Δρ Συμεών Σολταρίδης
Η σιωπή είναι πάντα χρυσός ή είναι μια τεχνική φυγής από την τοποθέτηση επί θεμάτων που ταλανίζουν την κοινωνία; Η σιωπή είναι χρυσός η την ανακάλυψε ο κοινωνικός άνθρωπος για να μην έρχεται αντιμέτωπος με ολίγους που θέλουν να ασχολούνται με πολλά και θεωρούν ότι είναι οι σωστοί; Η σιωπή είναι πάντα χρυσός ή επιβάλλεται στο άτομο καθώς εκβιάζεται ή απειλείται;
Ο Χρήστος Θεοδωρόπουλος γράφει ότι «κάποιοι άνθρωποι σωπαίνουν, επειδή φοβούνται, άλλοι επειδή τους συμφέρει, άλλοι πάλι επειδή δεν έχουν μάθει να μιλούν και άλλοι επειδή δεν θέλουν να πάρουν την ευθύνη των λεγομένων τους».
Ας πάρουμε τον φόβο και να τον αναλύσουμε. Γιατί φοβάται ο άνθρωπος; Επειδή έχει οικονομική σχέση ή αναμένει κοινωνική ανέλιξη και αποδέχεται να ακολουθεί την πολιτική «σιγή ιχθύος» για να μην έχει δυσάρεστες οικονομικές συνέπειες. Άλλες φορές η τακτική αυτή προέρχεται από την έλλειψη παρρησίας και ο φόβος του να μην αντιμετωπίσει τις ορθές ή όχι αντιδράσεις του περιγύρου. Άλλοτε πάλι δεν θέλει να πάρει την ευθύνη των λεγομένων του και τον συμφέρει να ακολουθεί την πολιτική του ραγιαδισμού έναντι του δεσποτισμού και του ετσιθελισμού. Βέβαια ας μην ξεχνάμε ότι υπάρχει και η έξη της συνήθειας η οποία ποδηγετεί το άτομο, τον υποβαθμίζει και τον κάνει υποχείριο των ολίγων, των εκμεταλλευτών.
Στο σημείο αυτό θα πρέπει να μετρήσουμε τα όρια της σιωπής. Το μέτρο, που έλεγαν οι αρχαίοι φιλόσοφοι. Και αυτό γιατί όταν ξεπεραστούν τα όρια αρχίζουν να διαφαίνονται σοβαρά κοινωνικά προβλήματα με αποτέλεσμα να πιέζονται οι άνθρωποι, να καταρρακώνονται οι φιλικές ή μη σχέσεις και να καταπιέζεται η ανθρώπινη φύση με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
Αποτέλεσμα των περιορισμένων συλλογισμών είναι ότι η σιωπή είναι αντίθετη του διαλόγου, των τοποθετήσεων, των απόψεων και της ορθής σκέψης. Η σιωπή περιορίζει το συναίσθημα, την διαφάνεια, την δημοκρατία. Ο διάλογος είναι το οξυγόνο της δημοκρατίας και της ανάπτυξης της υγειούς κοινωνίας καθώς και του ανθρώπου. Γιατί η σιωπή περιορίζει την ανέλιξη της ανθρώπινης οντότητας. Περιορίζει την επίλυση των προβλημάτων. Πολλές φορές το άτομο που επιβάλει την σιωπή και την ανελευθερία του λόγου, δρα υποχθόνια και δημιουργεί κοινοτικά προβλήματα. Εκείνος τότε λαμβάνει το προσωπείο και εγκαταλείπει, πολύ περισσότερο, κρύβει το πρόσωπο. Επιπλέον ενδύεται το φόρεμα ξεχνώντας το γνωστό δοκίμιο «ο άνθρωπος και το φόρεμα». Και το κάνει ό κενός άνθρωπος, προσπαθώντας να περιφρουρήσει την κενότητα του με το φόρεμα μια και χάνοντας το περίβλημα του ανθρώπου και το προσωπείο παρουσιάζεται «ως κύμβαλο αλαλάζον» και χάνει την δύναμη και το γόητρο του. Ορθά το αναλύει ο Ευάγγελος Παπανούτσος στα φιλοσοφικά του δοκίμια και ο Αναστάσης Μαδαμόπουλος και άλλοι σύγχρονοι φιλόσοφοι σημειώνουν ότι ακρωτηριάζεται ο κενός άνθρωπος που επιβάλλει με την αυταρχικότητα του την σιωπή. Γιατί τότε, πολύ απλά, δεν μπορεί να διακριθεί έναντι των άλλων, των απλών αλλά ακριβοδίκαιων ανθρώπων, αφού με την σιωπή που επιβάλει παρουσιάζεται ως ανώτερος τους ενώ αν χάσει το φόρεμα θα ομοιάζει ως ίδιος, Πώς λοιπόν θα ασκεί εξουσία;
Μήπως λοιπόν ως μέλη της κοινωνίας ευρύτερα και της τοπικής κοινότητας και του κοινωνικού μας περιγύρου ειδικότερα, οφείλουμε να εγείρουμε αντιδράσεις για να φέρουμε στο φώς τα κακώς κείμενα;
Ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι, ίσως το μεγαλύτερο μυαλό της Αναγέννησης, είχε πει πως όποιος δεν καταδικάζει το κακό ουσιαστικά ζητάει να επικρατήσει. Η σιωπή λοιπόν είναι κάποιες φορές χρυσός σε ζητήματα ευγένειας και διακριτικότητας. Ωστόσο πολλές φορές είναι το ιδανικό περιβάλλον για να δράσουν ελεύθερα όλα αυτά τα στοιχεία της κοινωνίας που θέλουν να στραφούν εναντίον της και να προάγουν τα συμφέροντά τους. Η σιωπή σε αυτή την περίπτωση δεν είναι χρυσός αλλά αθέτηση της ευθύνης που έχουμε απέναντι στους άλλους να προασπίζουμε την κοινωνία στην οποία ζούμε. Η σιωπή δεν είναι χρυσός, αλλά είναι ένα παραπέτασμα που σκεπάζει και βοηθάει όσους φέρονται παραβατικά.
Απογευματινή Κωνσταντινουπόλεως, 7 Απριλίου 2025
