Της Μαρίας Δήμου
Η περιοχή απέναντι από την ιστορική χερσόνησο της Πόλης ονομάζεται Πέρα, γιατί για τους παλιούς κατοίκους ήταν πέρα από τα όρια της περιτείχιστης Βασιλεύουσας. Εδώ βρίσκεται ο Γαλατάς και το Καράκιοϊ και πιο πάνω το Σταυροδρόμι. Εδώ ίδρυσαν τις πρεσβείες τους τα Ευρωπαϊκά κράτη και εδώ αναπτύχθηκε όλο το χρηματοπιστωτικό σύστημα της Αυτοκρατορίας τον 19ο αι. Εδώ ήταν ένα από τα εμπορικά λιμάνια της Πόλης κι εδώ έφταναν χιλιάδες ταξιδευτές από τα λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας.
Ο χρόνος όμως όλα τα δαμάζει κι άλλοτε τα βυθίζει στην απαξίωση και την εγκατάλειψη κι άλλοτε τα αναδεικνύει φωτίζοντάς τα.
Το Karaköy έως τώρα ήταν γνωστό για τη σκάλα του, τους μπακλαβάδες του Güllüoğlu, τους μεζέδες του Namlı και τις εκκλησίες που είχε καταλάβει ο παπα-Ευθύμ. Αυτά το πρωί. Με το που έπεφτε το σκοτάδι και κατέβαιναν τα κεπέγκια των μαγαζιών βρωμιά, ουσίες, πορνεία και τα σχετικά χαρακτήριζαν την περιοχή. Και τώρα όλα έχουν αλλάξει! Από τον Τοπχανά του Βοσπόρου μέχρι τον Kaşımpaşa, στην ακτή του Κεράτιου η ανάπλαση προχωρά με ταχύτατους ρυθμούς. Μια νέα Πόλη γεννιέται!
Κι όμως εδώ η ιστορία είναι τόσο πυκνή, τόσο παρούσα, που το βλέμμα δεν προλαβαίνει να αλλάξει γωνία και εστιάζει σε κάτι που έχει να διηγηθεί φοβερά και τρομερά πράγματα. Αλλά υπάρχουν κι άλλα που θα πρέπει να σηκώσει κανείς τα μάτια υψηλά, πάνω από το ύψος των οικοδομών στους στενούς δρόμους.
Σε μια από τις βόλτες στην αγαπημένη αυτή περιοχή σταθήκαμε μπροστά στη μεγάλη πόρτα μιας παλιάς πολυκατοικίας. Η μεταλλική πλακέτα ενημέρωνε πως η εκκλησία ήταν στον 5ο όροφο.
-Πάμε, είπε ο Συμεών, και κατευθύνθηκε προς τι σκάλες.
-Με τα πόδια; ρώτησα, και ήδη είχαμε πατήσει στα πρώτα φαγωμένα μαρμάρινα σκαλιά. Πατίνα του χρόνου λέγεται η φθορά αλλά γίνεται επικίνδυνη, όταν η χρήση συνεχίζεται.
Η σκάλα φαρδιά, μαρμάρινη έστριβε σε κάθε όροφο κι εμείς βαστούσαμε την κουπαστή για να στηρίζουμε το κάθε βήμα μας. Φτάνοντας στον τελευταίο όροφο η έκπληξη που μας περίμενε ήταν μεγάλη. Ένας μικρός ναός, με μία αίθουσα υποδοχής πιστών και επισκεπτών, ένα μικρό μουσείο και διάφοροι βοηθητικοί χώροι κάλυπταν όλο τον όροφο. Βγαίνοντας στο μεγάλο μπαλκόνι η έκπληξη ήταν ακόμα μεγαλύτερη. Μικροί γαλαζοπράσινου τρούλοι πάνω στις οροφές των γειτονικών πολυκατοικιών μαρτυρούσαν την ύπαρξη κι άλλων ναών.
Όλοι Μετόχια μονών του Αγίου Όρους το ένα δίπλα στο άλλο, ξεχωρίζουν από εδώ ψηλά. Εμείς στον Άγιο Ανδρέα, δίπλα ο Προφήτης Ηλίας, απέναντι ο Άγιος Παντελεήμονας. Χτισμένες για να καλύψουν τις ανάγκες πληθυσμών που βρήκαν καταφύγιο στην Πόλη σε δύσκολες περιόδους. Κυρίως Ρώσοι εμιγκρέδες έβρισκαν εδώ καταφύγιο μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση. Και σήμερα τίποτε δεν έχει αλλάξει. Εδώ βρίσκουν καταφύγιο, μπορούν και κρατούν τις αναγκαίες ισορροπίες και συνυπάρχουν Ρώσοι, Γεωργιανοί, Ουκρανοί, Μολδαβοί. Όλοι στον ίδιο ναό, όλοι γύρω από το ίδιο τραπέζι. Προσευχή κάθε Κυριακή πρωί κι αμνέσως μετά κουβέντες και συζητήσεις με ένα ποτήρι ζεστό τσάι στην αίθουσα δίπλα στην εκκλησία. Η οικουμενικότητα της ορθοδοξίας εδώ βρίσκει εφαρμογή.
Βγήκαμε ξανά στο μπαλκόνι κι ακριβώς μπροστά μας η ιστορία συνεχίζει να ξετυλίγεται. Ο Άγιος Νικόλας του παπα-Ευθύμ και λίγο πιο εκεί η Παναγία η Καφφατιανή, μια πληγή στην καρδιά της Ρωμιοσύνης, μια μαύρη σελίδα στην ιστορία του Οικουμενικού Πατριαρχείου.
Κι αν οι εκκλησίες βρίσκονται στις ταράτσες των παλιών πολυκατοικιών, ένα τζαμί εδώ στο Karaköy είναι υπόγειο. Κατεβαίνοντας από τον 5ο όροφο και διασχίζοντας το σοκάκι προς τη γέφυρα του Γαλατά βρεθήκαμε λίγα σκαλιά κάτω από το επίπεδο του δρόμου. Το Yeraltı camii δεν είναι τίποτε άλλο από το υπόγειο του βυζαντινού πύργου του Γαλατά. Εδώ λέει ήταν δεμένο το ένα άκρο της περίφημης αλυσίδας του Κεράτιου. Η αλυσίδα έλεγχε την είσοδο των καραβιών στον Κεράτιο κόλπο. Τόσο για εισπρακτικούς λόγους για τα εμπορικά καράβια, όσο και για αμυντικούς για τα πολεμικά. Από τον βυζαντινό πύργο δεν έχει απομείνει τίποτε πέρα από το υπόγειό του που αρχικά μετατράπηκε σε κελάρι, μετά σε δεξαμενή νερού και τέλος μετά από το όνειρο που είδε κάποιος λόγιος (17ος αι.) με τους τάφους κάποιον “συντρόφων” μετετράπηκε σε ιερό τζαμί.
Το παρελθόν όμως χάνεται κάτω από το βάρος του παρόντος. Η ανάπλαση δημιούργησε μια τεράστια παραλιακή γραμμή πιο κοσμική και πιο εντυπωσιακή από το παρελθόν. Το γιγαντιαίο κρουαζιερόπλοιο άραξε για πολλοστή φορά στην κυκλική του πορεία στις ακτές του Αιγαίου στην ολοκαίνουρια αποβάθρα του Galataport. Όσο όμως κι αν όλα εδώ λάμπουν φωτισμένα κι απαστράπτοντα δεν μπορούν να ανταγωνιστούν αυτό που αντικρίζει κανείς κοιτάζοντας την ιστορική χερσόνησο και την κορυφογραμμή που σχηματίζουν οι τρούλοι και οι μιναρέδες κάθε δειλινό. Η Πόλη σε μαγεύει όπου κι αν κοιτάξεις, αυτό που περικλείουν όμως τα τείχη της είναι μοναδικό!
Η Μαρία Δήμου γεννήθηκε στην Κομοτηνή και είναι δασκάλα. Έχει υπηρετήσει σε δημόσια και μειονοτικά σχολεία στη Θράκη και στην Κωνσταντινούπολη. Έχει γράψει το βιβλίο «Η Πόλη όπως την κράτησα μέσα μου» εκδ. Επίκεντρο και με τον Συμεών Σολταρίδη το «Παλαιομουσουλμάνοι και Κεμαλικοί στη Δυτική Θράκη» που κυκλοφορεί σε ηλεκτρονική μορφή από τις εκδόσεις Bookoo. Επίσης συμμετείχε με κείμενό της στο συλλογικό τόμο «Aşrı Memleket» του εκδ. οίκου İletişim. Τα τελευταία χρόνια μοιράζει τη ζωή της ανάμεσα στην Πόλη και την Κομοτηνή.
