του Μιχαήλ Γ. Τρίτου, Καθηγητού Α.Π.Θ.
Ευρισκόμενος στο Λονδίνο επισκέφθηκα την Κυριακή 6 Οκτωβρίου την Ιερά και Σταυροπηγιακή Μονή του Τιμίου Προδρόμου στο Essex της Αγγλίας.
Παρακολούθησα τη θεία λειτουργία της Κυριακής που τέλεσε ο παλιός μου φοιτητής και καθηγούμενος της Μονής Αρχιμ. Πέτρος Βρύζας, συμπαραστατούμενος από ιερομονάχους και ιεροδιακόνους της Μονής. Έψαλε χορός μοναζουσών σε θαυμάσιο βυζαντινό μέλος. Πλήθος πιστών από διάφορα μέρη παρακολούθησε με ευλάβεια τη θεία λειτουργία, που τελείται στην ελληνική γλώσσα με ελάχιστες παρεμβολές στην αγγλική.
Κατάνυξη, μυσταγωγία, πνευματική αναγωγικότητα, αποστολική απλότητα ήταν τα χαρακτηριστικά της λαμπρής αυτής ευχαριστιακής συνάξεως. «Εν ουρανώ εστάναι νομίζομεν». «Τα κάτω τοις άνω συνεορτάζει και τα άνω τοις κάτω συνομιλεί». «Τα ουράνια συναγάλλεται τη γη. τα επίγεια συγχορεύει ουρανοίς». Η θριαμβεύουσα με τη στρατευόμενη Εκκλησία σε μια θαυμαστή κοινωνία. Κατάλυση των ενδοκοσμικών χωρο-χρονικών συναρτήσεων και πρόγευση «της αυγής της μυστικής ημέρας» σε μια αναστάσιμη εσχατολογική προοπτική. Μεγάλη η συμμετοχή του εκκλησιάσματος στο ποτήριο της ζωής. Όλο το εκκλησίασμα μετείχε «Ξενίας δεσποτικής και αθανάτου τραπέζης». Μετά τη θεία λειτουργία όλος αυτός ο κόσμος παρακάθεσε σε γεύμα, που προσφέρθηκε απλόχερα στους φιλόξενους χώρους της Μονής.
Η Μονή του Τιμίου Προδρόμου ιδρύθηκε το 1959 και ανυψώθηκε σε σταυροπήγιο το 1965. Ιδρυτής της ο άγιος Σωφρόνιος, ο μεγαλύτερος εμπειρικός θεολόγος του αιώνα μας, υπό την πνευματική καθοδήγηση του οποίου τελούσε η Μονή μέχρι την οσιακή κοίμησή του το 1993. Όπως αναγράφεται στο Συναξάρι της ασματικής του ακολουθίας «κτήτωρ και πνευματικός πατήρ υπήρξε ο Γέρων Σωφρόνιος εν πολλοίς κόποις, ποικίλοις παθήμασι και δυσδιηγήτω πτωχεία, έτι πλέον επεδόθη εις την εν Χριστω οικοδομήν, των τε εμπεπιστευμένων αυτω ψυχών, αλλά και την οσημέραι πληθυνομένων και ως εν αειρόω πηγή προστρεχόντων προσκυνητών, νυμφαγωγός γενόμενος προς τον κεκοσμημένον νυμφώνα του ουρανίου νυμφίου Χριστού, εν λόγοις και έργοις, εν αναστροφή και αγάπη, εν διδαχαίς ποικίλαις και προσευχή αδιαλείπτω». Ο άγιος Σωφρόνιος «ηξιώθη και των χαρισμάτων της θαυματουργίας, των ιαμάτων τε και της προοράσεως, αόκνως εργασθείς δια την στερέωσιν της πίστεως εις Θεόν».
Σήμερα η Μονή διαθέτει 32 μοναχές και 16 μοναχούς, όλες και όλοι γλωσσομαθείς και πτυχιούχοι ανωτάτων σχολών. Κατάγονται από διάφορες χώρες όπως Ελλάδα, Κύπρο, Ρουμανία, Γαλλία, Πολωνία, Βέλγιο, Φιλανδία κ.τ.λ. Όλοι τελούν υπό την πνευματική καθοδήγηση του π. Ζαχαρίου Ζαχάρου, ενός από τους στενότερους συνεργάτες του αγίου Σωφρονίου και ενός μεγάλου δόκιμου συγγραφέα πνευματικών θεολογικών βιβλίων.
Η Μονή του Τιμίου Προδρόμου εκφράζει κατά τον καλύτερο τρόπο τον υπερεθνικό και οικουμενικό χαρακτήρα της Ορθοδοξίας. Ο ίδιος ο ιδρυτής της, ως εκφραστής αυτού του πνεύματος, δεν μπορούσε να διανοηθεί και να κατανοήσει την έννοια του «εθνικού» χριστιανισμού. Και δικαιολογημένα, γιατί ο εθνικισμός έρχεται σε πλήρη αντίθεση με το κήρυγμα της παγκοσμιότητας και υπερφυλετικότητας της εν Χριστώ σωτηρίας. Η πρόταξη της ιδιαίτερης φυλής ή του ιδιαιτέρου Έθνους δεν βρίσκει δικαίωση θεολογική, γιατί αυτό συμβάλλει στη διάσπαση της ενότητας της Εκκλησίας, που είναι ενότητα εκκλησιολογική, μυστηριακή και ευχαριστιακή. Η υπερβολική προσκόλληση στο άρμα των Εθνών συνιστά βαρύτατο εκκλησιολογικό ατόπημα, αφού μεταβάλλει την Εκκλησία σε δεκανίκι πολιτικών και εθνοφυλετικών επιδιώξεων, ξένων προς την φύση της Εκκλησίας.
Το καθολικό της Μονής είναι αφιερωμένο στον άγιο Σιλουανό τον Αθωνίτη. Μεγάλη ικανοποίηση αισθανθήκαμε, όταν ο άγιος Καθηγούμενος μας έδειξε τον υπό αποπεράτωση ναό του αγίου Σωφρονίου, ιδρυτού της μονής. Ναός μεγαλοπρεπής με πολλά στοιχεία αρχιτεκτονικής πρωτοτυπίας. Θεμελιώθηκε τον Οκτώβριο του 2022 από τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο και συν Θεώ θα εγκαινιαστεί από το ίδιο τον Ιούνιο του 2025.
Σε ειδική κοιμητηριακή κρύπτη βρίσκεται ο τάφος του οσίου Σωφρονίου και γίνεται καθημερινά χώρος προσευχής και πνευματικής ανατάσεως πολλών προσκυνητών. Ο Γέρων Σωφρόνιος κατατάχθηκε στο αγιολόγιο της εκκλησίας την 27η Νοεμβρίου 2019 και η μνήμη του τιμάται την 11ην Ιουλίου.
Η Ιερά Μονή του Τιμίου Προδρόμου που δημιουργήθηκε «εις τόπον σμικρόν, πτωχόν και ασήμαντον, αλλ’ εν δάκρυσιν πολλοίς και εκ βάθους στεναγμοίς και αίματι και ιδρώτι» κατέστη η πάλουσα καρδία της Ορθοδοξίας στη Δύση. Σε μια χώρα όπου οι διάφορες χριστιανικές ομολογίες διέρχονται μεγάλη κρίση λόγω της εκκοσμίκευσης και της απομακρύνσεώς τους από την παράδοση των αγίων Πατέρων, η Μονή του αγίου Προδρόμου είναι μια πνευματική όαση που προσφέρει «στους εν χώρα και σκιά θανάτου» ευρισκόμενους ανθρώπους το ζείδωρο μήνυμα της Ορθοδοξίας, που διακρίνεται για το μεγαλείο και την πνευματικότητα της λατρείας της, την εκφραστικότητα της τέχνης της, το θριαμβευτικό αναστάσιμο χαρακτήρα της, τη νηπτικότητα του μοναστικού της ιδεώδους και το δημοκρατικό συνοδικό σύστημα διοικήσεώς της. Εκεί κηρύσσεται ο Χριστός «το μέτρον πάντων των πράγματων, θείων και ανθρωπίνων» κατά τον άγιο Σωφρόνιο και η μονολόγιστος ευχή είναι ο στέφανος της εκεί μοναστικής ζωής. Αλλά και φανερώνεται το αληθινό νόημα της θεολογίας, η οποία κατά τον όσιο Σωφρόνιο «δεν είναι επινόηση του ανθρωπίνου λογικού ή αποτέλεσμα κριτικών μελετών, αλλά εκμυστήρευση για την ανώτερη εκείνη ύπαρξη, στην οποία είσηλθε ο άνθρωπος με την επενέργεια του Αγίου Πνεύματος». Ας δοξάζουμε «εξ όλης ψυχής και καρδίας» «τον Αρχηγόν της σωτηρίας ημών», γιατί στους εσχάτους χρόνους «ουκ αμάρτυρον εαυτόν αφήκεν». Και κυρίως, γιατί μας χάρισε αγίους του ύψους, της πνευματικότητας, της θεολογικής καταρτίσεως και της εμπειρικής Θεολογίας του Γέροντος αγίου Σωφρονίου.
