Ὁμιλία τῆς Α.Θ.Παναγιότητος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου κατά τήν Θείαν Λειτουργίαν ἐπί τῇ ἑορτῇ τῆς Μεταμορφώσεως τοῦ Σωτῆρος ἐν τῇ νήσῳ Πρώτῃ (6 Αὐγούστου 2024)
Ἐντιμολογιώτατε κ. Διευθυντά τῶν Πατριαρχικῶν Κατασκηνώσεων ἐνταῦθα,
Ἀξιότιμα μέλη τοῦ Διοικητικοῦ Συμβουλίου τοῦ Συνδέσμου Παιδοπόλεως καί Στέγης Ἐργαζομένης Νεάνιδος,
Ὅλοι οἱ ἀγαπητοί παρόντες,
Ἀγαπημένα μας παιδιά,
Σήμερα, 6 Αὐγούστου, ἡ Ἁγία μας Ἐκκλησία ἑορτάζει μέ λαμπρότητα τήν ἀνάμνησι τῆς Θείας Μεταμορφώσεως τοῦ Κυρίου μας, γεγονός μέ χαρακτῆρα ἱστορικό καί προφητικό συγχρόνως. Ἱστορικό ὡς πρός τόν ἐνανθρωπήσαντα Θεό, προφητικό σέ σχέσι μέ ἐμᾶς, τά κατ᾽ εἰκόνα Θεοῦ πλάσματά Του, πού πρόκειται νά γευτοῦμε τήν ἔνδοξη μεταμόρφωσί μας, ὅπως ὁ Κύριος, ὅταν Ἐκεῖνος ἔλθῇ «καί πάλιν κρῖναι ζῶντας καί νεκρούς».
Στήν Εὐαγγελική περικοπή ἀκούσαμε πῶς ἀκριβῶς ὁ Χριστός, θέλοντας νά δείξῃ ἐμπράκτως στούς μαθητές Του καί σέ ὅλους μας, στό μέτρο πού δυνάμεθα νά ἀντιληφθοῦμε, ποιά θά εἶναι ἡ δόξα Του κατά τήν ἔλευσίν Του καί τήν κοινήν ἀνάστασιν, παρέλαβε, λίγο πρίν τό Πάθος Του, τρεῖς ἀπό τούς μαθητές Του, τόν Πέτρο, τόν Ἰάκωβο καί τόν Ἰωάννη, καί ἀνέβηκαν στό ὄρος Θαβώρ. Ἐκεῖ μεταμορφώθηκε ἐνώπιόν τους, μέ τό πρόσωπό Του νά λάμπῃ ὡς ὁ ἥλιος, τά δέ ἐνδύματά Του νά γίνωνται λευκά, ὅπως τό φῶς. Καί τότε ἔγιναν ὁρατοί σ᾽ αὐτούς καί δύο μεγάλοι Προφῆτες, ὁ Μωϋσῆς καί ὁ Ἠλίας, συνομιλοῦντες μέ τόν Κύριο.
Ἡ τριάδα τῶν Μαθητῶν ἐκπροσωπεῖ τήν στρατευομένη Ἐκκλησία, ἐνῷ ἡ δυάδα των Προφητῶν τήν θριαμβεύουσα. Ἀλλά καί οἱ μέν καί οἱ δέ δίδουν μαρτυρίαν περί τοῦ Χριστοῦ. Παλαιά καί Καινή Διαθήκη συμπτύσσονται στό πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ. Σ᾽ αὐτόν παρελθόν καί μέλλον βρίσκουν τήν τελειότητα. Ὁ δέ θάνατος καί ἡ ἐκ νεκρῶν Ἀνάστασί Του εἶναι ὁ συνδετικός κρῖκος, ὁ ὁποῖος δίδει νόημα στήν ἱστορία τοῦ ἀνθρωπίνου γένους καί ὁλόκληρης τῆς κτίσεως.
Ταπεινοί συνεχιστές καί ἐμεῖς τῆς ἱστορίας αὐτῆς ἤλθαμε καί ἐφέτος στήν διπλᾶ πανηγυρίζουσα νῆσο Πρώτη, γιά νά ἑορτάσουμε ὄχι μόνο τήν Θεία Μεταμόρφωσι στήν ὀμώνυμη Ἱερά Μονή, ἀλλά καί τήν συμπλήρωσι 300 ἐτῶν ἀπό τῆς ἐπανιδρύσεως καί ἐκ βάθρων ἀνακαινίσεως αὐτῆς καί τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ της, ἡ ὁποία ὡλοκληρώθηκε κατά τήν πρώτη Πατριαρχία τοῦ ἀοιδίμου Προκατόχου μας Ἱερεμίου Γ´ στίς 10 Μαΐου 1724, ὅπως πιστοποιεῖ ἡ ἐντοιχισμένη ἐπιγραφή στό ὑπόστεγο τοῦ Ναοῦ, τῇ εὐγενεῖ δαπάνῃ τῶν Χίων ἐμπόρων καί ἐπιτρόπων τοῦ ἐν Γαλατᾷ Ἱεροῦ Ναοῦ Ἁγίου Ἰωάννου. Ἡ σχεδόν χιλιόχρονη ἱστορία τῆς Μονῆς ταυτίζεται μέ αὐτήν τῆς νήσου Πρώτης, ἡ ὁποία, ἄλλωστε, περιῆλθε σταδιακῶς στήν ἀποκλειστική κυριότητα τῆς Μονῆς, μέχρι τάς ἀρχάς τῆς δευτέρας δεκαετίας τοῦ δεκάτου ἐνάτου αἰῶνος. Ἡ πορεία, συνεπῶς, τοῦ Πατριαρχικοῦ αὐτοῦ Σταυροπηγίου συνεδέθη ἀρρήκτως μέ τίς τῦχες τῆς Ἁγίας τοῦ Χριστοῦ Μεγάλης Ἐκκλησίας καί τοῦ Γένους μας, ἀλλά καί εὐρύτερον, ὅπως μαρτυροῦν οἱ διαδοχικές ἀλλαγές χρήσεως τῆς Μονῆς.
Τί νά πρωτοαναφέρουμε! Τήν ἐπιθυμία τοῦ μεγάλου Πατριάρχου Ἰωακείμ Γ´, κατά τήν πρώτη Πατριαρχία του, νά στεγάσῃ στόν χῶρο τῆς Μονῆς γηροκομεῖο γιά κληρικούς τῆς Ἁγιωτάτης Ἀρχιεπισκοπῆς Κωνσταντινουπόλεως καί Ἀρχιερεῖς τῆς ἐνταῦθα Ἱεραρχίας τοῦ Θρόνου; Ὁ πρωτοποριακός αὐτός στόχος, ἔκφρασις τῆς φροντῖδος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου διά τά ἔσχατα τοῦ βίου τῶν διακονούντων εἰς αὐτό κληρικῶν παντός βαθμοῦ, δυστυχῶς, οὐδέποτε ἐπετεύχθη, τό δέ κτήριο πού οἰκοδομήθηκε ἐπί τούτου φιλοξένησε κατά τό ἀκαδημαϊκό ἔτος 1895-1896 τούς σπουδαστές τῆς Ἱερᾶς Θεολογικῆς Σχολῆς Χάλκης, μέχρι τῆς μετεγκαταστάσεώς των εἰς τό νεόδμητον κτήριον της Σχολῆς, μετά τόν καταστροφικό σεισμό πού ἔπληξε τήν περιοχή. Τήν λειτουργία τῆς Μονῆς ὡς Ὀρφανοτροφείου θηλέων, κατά τήν δευτέρα Πατριαρχία τοῦ Ἰωακείμ Γ´, ἐπί ὀκταετίαν (1906-1914), κατόπιν τῆς γενναιοδώρου χορηγίας τοῦ Μεγάλου Εὐεργέτου τοῦ Γένους Συμεών Σινιόσογλου, ὑπέρ ἀναπαύσεως τῆς ψυχῆς τοῦ ὁποίου ἐτελέσαμεν πρό ὀλίγου, ὅπως κάθε χρόνο, τρισάγιον πρό τοῦ παραπλεύρως τῆς εἰσόδου τῆς Μονῆς εὑρισκομένου τάφου του; Τήν ἐν συνεχείᾳ ἐγκατάστασιν ἐδῶ μονάδος τοῦ τουρκικοῦ στρατοῦ, κατά τήν διάρκεια τῶν τριῶν πρώτων ἐτῶν τοῦ Α´ Παγκοσμίου Πολέμου, καί ἀκολούθως, τήν μεταφορά ἐδῶ ἀπό τήν Πρίγκηπο τοῦ Ὀρφανοτροφείου Ἀρρένων, κατά τό τελευταῖον ἔτος τοῦ πόλεμου, λόγῳ μεταστεγάσεως τῆς στρατιωτικῆς μονάδος εἰς τό κτήριον τοῦ Ὀρφανοτροφείου τῆς Πριγκήπου; Τήν παροχή ἀσύλου καί διαμονῆς σέ ἑκατοντάδες Ρώσσους ἀδελφούς μας, οἱ ὁποῖοι κατέκλυσαν ὡς πρόσφυγες τήν Βασιλίδα τῶν Πόλεων, μετά τήν ἔκρηξι τῆς Ὀκτωβριανῆς Ἐπαναστάσεως; Ἡ ἀγαπῶσα καρδία τῆς Μητρός Ἐκκλησίας τῆς Κωνσταντινουπόλεως ἐμερίμνησε ἀπό τήν πρώτη στιγμή διά τά ἐκ Ρωσσίας ἐμπερίστατα τέκνα της, τά ὁποῖα, ἅμα τῇ ἀφίξει των ἐνταῦθα βρήκαν ὄχι μόνον στέγην, ἀλλά κατά τήν κρίσιμον περίοδον προσαρμογῆς μακράν τῆς πατρῖδος των ἔτυχαν τῆς δεούσης περιποιήσεως καί τῆς ἀπαιτουμένης ἐνισχύσεως σέ τρόφιμα καί εἴδη πρώτης ἀνάγκης. Ἡ χρῆσις τῆς Μονῆς ὡς χώρου φιλοξενίας, κυρίως θηλέων ρωσσοπαίδων, τερματίσθηκε τό 1925 μέ τόν διορισμό τοῦ συμπατριώτου μας Κυρίλλου Ἀγαπίου τοῦ Ἰμβρίου ὡς ἡγουμένου, λόγῳ, δυστυχῶς, τῆς ἀπόπειρας ἰδιοποιήσεως τῆς Μονῆς ἀπό μερίδα Ρώσσων προσφύγων.
Παρά τίς διαδοχικές ἀλλαγές ὡς πρός τόν τρόπον ἀξιοποιήσεως τῶν ἐγκαταστάσεων τῆς Μονῆς, διαρκής παρέμεινε στό διάβα τῶν τριῶν αὐτῶν αἰώνων ὁ πρωταγωνιστικός ρόλος αὐτῆς εἰς τήν ἐξυπηρέτησιν τῶν πολυειδῶν ἀναγκῶν ὄχι μόνον τῆς Ρωμιοσύνης τῆς Πόλεως, ἀλλά ἐν γένει τοῦ ἐνταῦθα προσωρινῶς ἤ μονίμως διαμένοντος Ὀρθοδόξου ποιμνίου τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, καί κυρίως τῶν νέων, ὅπως καταδεικνύει ἡ ἐγκατάστασις εἰς τήν Μονήν διαδοχικῶς τῆς Ἱερᾶς Θεολογικῆς Σχολῆς, τῶν Ὀρφανοτροφείων θηλέων καί ἀρρένων καί τῶν Ρωσσίδων κορασίδων. Ἴσως γι᾽ αὐτόν ἀκριβῶς τόν λόγο θεωρήθηκε ἀπολύτως φυσική ἐξέλιξις ἡ ἐδῶ μεταφορά τό 1952 τῆς Πατριαρχικῆς Κατασκηνώσεως Παιδοπόλεως, ἡ ὁποία μέχρι τότε στεγαζόταν στήν Πρίγκηπο καί, μία δεκαετία ἀργότερα, καί τῆς Στέγης Ἐργαζομένης Νεάνιδος, τῇ μερίμνῃ τοῦ ἀοιδίμου Προκατόχου μας Πατριάρχου Ἀθηναγόρου, ἐκδήλωσις καί αὐτό τῆς πατρικῆς ἀγάπης του πρός τήν νέα γενεά, τήν ἐλπίδα τοῦ αὔριο.
Ἐμεῖς συνεχίζουμε ἐξ ὅλης τῆς καρδίας μας τήν εὐλογία καί τήν προστασία τῆς Μητρός Ἐκκλησίας πρός τήν Κατασκήνωσι Παιδοπόλεως, ὄχι μόνον ἐπειδή ἀναγνωρίζουμε τό ἀναφαίρετο δικαίωμα τῶν νέων μας νά περάσουν ὡρισμένες ἡμέρες ξεκούρασης καί ἀναψυχῆς σέ αὐτόν τόν εἰδυλλιακό τόπο μετά ἀπό ἕνα κοπιαστικό σχολικό ἔτος, ἀλλά καί ἐπειδή εἶναι μία ἐξαιρετική εὐκαιρία συνάντησης καί συναναστροφῆς ὅλων τῶν παιδιῶν τῆς Ὁμογενείας της Πόλεως, ἀλλά καί μεταξύ αὐτῶν καί τῶν ὁμοδόξων ἀδελφῶν τους ἀπό ἄλλες κατά τόπους Ὀρθόδοξες Ἐκκλησίες, ὅπως αὐτές τῆς Ρουμανίας καί τῆς Οὐκρανίας.
Ἐπιλαμβανόμεθα τῆς εὐκαιρίας τῆς ἱστορικῆς τριακοσιοστῆς ἐπετείου ἀπό τήν ἐπανίδρυσι τῆς σήμερον πανηγυριζούσης Μονῆς μας γιά νά ἀναπέμψουμε δέησι πρός τόν Κύριόν μας νά ἀναπαύσῃ μετά τῶν ἁγίων καί ἐν σκηναῖς δικαίων τάς ψυχάς τῶν ἀοίδιμων Προκατόχων μας καί τῶν λοιπῶν ἀειμνήστων Ἀρχιερέων, κληρικῶν καί λαϊκῶν παραγόντων, οἱ ὁποῖοι συνέβαλαν μέ κόπους καί θυσίας στήν διαφύλαξι καί προαγωγή τῶν ἱερῶν συμφερόντων τῆς Μονῆς αὐτῆς. Εἴη ἡ μνήμη αὐτῶν αἰωνία καί ἄληστος!
Συγχρόνως, ὅμως, ἐπιθυμοῦμε νά ἐκφράσουμε τήν Πατριαρχική εὐαρέσκειά μας καί τάς πολλάς εὐχαριστίας μας καί πρός ὅλους ἐκείνους, οἱ ὁποῖοι μοχθοῦν σήμερα γιά τήν ἀπρόσκοπτη λειτουργία τῆς Παιδοπόλεως καί τῆς Πατριαρχικῆς Κατασκηνώσεως. Ἀναφερόμεθα εἰς τάς εὐγενεστάτας κυρίας τοῦ Διοικητικοῦ Συμβουλίου, οἱ ὁποῖες προσφέρουν μέ συγκινητική καί παραδειγματική προθυμία τάς ὑπηρεσίας των εἰς τήν εὐόδωσιν τοῦ ἱεροῦ αὐτοῦ ἔργου, καθώς καί πρός τόν Ἐντιμολογιώτατο Ἄρχοντα Πριμικήριο καί ἐκπαιδευτικό κ. Διαμαντῆ Κομβόπουλο, ὁ ὁποῖος μέ μεγάλη ἐπιτυχία ἀσκεῖ τό ὑπεύθυνο ἔργο τῆς Διευθύνσεως τῆς Παιδοπόλεως, σέ ἀγαστή συνεργασία μέ τάς κυρίας τοῦ Διοικητικοῦ Συμβουλίου, καθώς καί μέ τούς πολλούς ἐπωνύμους ἤ ἀνωνύμους ἐθελοντάς, ὅπως τήν ὁμάδα χορευτῶν ἀπό τόν Λαογραφικό – Πολιτιστικό Ὅμιλο Μαρκοπούλου καί Πόρτο Ράφτη «Δήλιος Ἀπόλλων», μέ ἐπί κεφαλῆς τόν Ἐλλογιμ. κ. Κωνσταντῖνο Δημόπουλο, Ἐπίκουρο Καθηγητή τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν, καί τό μουσικό σύνολο τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ἀλεξανδρουπόλεως, πού βρίσκονται σήμερα μαζί μας. Σᾶς εὐγνωμονοῦμε καί σᾶς συγχαίρουμε ὅλους γιά τήν πολύτιμη διακονία σας!
Ἀκριβῶς τό πνεῦμα αὐτό τῆς αὐτοθυσίας ἐνσαρκώνει καί τήν παράδοσι τῆς διακονίας, κατά τό παράδειγμα τοῦ Κυρίου μας, συνεχίζει ἀπό αἰώνων ἡ Ἁγία τοῦ Χριστοῦ Μεγάλη Ἐκκλησία, μεγάλη ἐν τῇ σμικρότητι, τῇ ταπεινώσει καί τῇ πτωχείᾳ αὐτῆς, μεγάλη διότι δέν ἐζήλωσε τήν δόξαν τοῦ κόσμου τούτου, τήν δόξαν τῶν ἀνθρώπων, ἀλλά τήν δόξαν τοῦ Θεοῦ, ὁ Ὁποῖος, συγκαταβάς τῷ γένει τῶν ἀνθρώπων, ἔγινε καί ὁ ἴδιος ἄνθρωπος, βρέφος ἐν Βηθλεέμ καί ἀργότερον ὁ Ἐσταυρωμένος ἐν Γολγοθᾷ. Ἰδού τό μυστικό τῆς ἀενάου ζωῆς τῆς Μητρός Ἐκκλησίας: εἶναι τό πνεῦμα τῆς διακονίας πού τήν χαρακτηρίζει καί κινεί καί κατευθύνει ὅλες τίς σκέψεις, τίς ἐνέργειες καί ὅλους τούς ὁραματισμούς της.
Κατακλείοντες, στρέφουμε τόν λόγον πρός ἐσᾶς, τά ἀγαπητά μας παιδιά! Ὁ πνευματικός πατέρας καί Πατριάρχης σας δέν θά μποροῦσε νά μήν εἶναι σήμερα μαζί σας. Πάντα εἴμαστε κοντά σας. Καί ἐνδιαφερόμαστε ζωηρά γιά τήν πρόοδο καί τό μέλλον σας. Ἐσεῖς εἶστε πού θά ἀναλάβετε ἀργότερα τά σκήπτρα τῆς Ρωμιοσύνης καί τοῦ Γένους μας, γιά νά συνεχίσετε τήν ἱστορική τους πορεία στήν εὐλογημένη Βασιλεύουσα, ἐδῶ πού μᾶς ἔταξε ἡ Θεία Πρόνοια. Μείνετε κοντά στό Οἰκουμενικό μας Πατριαρχεῖο καί τόν Πατριάρχη σας! Μείνετε ἐδῶ στήν Πόλη τῶν ὀνείρων μας. Σίγουρα θά ἔλθουν καλλίτερες ἡμέρες! Ὁ Πατριάρχης σας ἀφουγκράζεται τήν ἀναζήτησί σας γιά ἕνα ὀρθό προσανατολισμό. Ἀκούει τήν ἀγωνιώδη κραυγή σας γιά ἕνα μεταμορφωμένο κόσμο, χωρίς πολέμους, ὅπου θά κυριαρχῇ ἡ εἰρήνη. Εἶναι ἡ ἴδια κραυγή πόνου καί ἀπόγνωσης τῶν συνομηλίκων σας στήν πολύπαθη Μέση Ἀνατολή καί στή χειμαζόμενη Οὐκρανία. Αὐτήν τήν στιγμή, σᾶς κοιτάζουμε στά μάτια, καί σᾶς ζητοῦμε συγγνώμη πού ἐμεῖς οἱ μεγάλοι, οἱ γενεές τῶν γονιῶν καί τῶν παππούδων σας, διαψεύσαμε τραγικά τίς προσδοκίες σας. Ταυτόχρονα, ὅμως, μαζί μέ ἐσᾶς ὑψώνουμε καί ἐμεῖς τήν φωνή μας καί δεόμεθα στόν Κύριο τοῦ ἐλέους ὑπέρ τοῦ ἀμέσου τερματισμοῦ τῶν πολεμικῶν συγκρούσεων καί ὑπέρ τῆς ἐπικράτησης τῆς εἰρήνης καί τῆς δικαιοσύνης. Σᾶς διαβεβαιοῦμε δέ ὅτι ἡ Ἐκκλησία τῆς Κωνσταντινουπόλεως, ὁ ὕπατος θεσμός τῆς Ὀρθοδοξίας καί τοῦ Γένους, εὔχεται, ἐπιθυμεῖ καί ἐργάζεται ἀδιάκοπα, ὥστε νά μεταμορφωθῇ ἐν Χριστῷ ὁ κόσμος καί ἡ γῆ μας νά καταστῇ βασιλεία τοῦ Χριστοῦ, βασιλεία εὐδοκίας, ἀγαθότητος καί εἰρήνης.
At this point, we would like to take the opportunity to welcome also our guests from the Holy Archdiocese of America, truly a treasured Eparchy of the Ecumenical Throne. Beloved children in Christ, welcome to the City of Constantine! The world’s greatest rulers and merchants, scholars and theologians, Patriarchs and Saints walked on the very streets you are going to walk during your stay here! You have seen and will see buildings that the world’s greatest figures once gazed up. You will see in Her center the Life-giving spring that is the Great Church of Christ, Hagia Sophia. From those very steps Saints Cyril and Methodius were commissioned to go to the ends of the earth and preach the Gospel of our Lord Jesus Christ to the Slavs, and so many other peoples. On Saturday, we will officially welcome you to the headquarters of the Ecumenical Patriarchate, where if you had visited hundreds of years ago, our glorious predecessors would have welcomed you, Sts. John Chrysostom, Photius the Great, Gregory the V. We reference the past only to embolden your futures. Walk with pride in your Mother Church, remember the sacrifices of your ancestors for Her faith. In the words of the Psalmist, “Blessed are those whose strength is in the Lord, who have set their hearts on pilgrimage.” May your hearts be in constant connection with your roots and your past, on a pilgrimage of discovery, on a journey through our future by way of our glorious past.
Χρόνια πολλά! Καί τοῦ χρόνου!
Φωτό: Νίκος Παπαχρήστου
