Του Αρχιμανδρίτου του Οικουμενικού Θρόνου Γεράσιμου Φραγκουλάκη
Αννόβερο Γερμανίας
Η Κρατική Υπηρεσία για την Εθνοπολιτική και την Ελευθερία της Συνείδησης (DESS) της Ουκρανίας στηριζόμενη στον νέο νόμο 3894, ζήτησε την «διακοπή δεσμών» όλων των θρησκευτικών οργανώσεων με το Πατριαρχείο Μόσχας.
Ο Μητροπολίτης Ονούφριος άρπαξε την ευκαιρία και βάζοντας στο κάδρο την δική του Εκκλησία ως την μοναδική εκδιωκόμενη απάντησε επίσημα με επιστολή του στις 16 Αυγούστου 2025. Η επιστολή αυτή του Ονουφρίου αποτελεί μνημείο υποκρισίας. Μέσα από θεσμικό λόγο μπορεί να εκφραστεί υποκρισία και χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί αυτή η επιστολή που αν και ο ίδιος αναδεικνύει ως πρωταρχικό ζήτημα τις διακρίσεις που κατά την άποψή του, υφίσταται η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία λόγω της εφαρμογής του νόμου 3894 της Βουλής της Ουκρανίας, τηρεί σιγήν ιχθύος για την γενικότερη κατάσταση που δημιούργησαν οι διασυνδέσεις της Εκκλησίας με τη Ρωσική Εκκλησία, διασυνδέσεις που έχουν επανειλημμένα συζητηθεί και αμφισβητηθεί στη δημόσια σφαίρα.
Ο Μητροπολίτης Ονούφριος ισχυρίζεται πως το κράτος με το πρόσχημα της εθνικής ασφάλειας παρεμβαίνει αυθαίρετα στην ελευθερία της συνείδησης και της θρησκείας. Όμως δεν αναγνωρίζει τις πραγματικές ανησυχίες και τους κινδύνους που δημιουργούνται εξαιτίας της υφισταμένης γεωπολιτικής κατάστασης, ούτε αντιμετωπίζει με ειλικρίνεια το ζήτημα των ιστορικών δεσμών της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας με τη Μόσχα. Αντί να τοποθετηθεί υπεύθυνα όσον αφορά στις αιτίες της κρατικής παρέμβασης, προτιμά να προβάλει αποκλειστικά την υποτιθέμενη αδικία προς τη δική του Εκκλησία, αγνοώντας τη θεμελιώδη υποχρέωση διαφάνειας και λογοδοσίας που οφείλει να επιδεικνύει ένας θρησκευτικός θεσμός.
Με έμφαση στην επιστολή του υποστηρίζει την άποψη ότι η DESS ενεργεί μεροληπτικά και χωρίς θεολογική επάρκεια και ρραποφεύγει να αναφερθεί στα κριτήρια με τα οποία η ίδια η Εκκλησία έχει επιλέξει να πορευθε;και να διατηρεί σχέσεις με οργανώσεις που ενδέχεται να απειλούν την εθνική ανεξαρτησία και συνοχή της Ουκρανίας. Ο Μητροπολίτης Ονούφριος υπερασπίζεται δομές εξουσίας που συνδέονται με εξωγενείς πολιτικές και εκκλησιαστικές επιρροές, χωρίς να δίνει σαφείς εξηγήσεις για την αναγκαιότητα αυτών των δεσμών και την ίδια στιγμή καταγγέλλει «παρέμβαση στην εσωτερική ζωή της Εκκλησίας».
Η στάση του Μητροπολίτη, όπως προκύπτει από την επιστολή, δημιουργεί ερωτήματα σχετικά με το κατά πόσον ενδιαφέρεται πραγματικά για τα δικαιώματα της Εκκλησίας ή αν η θερμή υποστήριξη αυτών των δικαιωμάτων λειτουργεί ως ασπίδα για τη διατήρηση των προνομίων και της περιουσίας που κατέχει. Με λίγα λόγια δηλαδή και πάλι ο καβγάς γίνεται για το πάπλωμα και όχι για την ικανοποίηση πραγματικών αναγκών, ενώ ταυτοχρόνως αγνοείται το κοινωνικό και εθνικό πλαίσιο της Ουκρανίας.
Η επιστολή δείχνει πως ο Ονούφριος ενδιαφέρεται για τη διατήρηση της υπάρχουσας κατάστασης, παρόλο που δηλώνει πως έχει αποστασιοποιηθεί από τη Ρωσική Εκκλησία και τον Πατριάρχη Κύριλλο, που στηρίζουν τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Η υποκρισία του φαίνεται στο ότι, ενώ μιλά για δικαιοσύνη και ισότητα, δεν αναγνωρίζει την ανάγκη για ειλικρινή συζήτηση για τις ιστορικές σχέσεις και τις ευθύνες της Εκκλησίας στα προβλήματα της Ουκρανίας.
Τέλος, δεν είναι τυχαίο πως το θέμα της Εκκλησίας μπαίνει στις διαπραγματεύσεις για τον πόλεμο στην Ουκρανία, καθώς Πούτιν και Κύριλλος θέλουν να συνεχιστεί η ρωσική επιρροή στη χώρα και ο Ονούφριος συνεισφέρει σε αυτό.
Στην περίπτωση της επιστολής του Μητροπολίτη Ονουφρίου, αναβιώνει η διαχρονική προειδοποίηση του Ευαγγελίου: «Οὐαὶ ὑμῖν τοῖς γραμματεῦσι καὶ Φαρισαίοις ὑποκριταί, ὅτι καθαρίζετε τὸ ἔξωθεν τοῦ ποτηρίου καὶ τῆς παροψίδος, τὸ δὲ ἔσωθεν γέμει ἐξ ἁρπαγῆς καὶ ἀκρασίας» (Ματθ. 23:25). Η υποκρισία, που καταδικάζεται από τον ίδιο τον Χριστό, δεν περιορίζεται στην προσωπική ζωή αλλά διαπερνά και τους θεσμούς, όταν το προσωπείο της δικαιοσύνης κρύβει ιδιοτέλεια ή άρνηση λογοδοσίας.
Ο Διογένης Λαέρτιος σημείωνε πως «η αλήθεια είναι στον βυθό», τονίζοντας την ανάγκη για διερεύνηση κάτω από τις επιφάνειες.
Παρομοίως και ο Απόστολος Παύλος προτρέπει: «Πάντα δοκιμάζετε, τὸ καλὸν κατέχετε» (Α’ Θεσ. 5:21), καλώντας σε κριτικό πνεύμα ακόμα και απέναντι στην εξουσία των θρησκευτικών ηγετών.
Ο Αριστοτέλης υπογράμμιζε πως «η αρετή βρίσκεται στην πράξη, όχι στον λόγο».
Στο ίδιο πλαίσιο, ο Χριστός διακηρύσσει: «Γνώσεσθε τὴν ἀλήθειαν, καὶ ἡ ἀλήθεια ἐλευθερώσει ὑμᾶς» (Ιω. 8:32). Η άρνηση συζήτησης για τις ευθύνες της Εκκλησίας ή για ιστορικές αλήθειες δεν προσφέρει λύση, αλλά συντηρεί το πρόβλημα.
Τέλος, ο Νέλσον Μαντέλα έλεγε: «Η ελευθερία δεν έχει καμιά αξία αν δεν περιλαμβάνει το δικαίωμα να κάνεις λάθος», υπενθυμίζοντας την ανάγκη για αυτογνωσία και ειλικρινή παραδοχή ευθυνών. Μόνο μέσα από ανοιχτό διάλογο και αναγνώριση των αληθινών προβλημάτων μπορεί να υπάρξει πρόοδος, τόσο στην κοινωνία όσο και στους θρησκευτικούς θεσμούς.