«ἔρχονται… παραλυτικὸν φέροντες, αἰρόμενον ὑπὸ τεσσάρων…»
αρχιμ. Μιχαήλ Χαρ. Σταθάκη
Αγαπητοί μου αδελφοί, κατά την σημερινή β΄ Κυριακή των Νηστειών, η Εκκλησία μας επιλέγει ως ευαγγελικό ανάγνωσμα την περικοπή από το κατά Μάρκον ευαγγέλιο, η οποία περιγράφει πώς, ενώ ο Κύριος δίδασκε το πλήθος που είχε συγκεντρωθεί στην οικία που διέμενε στην Καπερναούμ, τέσσερις άνθρωποι προσπαθούν να φέρουν ενώπιόν του έναν παραλυτικό. Επειδή, όμως, δεν μπορούν λόγω του συγκεντρωμένου πλήθους, ανεβαίνουν στη στέγη και αφού τη χαλούν, κατεβάζουν με σχοινιά τον ασθενή και τον παραθέτουν στον Κύριο.
Θα θυμάστε ότι τα τελευταία χρόνια, από τότε που το Οικουμενικό Πατριαρχείο θέσπισε την εορτή των ιατρών αγίων την Κυριακή που είναι πλησιέστερη στην εορτή του ευαγγελιστού Λουκά, αμέσως αξιοποιήσαμε την ευκαιρία και σε συνεργασία με το παράρτημα της Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρείας του Δήμου Φιλοθέης-Ψυχικού και με την πρόεδρό του κ. Αναστασία Αγγελάκη, τιμούμε κατά την εορτή αυτή ανθρώπους που αναλώθηκαν διακονώντας και υπηρετώντας εν γένει τον χώρο της Υγείας είτε ως ιατροί είτε ως φαρμακοποιοί, νοσηλευτές ή τραυματιοφορείς και λοιπά.
Τον Οκτώβριο του 2023 δεν κατέστη δυνατό να εορτάσουμε τους ιατρούς αγίους λόγω των Εκλογών και έτσι αποφασίσαμε να μεταφέρουμε στη σημερινή Κυριακή αυτή την ποιμαντική και φιλάδελφη κίνηση. Με αυτή την ευκαιρία λοιπόν επιτρέψτε μου να μοιραστώ μαζί σας μερικές σκέψεις.
Το γεγονός ότι σήμερα είμαστε όλοι συγκεντρωμένοι εδώ, άνθρωποι οι οποίοι υπηρετούν και διακονούν τον συνάνθρωπο, ο καθένας από τη θέση στην οποία ετάχθη στη μεγάλη ή μικρότερη κοινωνία, τούτο γίνεται, διότι προέκυψε ως καρπός των λόγων που έσπειρε ο Κύριος μας Ιησούς Χριστός κατά την επί γης διδασκαλία του και διότι αυτοί οι λόγοι καλλιεργήθηκαν από τους ανά τους αιώνες χριστιανούς.
Δεν είναι καθόλου αυτονόητο και καθόλου εύκολο το αγώνισμα της συμμετοχής σε πόλη, του ενστερνισμού κοινών οραμάτων και αξιών της αλληλοϋποστήριξης και συμμετοχής σε κοινούς αγώνες και αγωνίες, σε κατακτήσεις και κοινούς βηματισμούς στην πορεία για το αύριο.
Το ότι -παρά τις ενίοτε διαφορές και διαφωνίες μας- αισθανόμαστε ως πόλις οχυρά, αυτό συμβαίνει διότι είναι ίδιον του πολιτισμού μας ο αδελφός να τείνει χείρα βοηθείας σε αδελφό. Αν μελετήσουμε την ιστορία, τα αρχαιολογικά τεκμήρια, τις πηγές, βλέποντας την εξελικτικότητα των κοινωνιών, θα διαπιστώσουμε ότι στην κλασική αρχαιότητα λόγου χάριν, τότε που το ελληνικό πνεύμα έλαμψε και φώτισε τα πέρατα της οικουμένης, δυστυχώς δεν υπήρχε ακόμα η έννοια της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, της νοσηλείας σε κατάλληλο περιβάλλον, της συμπόνιας για τον ασθενή αδελφό κ.λπ.
Ο χώρος της υγείας, όπως σήμερα τον γνωρίζουμε, έχει μια παράλληλη πορεία με την εδραίωση και την εξάπλωση του χριστιανισμού. Όσο η Εκκλησία θα θεωρείται ιατρείο ψυχών και σωμάτων, άλλο τόσο θα είναι στη συνείδησή μας το νοσοκομείο, με την ευρύτερη έννοια, τόπος ιερός, ναός μυστικής συνάντησης Θεού και ανθρώπου στο έσχατο σημείο, όπου κατά τον άγιο Μάξιμο τον Ομολογητή ερχόμαστε μόνοι προς μόνον Θεόν, αφού ο καθένας μας μόνος του γεννήθηκε στη ζωή ετούτη.
Αλλά τη ζωή αυτή ο Θεός την στόλισε με άπειρους συγκυρηναίους προθύμους να μας βοηθήσουν
- στη μεταφορά του σταυρού μας,
- στην επιτυχή έκβαση του άθλου της γέννησης (εξ ου και γενέθλια)
- στη συνάντησή μας με τον πληγωμένο και κατάστικτο από τους μώλωπες Εσταυρωμένο και ταυτόχρονα πανσθενουργό Κύριό μας.
Αμέσως μετά την ανάστασή του ο Κύριος κάνει κάτι που με την πρώτη ματιά μοιάζει παράδοξο… Εμφανίζεται στους μαθητές εν ετέρα μορφή ή τους δίνει ένα ραντεβού στην πολυάνθρωπη περιοχή της Γαλιλαίας και λέει ότι θα τους περιμένει εκεί ο ίδιος μέχρι να έρθουν. Αλλά τους περιμένει στο ραντεβού τους εν ετέρα μορφή! Πώς λοιπόν να γνωρίσουν οι μαθητές τον Κύριο, όταν εμφανίζεται με διαφορετική μορφή από αυτή που τον γνώριζαν;
Το ευαγγέλιο του Ιωάννου είναι αποκαλυπτικό. Σε εκείνη την πρώτη, των θυρών κεκλεισμένων, συνάντηση μετά την ανάσταση, έδειξε σε αυτούς τα χέρια του και την πλευρά του για να τον αναγνωρίσουν. Τότε αυτοί χάρηκαν, γιατί αναγνώρισαν τον Κύριο φυσικά από τις πληγές! Αυτή η τόσο ουσιαστική λεπτομέρεια που διασώζεται στο ευαγγέλιο του Ιωάννου είναι καθοριστική για όλη την εξέλιξη των εν γένει φιλανθρωπικών ευαγών ιδρυμάτων, όπως αυτά εξελίσσονταν αναλόγως των κοινωνικών συνθηκών ανά τους αιώνες στη χριστιανική Ευρώπη και όχι μόνο.
Αυτή η λεπτομέρεια ήταν η αφορμή για εξέλιξη ακόμα και στο πεδίο των δικαιωμάτων των αδικημένων και των διαβιούντων σε μειονότητες, οι οποίες πολλές φορές αποτελούσαν το περιθώριο της κοινωνίας με τα επακόλουθα γνωστά συμπτώματα συμπεριφοράς προς τα μέλη των κοινοτήτων αυτών.
Η παραβολή με τον ετοιμοθάνατο και παρατημένο από όλους τους περαστικούς και γνωστούς του που εν τέλει σώζεται από έναν ξένο, ο οποίος επιχέει στις πληγές λάδι και κρασί και χωρίς να έχει καμμία υποχρέωση δαπανά και χρήματα για να τον εναποθέσει στις φροντίδες ενός πανδοχέα και τέλος η παραβολή της κρίσεως όπου ο Κύριος υπόσχεται πως τίποτ’ άλλο δεν θα εξετάσει, παρά μόνο εάν επισκεφθήκαμε τον ασθενή επί της κλίνης και τον κακούργο στη φυλακή… Αυτά, λοιπόν, χάραξαν βαθιά τη συνείδηση των μαθητών, δηλαδή των ανά τους αιώνες πιστών και τούτο μεταφράστηκε σε έργα και πράξεις ευποιίας.
Διαβάζουμε ότι σε όλες τις πόλεις του Ανατολικού Ρωμαϊκού Κράτους υπήρχαν νοσοκομεία. Οι ασθενείς μπορούσαν να νοσηλευτούν δωρεάν ή έναντι κάποια αμοιβής, ανάλογα με τη σοβαρότητα της ασθένειας και τον κανονισμό του ιδρύματος.
Μαθαίνουμε επίσης ότι τα νοσοκομεία, στο Βυζάντιο ήταν φιλανθρωπικά ιδρύματα που λειτουργούσαν με την βοήθεια της Εκκλησίας. Αρχικά ονομάζονταν ξενώνες και φαίνεται ότι ήταν ξενοδοχεία, συνήθως έξω από μοναστήρια, στα οποία οι ταξιδιώτες, όταν αρρώσταιναν, λάμβαναν μια πρόχειρη θεραπεία. Πάντα υπήρχαν υπεύθυνοι μοναχοί για την περίθαλψη των ασθενών. Πολύ γνωστός ήταν ο Σαμψών, ο όποιος έλαβε και την προσωνυμία Ξενοδόχος. Από τον 6ο αιώνα και μετά αυτοί οι χώροι χρησιμοποιούνταν αποκλειστικά για νοσηλεία. Στην Κωνσταντινούπολη, τον 10ο αιώνα σημαντικά νοσοκομεία ήταν του αγίου Σαμψών και του Ευβούλου, που είχαν ιατρούς και νοσηλευτές, καθώς και βοηθητικό προσωπικό.
Το σπουδαιότερο όμως παράδειγμα ήταν η μετεξέλιξη των ξενώνων και των μεγάλων συγκροτημάτων όπως η Βασιλειάδα του αγ. Βασιλείου την Καισάρεια. Το επόμενο βήμα ήταν το νοσοκομείο “Ο Ξενών του Παντοκράτορος” που ιδρύθηκε το 1136 από τον αυτοκράτορα Ιωάννη Β΄ Κομνηνό.
Το νοσοκομείο, όπως μας πληροφορούν οι μελετητές, είχε πέντε τμήματα: χειρουργικό, οφθαλμολογικό, γυναικολογικό, παθολογικό και ψυχιατρικό. Επίσης υπήρχαν εξωτερικά ιατρεία, για τους ασθενείς εκτός νοσοκομείου και εγκαταστάσεις αποχωρητηρίων, λουτρών, μαγειρείων, φαρμακείου καθώς και χώρος διοικητικών υπηρεσιών όπου φυλάσσονταν τα αρχεία των ασθενών.
Σε κάθε τμήμα υπήρχαν δύο γιατροί, τρεις βοηθοί, δύο ειδικευόμενοι γιατροί και δύο νοσοκόμοι. Υπήρχαν ακόμη δύο υψηλόβαθμοι γιατροί που ασκούσαν την εποπτεία και επισκέπτονταν καθημερινά τους ασθενείς.
Στο προσωπικό του νοσοκομείου ανήκαν επίσης τέσσερις φαρμακοποιοί, ένας θυρωρός, πέντε γυναίκες που εργάζονταν στα πλυντήρια, ένας υπεύθυνος για την ύπαρξη ζεστού νερού, δύο μάγειροι, δύο φουρνάρηδες, ένας μυλωνάς, ένας σταβλίτης υπεύθυνος για τα άλογα των γιατρών, ένας φρουρός για την πύλη, ένας προμηθευτής των αναγκαίων ειδών, τρεις ιερείς (ο ένας για τις εξομολογήσεις των ετοιμοθάνατων και οι δύο για τις κηδείες), δύο αναγνώστες εκκλησιαστικών κειμένων, τέσσερις νεκροθάφτες και ένας καθαριστής των αποχετεύσεων.
Τα κρεβάτια που είχε το νοσοκομείο ήταν συνολικά 50. Από αυτά τα 10 προορίζονταν για τους χειρουργημένους ή τους τραυματίες, τα 8 για όσους έπασχαν από διάφορες ασθένειες, τα 12 για γυναίκες και τα υπόλοιπα για διάφορους άλλους ασθενείς. Υπήρχαν και τα “παρακρέβατα” για επείγοντα περιστατικά, όταν όλα τα κρεβάτια του νοσοκομείου ήταν γεμάτα.
Επίσης διαβάζουμε από τους ιστορικούς της ιατρική ότι οι χειρουργοί των νοσοκομείων του βυζαντινού κράτους επιχειρούσαν λεπτές και δύσκολες εγχειρήσεις. Ο Λέων ο Γραμματικός αναφέρει ότι το 10ο αι. οι χειρουργοί της Κωνσταντινούπολης προσπάθησαν να χωρίσουν δύο σιαμαία παιδιά από την Αρμενία. Όταν το ένα από τα σιαμαία πέθανε, οι γιατροί απέκοψαν το σημείο συνένωσής τους, ελπίζοντας ότι το άλλο θα επιζούσε. Δυστυχώς, όμως, πέθανε κι αυτό τρεις μέρες μετά την επέμβαση. Στο ιστορημένο χειρόγραφο της χρονογραφίας του Σκυλίτζη, σώζεται μία μικρογραφία που παριστάνει αυτήν ακριβώς την εγχείρηση.
Ιδιαίτερα ικανός χειρουργός ήταν ο Παύλος Αιγινίτης, από την Αίγινα, που έζησε τον 7ο αι. και σπούδασε στην Αλεξάνδρεια. Έκανε καυτηριασμό ουροδόχου κύστεως, χρησιμοποιούσε καθετήρες ανάλογα με την ηλικία και το φύλο, έκανε λιθοτριψίες στην ουροδόχο κύστη, ενώ στα συγγράματά του περιέγραψε χειρουργικές μεθόδους για διάφορες παθήσεις που διατηρήθηκαν μέχρι τον 17ο αιώνα.
Αλλά δεν είμαστε εδώ για να σας πω πράγματα ιστορικού εντυπωσιασμού. Είμαστε εδώ για να ομολογήσουμε την ενότητα και την ομοιότητα των δύο αυτών κόσμων, δηλαδη της Εκκλησίας και της Υγείας… Είναι τόσο όμοια δομημένοι που σαν τα σιαμαία του Σκυλίτζη αν τα διαχωρήσεις, θα νεκρωθούν αμφότερα. Τι εννοώ…
Έχουμε στην Εκκλησία ένα πλήθος αγίων που ήταν ιατροί στο επάγγελμα αρχής γενομένης από τον ευαγγελιστή Λουκά, τον μέγα Βασίλειο, τους αγίου Αναργύρους της Ρώμης, της Μικράς Ασίας, της Αραβίας, έως και τον φοιτητή ιατρικής, άγιο Αλέξανδρο Σμορέλ τον ιδρυτή του αντιναζιστικού κινήματος του Λευκού Ρόδου, μέσα στο Μόναχο την περίοδο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και τον μέγα επιστήμονα, πατέρα της σύγχρονης αναισθησιολογίας, τον άγ. Λουκά τον ιατρό επίσκοπο Συμφερουπόλεως της Κριμαίας…
Εκτός από τους ιατρούς έχουμε ένα πλήθος θαυματουργών αγίων που δεν στερούνται ιατρικών χαρισμάτων, όπως ο μεγαλομάρτυς Γεώργιος καθώς ονομάζεται ασθενούντων ιατρός… Μεγάλοι μάρτυρες της Εκκλησίας μας όπως η Παρασκευή, η Μαρίνα, η Βαρβάρα, ο Χαράλαμπος, ο Μηνάς και άλλοι, πρώτα ως ιαματικοί έρχονται στη συνείδηση του λαού και έπειτα ως ό,τιδήποτε άλλο…
Μέχρι και χειροπράκτες αγίους έχουμε καταγεγραμμένους, όπως ο άγιος Αγγελής ο Αργείος νεομάρτυς. Μη λησμονήσουμε τους ιατροφιλοσόφους ηγουμένους μονών κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της Μονής των Ασωμάτων Πετράκη στην Αθήνα που για τριακόσια ολόκληρα χρόνια ακολουθούσαν τνο κανόνα του ιδρυτή Παρθενίου-Πετράκη Παπασταμάτη και ήταν όλοι οι Ηγούμενοι ιατροί, παρέχοντες αφιλοκερδώς υπηρεσίες, φάρμακα και νοσηλεία στους Αθηναίους.
Όλοι αυτοί όμως οι άγιοι της εν ουρανώ θριαμβευούσης Εκκλησίας και οι εν δυνάμει της επί γης στρατευομένης Εκκλησίας, οι ιατροί των ψυχών και οι ιατροί των σωμάτων με τους αγγελικούς βοηθούς αμφότεροι, εφημερεύουμε συνεχώς… τα ιατρεία των ναών και οι ναοί των θεραπευτηρίων δεν αργούν ποτέ, δεν σχολάζουν, δεν κλείνουν, δεν κουράζονται, δεν ξεμένουν…
Πόσες φορές δεν φωνάξαμε το «166» του Ουρανού αναφωνώντας «Παναγία μου!» ή πόσες φορές τα ΕΚΑΒ του Ουρανού δεν έσπευσαν προς βοήθειαν σε κάθε πνευματικό μας ατύχημα και μας έσωσαν την ζωή… Πόσες φορές οι άνθρωποι των ασθενοφόρων δεν θέτουν τον εαυτό τους υπέρ των δυνάμεών τους για να φτάσουν γρήγορα και έγκαιρα και να μην αποθαρρύνουν τον ασθενή από την εικόνα του ή τους συγγενείς, αλλά με θυσιαστική διάθεση διαχειρίζονται ως άγγελοι τα συναισθήματά τους, εμπνέουν ελπίδα και μοιράζουν αίσθημα ασφαλείας;
Είναι όμως και αυτοί άνθρωποι και το παράδειγμα όλων των ανθρώπων του χώρου της Υγείας προέκυψε από την ευαγγελική μεγαλοκαρδία, από το βλέμμα του Υιού του Θεού, από το άγγιγμά του στον οφθαλμό του τυφλού, στο άψυχο χέρι του νεκρού παλληκαριού… Το φρόνημα όλων των ανθρώπων της υγείας φορτίζεται από τη φωνή του Κυρίου λέγουσα ότι «εγώ ειμί η ζωή και η ανάστασις… Λάζαρε, έλα έξω!» Και η ανάσταση του τετραημέρου δίνει ελπίδα και κουράγιο, πίστη και επιμονή ώστε τα ασθενοφόρα να γίνουν, αν ήδη δεν έχουν γίνει, άλλες Βηθανίες, άλλοι τόποι μετανοίας, οχήματα ζωής!
Νέο Ψυχικό
31.03.2024
