλεια πλευρά τῆς θεότητος οὐδέποτε ἐχάθη τελείως ὅπως αἱ ἀναφερόμεναι εἰς τήν βίβλον Chochma (σοφία), Tora (Νόμος) καί Schechina (ἐποίκησις) μορφαί αἱ ὁποῖαι ἐξελίχθησαν εἶτα ὑπό τῶν θεολόγων καί φιλοσόφων. 

Ἡ σοφία περαιτέρω γνωρίζει μίαν ἀναγέννησιν ἐν Χριστῷ, ἡ δέ Tora, εἰς τήν ὁποίαν ἀναφέρεται τό Παροιμιῶν α´, 8, τίθεται παρά τήν πλευράν τοῦ Θεοῦ. 

Ἡ ἔκθεσις ἀναπαριστᾷ πῶς ἡ θήλεια πλευρά τῆς θεότητος εἰς τᾶς τρεῖς μονοθεϊστικάς θρησκείας διαρκῶς ἀνεκαλύπτετο, ἑρμηνεύετο, καί αἱ παλαιαί ἀπόψεις ἐλάμβανον νέας μορφάς. Πρβλ. τάς εἰκονογραφικάς ὁμοιότητας μεταξύ τῆς Ἴσιδος καί τοῦ Horus πρός τήν Θεοτόκον μετά τοῦ Κυρίου. Ἰδιαιτέρως ἐν τῷ Χριστιανισμῷ κυρίως δηλοῦται ἡ ἀποβληθείσα θήλεα πλευρά ἑνός Θεοῦ, ὁ ὁποῖος ἐννοεῖται σήμερον ὡς “Κύριος” καί “Πατήρ” καί παρίσταται και δῆ οὐχί “συμπαθητικῶς” (Κύριε ἐλέησον!) 

Κατά τόν Μεσαίωνα ἐπυκνώθησαν αἱ παραστάσεις εἰς τάς ὁποίας ἡ Θεοτόκος καλύπτει μέ τό ἐπανωφόριόν της διά νά προφυλάξει τούς πιστούς ἐκ τῶν βελῶν ἑνός θεϊκοῦ Πατρός, ὁ ὁποῖος θά ἔρριπτε τά βέλη του κατά τῶν παιδιῶν του ὅπως ὁ Κρόνος κατέπιε τά τέκνα του (Παναγία ἡ Σκέπη, Mater misericordiae). 

Ἐντυπωσιακόν, ὅτι τοιαύται συνθέσεις φαίνονται ὅτι ὀλίγον ἐνοχλοῦν τήν Ἐκκλησίαν ἀπό τήν σύνθεσιν τῆς Θεοτόκου μέ τόν Ἰησοῦν εἰς τόν βραχίονα, ἔχουσαν ἐν ἑαυτῇ τόν Πατέρα καί τό Ἅγιον Πνεῦμα (οἱονεί “περιχωρητικῶς”), ἡ ὁποία μέ τήν τά πάντα καλύπτουσαν θέσιν τῆς Μαρίας ἀντιτίθεται εἰς τήν Χριστιανικήν Τριαδολογίαν. Διό καί 13 ἐκ τῶν εἰκόνων αὐτῶν διεσώθησαν ἀπό τήν καταστροφήν. 

Ἡ θήλεια πλευρά τῆς θεότητος ἔχει τό κέντρον αὐτῆς εἰς τήν Ἰουδαϊκήν παράδοσιν. Διά τήν ἐπαναφοράν τῆς Ἰουδαϊκῆς θηλείας πνευματικότητος, παρουσιάζονται ἰουδαίαι καλλιτέχνιδες. Οὔτω ἡ M. U. Ukeles συνδέει τό 1970 τήν Mikwe, τήν ὀρθόδοξον βαπτισματικήν τελετουργίαν, εἰς τήν ὁποίαν αἱ γυναῖκες, κατά μῆνα μετά τήν περίοδόν των, ὑποβάλλονται μέ μίαν νέαν φεμινιστικήν συνείδησιν. Ἡ περίοδος καί ἡ θήλεια σεξουαλικότης ἑορτάζοντο ὡς ἁγίαι καί ἄλλα.1 

Ἄς μή λησμονῶμεν, λοιπόν, ὅτι τό θήλυ “κατευθύνει” ἐν πολλοῖς τόν κόσμον, ἀπό τό μῆλον τοῦ παραδείσου μέχρι σήμερον,2 καί τό λεχθέν ὑπό τοῦ Morus “Ἐν ἀρχή ἦν ἡ γυνή”.3 

* * * 

Τό θέμα αὐτό ἐντάσσεται μέσα εἰς τό πλαίσιον τῶν περί ἰσότητος, συναλληλίας καί ἀγάπης τῶν ἀνθρώπων ἀπόψεων τῆς Α.Θ. Παναγιότητος τάς ὁποίας ἐνθέρμως διακηρύσσει, εὐχαριστούμενος ἀπείρως ὑπό πάντων. 

* * * 

1. A. Strotmann, Die verdrängten Göttinen singen noch. Das jüdische Museum Frankfurt feiert Neuerölfnung mit seiner ersten Wechsel ausstellung “Die weibliche Seite Gottes”, Public Forum ἀρ. 21 (2020) 50-51. 

2. Σ. Δόϊκα, Αἰδοῖον τό δηκτικόν, Ἀθήνα 2012. 

3. Morus, Eine Weltgeschichte der Sexualität, Ἁμβοῦργον 1965, 9, 65.