επιμέλεια αρχιμ. Μιχαήλ Σταθάκης
Ο άγιος ιερομάρτυς Υγίεινος, Πάπας Ρώμης, γεννήθηκε στην Αθήνα το 74 μ.Χ. και πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στην Αχαΐα. Ήταν φιλόσοφος και το 136/138 χειροτονήθηκε Επίσκοπος Ρώμης.
Σύμφωνα με την Εκκλησιαστική Ιστορία του Ευσεβίου (IV, xv.) ο Υγίεινος διαδέχθηκε τον πάπα Τελεσφόρο κατά το πρώτο έτος της βασιλείας του Αυτοκράτορος Αντωνίνου Πίου (του Ευσεβούς), δηλαδή το 138 ή το 139.
Την περίοδο κατά την οποία βρέθηκε στη Ρώμη, γνώρισε από κοντά κάποιους από τους αιρετικούς με τους οποίους αργότερα θα ερχόταν σε ευθεία αντιπαράθεση καθώς ο Υγίεινος παρέμενε γνήσιος φορέας της αποστολικής παραδόσεως της Εκκλησίας. Σύμφωνα με την αφήγηση του αγίου Ειρηναίου Λουγδούνων ο Υγίεινος αντιμετώπισε τον Κέρδωνα, ο οποίος ήταν ένας Γνωστικός δάσκαλος του α΄ μισού του 2ου αιώνα, με καταγωγή από τη Συρία, κυρίως γνωστός ως ο προκάτοχος του Μαρκίωνα. Ήρθε στη Ρώμη κατά τη διάρκεια της επισκοπής του Υγίεινου. Δεν είχε την πρόθεση να ιδρύσει κάποια αίρεση ξεχωριστά από την Εκκλησία, αλλά περιγράφεται ως ένας άνθρωπος που ερχόταν στο ναό και έκανε δημόσια εξομολόγηση περισσότερες από μία φορές, και συνέχιζε έτσι, άλλοτε διδάσκοντας κρυφά, άλλοτε πάλι δημόσια εξομολογούμενος.
Δίδασκε ότι υπήρχαν δύο θεοί· ο ένας αυστηρός, ο συγγραφέας της Παλαιάς Διαθήκης και ο άλλος ελεήμων και αγαθός, ο συγγραφέας της Καινής Διαθήκης και πατέρας του Χριστού, που στάλθηκε από αυτόν για να λυτρώσει τον άνθρωπο από την τυραννία του πρώτου και αυστηρού. Επίσης κήρυττε ότι ο Χριστός δεν γεννήθηκε πραγματικά από την Παναγία ή από κάποιον αληθινό άνθρωπο, αλλά μόνο στη σκιά και στην εμφάνιση.
Ο άγιος Υγίεινος, με την ποιμαντική του επαγρύπνηση, εντόπισε την αιρετική διδασκαλία και τον απέκοψε από την κοινωνία της Εκκλησίας. Ο αιρετικός, επιβάλλοντάς του μια ψευδή μετάνοια, έγινε ξανά δεκτός, αλλά αφού αποκαλύφθηκε ότι κήρυττε κρυφά τις παλιές του απόψεις, αφορίστηκε για δεύτερη και τελευταία φορά.
Επί των ημερών του Υγίεινου καταφθάνει στη Ρώμη και ο Γνωστικός Βαλεντίνος, γεννημένος στην Αίγυπτο το 100 μ.Χ. προσπαθώντας να σταδιοδρομήσει στην τοπική Εκκλησία χωρίς επιτυχία. Τελικά δημιούργησε δική του εκκλησία και σχολή, στην οποία δίδαξε μέχρι την εποχή του πάπα Ανικήτου (154-165). Χρησιμοποίησε την Καινή Διαθήκη και δίδαξε με τρόπο τέτοιο, ώστε να δημιουργήσει στους κόλπους της Εκκλησίας μία σημαντική κρίση. Ο άγιος Ειρηναίος βοήθησε τα μέγιστα στην αναίρεση του συστήματος του Βαλεντίνου.
Το Liber Pontificalis αναφέρει ότι κατά την παποσύνη του ο Υγίεινος καθόρισε τα διάφορα προνόμια του κλήρου και τις βαθμίδες της εκκλησιαστικής ιεραρχίας. Ήταν ο πρώτος που καθιέρωσε την Κυριακή ως γιορτή του Πάσχα, καλώντας όχι μόνο σε εορτασμό της, αλλά και περνώντας στα βιβλία το τελετουργικό που θα ακολουθούσαν οι εκκλησίες της Δύσης. Ήταν ο πρώτος πάπας που εισήγαγε τον θεσμό των αναδόχων στις βαπτίσεις. Κατά την αρχιερατεία του απέστειλε μεταξύ άλλων και μια ενισχυτική επιστολή προς την Εκκλησία των Αθηνών.
Ο Υγίεινος έμεινε στον παπικό θρόνο για τέσσερα χρόνια και έξι ημέρες, κάτι που τον κάνει έναν από τους ελάχιστους της ιστορίας που έμειναν στη θέση για λιγότερο από πέντε χρόνια. Υπήρξε ο ένατος επίσκοπος Ρώμης που έλαβε τον τίτλο του πάπα και ο μοναδικός πάπας με το συγκεκριμένο όνομα. Παρά το γεγονός πως δεν υπάρχουν επίσημες καταγραφές περί μαρτυρίου του, συγκαταλέγεται ως τέτοιος στα Μαρτυρολόγια της Ρωμαϊκής Εκκλησίας. Μαρτύρησε το έτος 140/142 και ετάφη πλησίον του τάφου του αποστόλου Πέτρου. Η μνήμη του τιμάται την 11η Ιανουαρίου.
Προς Αθηναίους Επιστολή Υγίεινου
Ο Πάπας Υγίεινος (απευθύνει) χαιρετισμό προς τους Αθηναίους.
Έχω πολλή εμπιστοσύνη σε εσάς, αδελφοί, και πολλή καύχηση για εσάς. Είμαι γεμάτος παρηγοριά, που περισσεύει για όλη τη θλίψη μας. Διότι ταράσσομαι, όταν ακούω για εσάς κάτι, που δεν είναι πρέπον. Αλλά παρηγορούμαι όταν μαθαίνω ότι γίνονται ανάμεσά σας αυτά που αρμόζουν σε καλούς Χριστιανούς.
Αδελφοί, μη συγχρωτίζεστε με άπιστους. Γι’ αυτό ο διδάσκαλος των εθνών μιλάει, λέγοντας «μην είστε άνισα συνυφασμένοι με άπιστους. Γιατί ποια κοινωνία έχει η δικαιοσύνη με την αδικία; Ή ποια κοινωνία έχει το φως με το σκοτάδι; Και ποια συμφωνία έχει ο Χριστός με τον Βελίαρ; Ή ποια μερίδα έχει ο πιστός με τον άπιστο; Και ποια συμφωνία έχει ο ναός του Θεού με τα είδωλα; Γιατί εσείς είστε ο ναός του ζωντανού Θεού, όπως λέει ο Θεός: Γιατί θα κατοικήσω μέσα τους και θα περπατήσω ανάμεσά τους· και θα είμαι Θεός τους, και αυτοί θα είναι λαός μου» (Β΄ Κορ. 6, 14-18).
«Διότι αν ο Θεός δεν λυπήθηκε τους αγγέλους που αμάρτησαν, αλλά παρέδωσε τους ασεβείς στην κόλαση για να βασανιστούν, φυλαγμένους για κρίση. Και δεν λυπήθηκε τον αρχικό κόσμο, αλλά διέσωσε τον Νώε, κήρυκα της δικαιοσύνης, φέρνοντας κατακλυσμό στον κόσμο των ασεβών. Και έκανε στάχτη τις πόλεις των Σοδόμων και των Γομόρρων, και τις καταδίκασε με καταστροφή, θέτοντάς τες ως παράδειγμα εκείνων που θα ενεργούσαν ασεβώς. Και έσωσε τον δίκαιο Λωτ, που καταπιέζονταν από την αδικία και την ασέλγεια των ασεβών. Διότι ήταν δίκαιος στην όψη και στην ακοή, κατοικώντας ανάμεσα σε εκείνους που καθημερινά βασάνιζαν τη δίκαιη ψυχή με τις ασεβείς πράξεις τους. Ο Κύριος ξέρει πώς να σώζει τους ευσεβείς από τον πειρασμό, αλλά να φυλάει τους ασεβείς για την ημέρα της κρίσης για να βασανίζονται. Αλλά πιο πολύ εκείνους που περπατούν πίσω από τη σάρκα στην επιθυμία της ακαθαρσίας και περιφρονούν την εξουσία, τολμηροί, ευχαριστούν τον εαυτό τους, δεν φοβούνται να εισάγουν αιρέσεις, βλασφημώντας» (Β’ Πετ. 2, 4-11).
Γι’ αυτό δεν μπορούμε να δεχτούμε τη συντροφιά της πλάνης κάποιου άλλου, είτε παρεκκλίνοντας από την οδό του σκοπού του, είτε παρακούοντας τις εντολές της αποστολικής έδρας, ούτε επιτρέπουμε να εμποδίζονται όσοι πιστεύουν σωστά ή όσοι υπακούουν στις εντολές των αγίων πατέρων, επειδή πρέπει να υπάρχει μεγάλη διακριτικότητα μεταξύ πιστών και απίστων. Αν ο Θεός, αδελφοί, δεν λυπήθηκε τους δίκαιους, τι νομίζετε ότι θα απογίνουμε εμείς οι αμαρτωλοί που αμαρτάνουμε; Φυλάξτε τον εαυτό σας από κάθε μόλυσμα της σάρκας και του σώματος, για να σωθείτε την ημέρα της παρουσίας του Κυρίου.
«Αλλά μην αγνοείτε αυτό το ένα πράγμα, αγαπητοί μου φίλοι, ότι μία ημέρα για τον Κύριο είναι σαν χίλια χρόνια, και χίλια χρόνια σαν μία ημέρα. Ο Κύριος δεν αργεί να τηρήσει την υπόσχεσή του, όπως μερικοί θεωρούν αργοπορία, αλλά είναι μακροχρόνιος μαζί σας, μη θέλοντας να χαθεί κανείς, αλλά όλοι να έρθουν σε μετάνοια. Αλλά η ημέρα του Κυρίου θα έρθει σαν κλέφτης, κατά την οποία οι ουρανοί θα παρέλθουν με μεγάλη ορμή, και τα στοιχεία θα διαλυθούν από καύσωνα, και η γη και τα έργα που είναι σε αυτήν θα κατακαούν. Αφού όλα αυτά θα διαλυθούν, τι είδους άνθρωποι πρέπει να είστε εσείς σε άγια ζωή και ευσέβεια, περιμένοντας και σπεύδοντας στην έλευση της ημέρας του Κυρίου, μέσω της οποίας οι ουρανοί θα αποσυντεθούν από το πυρ και τα στοιχεία θα λιώσουν από την καύση; Αλλά περιμένουμε νέους ουρανούς και νέα γη, σύμφωνα με τις υποσχέσεις του, στις οποίες κατοικεί δικαιοσύνη» (Β’ Πετ. 3, 8-13).
Ο Θεός όμως κάθε χάριτος, που μας κάλεσε στην αιώνια δόξα του, αφού λίγο έπαθε εν Χριστώ Ιησού, αυτός θα μας τελειοποιήσει, θα μας στηρίξει και θα μας εδραιώσει. Σε αυτόν ας είναι η δόξα και η κυριαρχία στους αιώνες των αιώνων. Αμήν.
Hyginus – Epistola ad Athenienses
CUIUS SUPRA ATHENIENSIBUS DIRECTA.
Viginus papa Atheniensibus salutem.
Multa mihi fiducia est apud vos, fratres, et multa gloriatio pro vobis. Repletus sum consolatione, superabundo in omni tribulatione nostra. Tribulor enim, quando de vobis audio, quod non oportet. Consolor vero, quotiens ea inter vos fieri cognovero, quae bonos christianos decet implere.
Nolite, fratres, iugum ducere cum infidelibus. Unde doctor gentium loquitur dicens: Quae participatio iustitiae cum iniquitate? Qui autem consensus templo dei cum idolis? Vos enim estis templum dei vivi, sicut dicit deus: Quoniam inhabitabo in illis et inambulabo et ero illorum deus, et ipsi erunt mihi in populos. Si enim deus angelis peccantibus non pepercit, sed rudentibus inferni detractos in tartarum tradidit in iudicium cruciandos reservari, et originali mundo non pepercit, sed octavum Noe iustitiae praeconem custodivit diluvium mundo impiorum indicens et civitates Sodomorum et Gomorrhaeorum in cinerem redigens eversione damnavit exemplum eorum, qui impie acturi sunt, ponens, quid putatis iniquis et impiis perseverantibus in nequitia eorum erit? Iustum vero Loth oppressum a nefandorum iniuria conversatione eruit. Aspectu enim et auditu iustus erat habitans apud eos, qui de die in diem animam iustam iniquis operibus cruciabant. Novit deus pios de temptatione eripere, iniquos vero in diem iudicii cruciandos reservare, magis autem eos, qui post carnem in concupiscentia immundiciae ambulant dominationemque contemnunt, audaces sibi placentes sectas non metuunt facere blasphemantes. Unde alieni erroris societatem vel a sui propositi tramite recedentem aut apostolicae sedis iussionibus inoboedientem suscipere non possumus, nec impedire recte credentes vel sanctorum patrum iussionibus obtemperantes permittimus, quia inter fideles et infideles magna debet esse discretio. Si deus, fratres, iustis non pepercit, quid de nobis peccatoribus peccantibus fieri putatis? Custodite vos ab omni inquinamento carnis et corporis, ut salvi sitis in die adventus domini. Unum autem hoc non lateat vos, ut ait apostolus, carissimi: Quia unus dies apud dominum sicut mille anni, et mille anni sicut dies unus. Non tardat dominus promissis, sed patienter agit propter vos nolens aliquos perire, sed omnes ad poenitentiam reverti. Adveniet autem dies domini ut fur, in qua caeli magno impetu transient, elementa vero calore solventur. Cum haec igitur omnia dissolvenda sunt, quales oportet vos esse in sanctis conversationibus et pietatibus exspectantes et properantes in adventum diei, per quem caeli ardentes solventur et elementa ignis ardore tabescent. Novos vero caelos et novam terram et promissa ipsius exspectamus, in quibus iustitia habitat.
Deus autem omnis gratiae, qui vocavit nos in aeternam suam gloriam, in Christo Iesu modicum passus ipse perficiet, confirmabit, consolidabit. Ipsi gloria et imperium in saecula saeculorum. Amen.