Πρεσβύτερος Ηρακλής Φίλιος (θεολόγος, βαλκανιολόγος)
Εφημέριος Διάβας Ι.Μ. Σταγών & Μετεώρων
Δεν αρκεί να εορτάσουμε το Πάσχα. Γνωρίζουμε την μεγάλη αυτή εορτή, όταν γνωρίσουμε το πρόσωπο στην πραγματική του διάσταση. Δεν υφίσταται εορτή χωρίς το πρόσωπο. Όπως και δεν υφίσταται πρόσωπο που να μην σημαίνει την εορτή.
Στη σύγχρονη εποχή τα πράγματα είναι κάπως συγκεχυμένα. Δεν αρκεί ένας φθηνός συναισθηματισμός, ο οποίος εν τέλει και κακόγουστος είναι και ανάξιος καταντά. Να εορτάσουμε. Ναι, αλλά τι; Γνωρίζουμε τι εορτάζουμε τις άγιες ημέρες του Πάσχα; Μήπως συνηθίσαμε να εορτάζουμε και να εμφορούμαστε κάποιων συναισθηματικών εξάρσεων, οι οποίες κρύβουν πολλά και βάθος δεν έχουν; Όλα μία εικόνα. Το γιορτινό τραπέζι, τα χαμηλά φώτα στην Εκκλησία, ένας ήχος από το ψαλτήρι που μοιάζει με μοιρολόι, ανάξια λόγου κάποιες φορές και ανάξια της αυθεντικής αντίληψης που επιτρέπει στο μυστήριο να γίνεται χαρά και πανήγυρη.
Το πρόσωπο των ημερών. Ο Χριστός. Ποιος Χριστός; Αυτός που μας ταιριάζει; Αυτός που θα θέλαμε; Αυτός που κατασκευάσαμε; Μήπως Εκείνος της προσωπικής αντίληψης του καθενός; Χριστός που αναπαύει κάθε τι που μας κρατά δέσμιους των αρνητικών μας παθών; Δηλαδή, Χριστός που μας εξυπηρετεί; Υπάρχει διάχυτη πλέον η αίσθηση πως ο Χριστός είναι ένα πρόσωπο που αναλαμβάνει να επιτελεί ρόλους που ικανοποιούν στην πραγματικότητα πάθη και αδυναμίες. Βέβαια, κάτι τέτοιο Τον απομακρύνει από την αληθινή Του φύση.
Ποιος είναι τελικά ο Χριστός; Είναι κάποιος φιλόσοφος που στιγμάτισε με την διδασκαλία Του τη νόηση της εποχής Του; Μήπως κάποιος ενάρετος άνθρωπος; Ίσως κάποιος που θέλησε να ταράξει τα κοινωνικά θεμέλια της εποχής Του; Όλα αυτά τόσο μακριά από την αλήθεια των πραγμάτων. Χαρακτηρισμοί και ταμπέλες, ανάξια και ανάξιες περί της ακραιφνούς αντίληψης και υιοθεσίας. Συμβαίνει σε κάτι τέτοιες στιγμές να απομυθοποιείται το μυστήριο και να εκπίπτει της αξίας που λαμβάνει πραγματικά.
Και τόσος κόπος; Για να φτάσει αυτό το πρόσωπο στον Σταυρό; Και μετά; Αν δεν ήρθε να εγκαινιάσει κάτι καινούριο, ποιος ο λόγος και γιατί να γίνει προκληθεί τόση αναστάτωση; Η ιστορική διάσταση του προσώπου Του, που αναλώνεται στο πέρασμα των αιώνων και στην μαρτυρία περί μιας απλής ιστορικής παρουσίας, δεν έχει να προσφέρει το επέκεινα της αδιάψευστης μαρτυρίας, περισσότερο δε εκείνου του προσωπικού βιώματος πως ο θάνατος πατήθηκε. Γιατί αν είναι κάτι που προσδίδει κάτι παραπάνω από μία μαρτυρική διάσταση στο ξετύλιγμα των στιγμών της ιστορίας είναι η νίκη κατά του κράτους του θανάτου.
Ο Χριστός δεν είναι τίποτε λιγότερο και τίποτε περισσότερο από αυτό που μαρτυρεί η αυτοσυνειδησία του εκκλησιαστικού σώματος των πρώτων αιώνων και διατρανώθηκε ως αποτύπωση της κοινής μαρτυρίας, προερχομένης εκ της βιωμένης εμπειρικής ψηλάφησης στις Οικουμενικές Συνόδους και κυρίως στην Α’ Οικουμενική Σύνοδο (325) και Δ’ Οικουμενική Σύνοδο (451). Κάτι παραπάνω από θεοφόρος άνθρωπος· Θεάνθρωπος. Κάτι παραπάνω από ιστορικός Ιησούς· τέλειος Θεός και τέλειος άνθρωπος.
Ο Χριστός αμφισβητείται. Και αμφισβητείται περισσότερο από τους εντός των τειχών. Δεν είναι τυχαίο πως οι περισσότερες αλλοιώσεις προέρχονται από ανθρώπους που πιστεύουν στον Χριστό ή αισθάνονται πως πιστεύουν. Αυτό είναι ένα τραύμα. Μεγάλο τραύμα. Το χτύπημα του ανέραστου ευσεβισμού, ο οποίος φέρει ολάκερη την ευθύνη για τον τραυματισμού του προσώπου Του. Γι’ αυτό θα επισημάνει πολύ σωστά ο Heidegger πως το τελευταίο χτύπημα εναντίον του Θεού έγκειται στο γεγονός ότι ο Θεός υψώθηκε σε ύψιστη Αξία. Και όπως συνεχίζει ο ίδιος, το χτύπημα αυτό δεν προέρχεται από τους εκτός, αυτούς που δεν πιστεύουν στον Θεό, αλλά από τους πιστούς και τους θεολόγους τους.
Η χριστιανική ανθρωπολογία αν έχει κάτι σημαντικό να μας πει από όλα αυτά που έχουν γραφτεί και ειπωθεί είναι πως ο άνθρωπος εικονίζει τον Θεό. Είμαστε εικόνες του ζωντανού Θεού κι αυτό ο Θεός το εξώθησε στα άκρα, με την θεία ενανθρώπιση Του. Αν θα μπορούσαμε να κρατήσουμε κάτι από όλα αυτά που ειπώθηκαν και σημειώθηκαν στις Οικουμενικές Συνόδους, οι οποίες διαφυλάττουν την αληθινή εμπειρία της Εκκλησίας, είναι το γεγονός ότι ο Χριστός ως τέλειος Θεός και τέλειος άνθρωπος, με τέλεια την ανθρωπινότητα και τέλεια την θεότητά Του πάτησε τον θάνατο. Αυτό ενοχλεί όσους αμφισβητούν την θεότητά Του. Αλλά κι αυτό πάλι δεν προσβάλλει τον Θεό. Ο σύγχρονος άνθρωπος απέτυχε να αντιληφθεί κάτι πολύ ουσιώδες, πως δηλαδή κάθε τραύμα εναντίον του προσώπου του Χριστού αποτελεί τραύμα μιας προσωπικής ανθρωπολογίας στον κόσμο τούτο.
