Διεθνές Θεολογικό Συνέδριο στο Μύνστερ της Γερμανίας

Ακαδημία Θεολογικών Σπουδών Βόλου

Πραγματοποιήθηκε στο Μύνστερ της Γερμανίας το Διεθνές Συνέδριο με θέμα «Ορθόδοξος Χριστιανισμός και Πολιτικές της Ταυτότητας», το τετραήμερο από τις 28 Ιουνίου ως τις 1 Ιουλίου 2024. Το Συνέδριο διοργανώθηκε από την Έδρα Ορθόδοξης Θεολογίας του Κέντρου Θρησκευτικών Σπουδών του Πανεπιστημίου του Mύνστερ, σε συνεργασία με την Ακαδημία Θεολογικών Σπουδών Βόλου, το Κέντρο Ορθοδόξων Χριστιανικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Φόρντχαμ (Νέα Υόρκη, ΗΠΑ), την Ορθόδοξη Θεολογική Ακαδημία Άγιος Ιγνάτιος (Στοκχόλμη, Σουηδία), το Ινστιτούτο Σπουδών Πολιτισμού και Χριστιανισμού (Βελιγράδι, Σερβία), το Κέντρο Φιλοσοφίας και Θεολογίας του Τρεμπίνιε (Βοσνία-Ερζεγοβίνη), το Βιβλικό Θεολογικό Ινστιτούτο του Αγίου Ανδρέα (Μόσχα, Ρωσία) και το Ευρωπαϊκό Φόρουμ Ορθοδόξων Σχολών Θεολογίας – EFOST (Βρυξέλλες, Βέλγιο). Το Συνέδριο διερεύνησε τις αλλαγές που έχουν συμβεί στον Ορθόδοξο Χριστιανισμό, με αποτέλεσμα τη μετάβαση του από ένα παγκόσμιο, καθολικό και οικουμενικό όραμα, σε μια σειρά από εθνοκεντρικά αφηγήματα, καθώς και τις πιθανές διεξόδους από αυτή την προβληματική κατάσταση.

Οι εργασίες του Συνεδρίου ξεκίνησαν την Παρασκευή 28 Ιουνίου, παρουσία του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Γερμανίας Αυγουστίνου, ο οποίος στον χαιρετισμό του υπογράμμισε τη σημασία της ενότητας στην Εκκλησία, ιδιαίτερα σε περιόδους διεθνούς αναταραχής, που ενίοτε συμβαίνουν με θεολογική νομιμοποίηση. Εκ μέρους των διοργανωτών χαιρέτισαν επίσης το συνέδριο ο Δρ. Assaad Elias Kattan, Καθηγητής Ορθόδοξης Θεολογίας στο Πανεπιστήμιο του Μύνστερ (τοπικός διοργανωτής) και ο Δρ. Παντελής Καλαϊτζίδης, Διευθυντής της Ακαδημίας Θεολογικών Σπουδών Βόλου και Συντονιστής του Δικτύου των συνεργαζόμενων θεολογικών ιδρυμάτων. Μιλώντας πρώτος στη σειρά των ομιλητών του Συνεδρίου, ο Δρ. George Demacopoulos (Έδρα Ορθόδοξων Θεολογικών Σπουδών Fr. John Meyendorff & Patterson Family· Συνιδρυτής και συνδιευθυντής του Κέντρου Ορθόδοξων Χριστιανικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Φόρντχαμ, Νεα Υόρκη, ΗΠΑ) ανέλυσε τη διαμόρφωση των σύγχρονων ορθοδόξων ταυτοτήτων σε σχέση με το φαντασιακό παρελθόν του Βυζαντίου, το οποίο συχνά εκλαμβάνεται ως η κανονιστική Ορθόδοξη εμπειρία. Λαμβάνοντας τον λόγο, ο Δρ. Παντελής Καλαϊτζίδης (Διευθυντής της Ακαδημίας Θεολογικών Σπουδών, Βόλος, Ελλάδα) μίλησε για την άνοδο του Χριστιανισμού «της ταυτότητας» και τη μετάβαση από τον στόχο της καθολικής σωτηρίας στις αφηγήσεις των εθνικών αναβιώσεων, οι οποίες θα πρέπει να ξεπεραστούν προς όφελος της εν Χριστώ ενότητας.

Το Σάββατο 29 Ιουνίου, ο Δρ. Tim Noble (Αναπληρωτής Καθηγητής Ιεραποστολικής, Προτεσταντική Θεολογική Σχολή Πανεπιστημίου Καρόλου, Πράγα, Τσεχία), μιλώντας επίσης εκ μέρους της Δρ. Ivana Noble (Καθηγήτριας Οικουμενικής Θεολογίας, Προτεσταντική Θεολογική Σχολή, Πανεπιστήμιο Καρόλου, Πράγα, Τσεχία), ανέλυσε την επιλεκτική χρήση της μνήμης στην κατασκευή ορθόδοξων ταυτοτήτων και μετα-αφηγημάτων, με τον τακτικό αποκλεισμό των περιπτώσεων που δεν ταιριάζουν με αυτά. Ο π. Βασίλειος Θερμός (Καθηγητής της Ανώτατης Εκκλησιαστικής Ακαδημίας Αθηνών, Ψυχίατρος Παιδιών και Εφήβων, Αθήνα, Ελλάδα) ανέπτυξε την έννοια των υγιών ταυτοτήτων σε αντίθεση με τις ταυτότητες που χτίζονται ως άμυνα και την εφαρμογή σχετικών διακρίσεων στο πλαίσιο της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Η Δρ. Sarah Riccardi-Swartz (Επίκουρη Καθηγήτρια Θρησκείας και Ανθρωπολογίας, Πανεπιστήμιο Νορθίστερν, ΗΠΑ) μίλησε για τη δραστηριότητα των Ορθοδόξων στελεχών της Άκρας Δεξιάς στις ΗΠΑ και την ενδυνάμωσή τους μέσω των ψηφιακών εργαλείων. Ο Δρ Hans-Peter Grosshans (Καθηγητής Συστηματικής Θεολογίας, Ινστιτούτο Οικουμενικής Θεολογίας, Σχολή Προτεσταντικής Θεολογίας, Πανεπιστήμιο Μύνστερ, Γερμανία) τόνισε το κοινό έδαφος της συζήτησης στις Ορθόδοξες και Προτεσταντικές κοινότητες, θέτοντας ερωτήματα για την διαπλοκή των Εκκλησιών με τις διάφορες τοπικές κοινότητες, σε πλήρη αντίθεση με τον διεθνικό, διεθνικό και διαπολιτισμικό χαρακτήρα του Χριστιανισμού, ενώ η Δρ. Anna Briskina-Müller (Ερευνητική Συνεργάτις, Σαξονική Ακαδημία Επιστημών και Ανθρωπιστικών Επιστημών, Λειψία· Λέκτορας στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Χάλλε, Γερμανία) παρουσίασε την πολυεθνική και πολύγλωσση αδελφότητα του Παΐσιου Βελιτσκόφσκι στη Ρουμανική Μολδαβία του 18 ^ου αιώνα και τους τρόπους με τους οποίους αντιμετώπισε τις εθνικές κυριαρχίες.

Στις απογευματινές συνεδρίες, ο Δρ. Michael Hjälm (Ανώτερος Λέκτορας Ανατολικών Χριστιανικών Σπουδών, Κοσμήτορας του Κολλεγίου του Αγίου Ιγνατίου, Στοκχόλμη, Σουηδία) μίλησε για τη σημασία της πρόταξης του χριστιανικού ήθους, καθώς τα εθνοτικά αφηγήματα σταδιακά έχουν υπερτονιστεί στους χώρους της διασποράς. Παραμένοντας στο θέμα της διασποράς, η Δρ. Yauheniya Danilovich (Λέκτορας, Ινστιτούτο Ορθόδοξης Θεολογίας, Πανεπιστήμιο Μονάχου· Επιστημονικός Συνεργάτης, Ευαγγελική Θεολογική Σχολή, Πανεπιστήμιο Μύνστερ, Γερμανία) μίλησε για τη σχέση ταυτότητας και θρησκευτικής εκπαίδευσης στις Ορθόδοξες κοινότητες στο Γερμανία, και τον ιδιαίτερο ρόλο της γλώσσας και των χωρών προέλευσης. Ο Δρ. Vladimir Latinovic (Λέκτορας & Ερευνητής, Πανεπιστήμιο Τύμπινγκεν, Γερμανία) διερεύνησε θεωρητικά μονοπάτια για να μπορέσουν οι Ορθόδοξες Εκκλησίες να υπερβούν τους ρόλους τους ως αγωγοί για συγκεκριμένα εθνικά συμφέροντα, και αντ’ αυτού να εξελιχθούν σε ένα υπερεθνικό παράδειγμα. Ο π. Christophe D’Aloisio (Διευθυντής, Ορθόδοξο Θεολογικό Ινστιτούτο Βρυξελλών – IOJ· Γραμματέας του Ευρωπαϊκού Φόρουμ Ορθοδόξων Σχολών Θεολογίας EFOST, Βέλγιο) προσέγγισε το ζήτημα της πανορθόδοξης ταυτότητας, περιγράφοντας τις δυσκολίες που θέτουν οι σύγχρονοι τρόποι εργασίας στον διορθόδοξο διάλογο. Τελευταίος για την ημέρα αυτή, ο Δρ. Θανάσης Ν. Παπαθανασίου (Αναπληρωτής Καθηγητής Ιεραποστολικής, Ανώτατη Εκκλησιαστική Ακαδημία, Αθήνα, Ελλάδα· Αρχισυντάκτης του Ελληνικού Θεολογικού περιοδικού «Σύναξη») τόνισε την ανάγκη να αποκηρυχθεί η παραδοσιακότητα που φυλακίζει το Ευαγγέλιο στα όρια συγκεκριμένων πολιτισμών και να αναζητηθεί η ανάπτυξη μιας αυθεντικής Χριστιανικής Εσχατολογίας. Η ημέρα έκλεισε με επίσκεψη στην φωτογραφική έκθεση «Συναντήσεις με τον Ορθόδοξο Χριστιανισμό στην Ελλάδα», με φωτογραφίες της Όλιας Γκλούσενκο και του Κωστή Δρυγιανάκη από τη Μητρόπολη Δημητριάδος, που συνδιοργάνωσε η Προτεσταντική Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου του Μύνστερ σε συνεργασία με την Ακαδημία Θεολογικών Σπουδών Βόλου.

Την Κυριακή 30 Ιουνίου η ημέρα ξεκίνησε με τη Θεία Λειτουργία στον Αντιοχιανό Ορθόδοξο Ναό του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου στο Χίλτρουπ, η οποία περιλάμβανε το ετήσιο μνημόσυνο του αειμνήστου Μητροπολίτη Νιγηρίας Αλέξανδρου (Γιαννίρη). Ο Θανάσης Ν. Παπαθανασίου εκφώνησε ένα σύντομο επιμνημόσυνο λόγο, τονίζοντας τους στενούς δεσμούς που είχε αναπτύξει ο αείμνηστος Μητροπολίτης με τη Μητρόπολη που του εμπιστεύτηκαν, σε πνεύμα αληθινής ενότητας και συμπερίληψης για τον αφρικανικό λαό. Οι συνεδρίες συνεχίστηκαν το απόγευμα με τον Δρ. Georges El Hage (Λέκτορα, Καθολικό Ινστιτούτο Παρισιού, Γαλλία, Πρόεδρο του «Συνδέσμου»), ο οποίος μίλησε για τους Ορθοδόξους στην Αντιόχεια και τον αγώνα τους να αποφύγουν την ετικέτα του «λεβαντίνου», που προτείνουν οι δυτικοί αλλά επίσης και οι μουσουλμάνοι συμπατριώτες τους. Ο Δρ. Ionut Biliuta (Ερευνητικός Συνεργάτης, Ινστιτούτο Gh. Sincai, Ρουμανική Ακαδημία, Târgu Mureș, Ρουμανία) παρουσίασε τις υπερεθνικιστικές και φονταμενταλιστικές τάσεις της Ρουμανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας στα μετακομμουνιστικά χρόνια, που κορυφώθηκαν σε μια αντιδυτική θεολογία. Στην επόμενη συνεδρία, μετά από σύντομη παρέμβαση του Müfit Daknili (Πανεπιστήμιο Αμβούργου), ειδικού στην Ισλαμική Φιλοσοφία, μίλησε η Δρ. Jennifer Wasmuth (καθηγήτρια Οικουμενικής Θεολογίας με ειδική αναφορά στον Ορθόδοξο Χριστιανισμό, Θεολογική Σχολή, Πανεπιστήμιο Göttingen, Γερμανία) σχετικά με τις προσεγγίσεις του Προτεσταντισμού από την Ρωσική ακαδημαϊκή θεολογία στα τέλη του 19 ^ου και στις αρχές του 20 ^ου αιώνα, και την Ρωσική προσπάθεια να σφυρηλατηθούν ταυτότητες μέσω της πολεμικής αντιπαράθεσης. Παραμένοντας στη ρωσική επικράτεια, η Δρ. Nadezhda Beliakova (Προσκεκλημένη Ερευνήτρια, Πανεπιστήμιο Μπίλεφελντ, Γερμανία) μίλησε για τις περιθώρια για φεμινιστικές ταυτότητες στη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία και τις σχετικές περιπτώσεις που εμφανίστηκαν τους τελευταίους αιώνες.

Τη Δευτέρα 1 Ιουλίου, ο Δρ. Branko Sekulić (Λέκτορας, Πανεπιστημιακό Κέντρο Προτεσταντικής Θεολογίας «Matthias Flacius Illyricus», Ζάγκρεμπ, Κροατία), μιλώντας επίσης εκ μέρους του Δρ. Zoran Grozdanov (Αναπληρωτή Καθηγητή στο ίδιο πανεπιστήμιο), παρουσίασε πτυχές της θεολογίας της εθνικής απελευθέρωσης και τις ανατροπές που έλαβαν χώρα τα χρόνια μετά τη διάλυση της πρώην Γιουγκοσλαβίας. Στην τελευταία συνεδρία, η Δρ. Regina Elsner (Καθηγήτρια Ανατολικών Εκκλησιών και Οικουμενισμού, Καθολική Θεολογική Σχολή, Πανεπιστήμιο Μύνστερ, Γερμανία) παρουσίασε την αναζήτηση ενός νέου ορθόδοξου μοντέλου στην Ουκρανία από τη Ρωμαιοκαθολική σκοπιά, λαμβάνοντας υπόψη το κακό παράδειγμα της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας ειδικά στον πρόσφατο πόλεμο, ενώ η τελευταία ομιλήτρια, Δρ. Lidiya Lozova (Μεταδιδακτορική Ερευνήτρια, Πανεπιστήμιο του Έξετερ, ΗΒ· Συνεργάτις του Ερευνητικού και Εκδοτικού Οργανισμού «Πνεύμα και Γράμμα», Κίεβο, Ουκρανία) μίλησε για την οπτική ταυτότητα της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας, διεκδικώντας το δικαίωμα της Εκκλησίας να στηρίζει τον εθνικό αγώνα ενάντια στις ξένες εισβολές.

Τα Πρακτικά του Συνεδρίου θα δημοσιοποιηθούν στο εγγύς μέλλον.