Βιβλιοπρόταση:
Αδαμαντίας Μαρκαναστασάκη, «Σπαρτίον κόκκινον», Α΄μέρος, Ενορία Ιερού Ναού Αγίου Γεωργίου Νέου Ψυχικού και Μορφωτικός και Εξωραϊστικός Όμιλος Νέου Ψυχικού Αθηνών, 2023.
Επιμέλεια: Ελευθερία Ξενοδόχου ([email protected])
(Πτυχ. Ιονίου Παν/μίου και ΑΠΘ)
Με μεγάλη μας χαρά παρουσιάζουμε την παραπάνω πρωτότυπη ποιητική συλλογή για τη θεματολογία της που αναφέρεται στους Αθηναίους Αγίους. Να σημειώσουμε ότι λέγοντας Αθηναίους Αγίους εννοούμε ευσεβή τέκνα της Αθήνας που άλλοι κατάγονταν από άλλα μέρη αλλά μαρτύρησαν ή έζησαν οσιακά σε αυτή και άλλοι έμειναν κάποιο διάστημα σε αυτή. Ακόμα πολλοί Αθηναίοι Άγιοι μαρτύρησαν ή απεβίωσαν ειρηνικά σε άλλα μέρη, άλλοι υπήρξαν Απόστολοι, άλλοι επίσκοποι, ιερείς, διάκονοι και μοναχοί, άλλοι απλοί πιστοί άνθρωποι που τελείωσαν τη ζωή τους είτε με μαρτύριο είτε εν ειρήνη. Έτσι η Αθήνα από την αρχή της διάδοσης του χριστιανισμού σε αυτή ως και την εποχή μας, καθαγιάστηκε από το αίμα μαρτύρων και το άρωμα της βιωτής πολλών οσίων και δικαίων ανδρών και γυναικών. Η σύναξη πάντων των διαλαμψάντων Αγίων των Αθηνών τιμάται στις 12 Οκτωβρίου κάθε έτους. Αναφέρουμε το εισαγωγικό σημείωμα και μερικά κατ΄ επιλογήν ποιήματα του πονήματος. Καλοτάξιδο να είναι!
Εισαγωγικό σημείωμα
Η ανά χείρας έκδοση, Σπαρτίον κόκκινον, αποτελεί τον Α΄τόμο βιβλίου με ποιήματα για τους Αγίους των Αθηνών που εορτάζουν από τον Ιανουάριο έως και τον Ιούλιο, γραμμένα από την Αδαμαντία Μαρκαναστασάκη, η οποία εμπνεύστηκε από τα μαθήματα τοπικής αγιολογίας του Ιδρύματος Ποιμαντικής Επιμόρφωσης της Αρχιεπισκοπής Αθηνών υπό τον π. Μιχαήλ Σταθάκη, εφημέριο του Ι.Ν. του Αγίου Γεωργίου στο Νέο Ψυχικό.
Ο ποιητικός τίτλος του βιβλίου Σπαρτίον κόκκινον, παραπέμπει αυτομάτως στους στίχους από το Άσμα Ασμάτων, το βιβλίο της Παλαιάς Διαθήκης, από το οποίο εμπνεύστηκαν πάρα πολλοί ποιητές Έλληνες και ξένοι, εξαιτίας του πλούτου των εικόνων του, των ποικίλων του ερμηνειών καθώς και της ποιητικής του γλώσσας: γράφει ο συγγραφέας του-κατά πάσα πιθανότητα ο Σολομών-στο Ε΄κεφάλαιο: « ως σπαρτίον κόκκινον χείλη σου και η λαλιά σου ωραία». Το «κόκκινο» παραπέμπει στο αίμα. Ο Θεός εραστής πεθαίνει, χύνει το αίμα του πάνω στο Σταυρό από έρωτα για το πλάσμα Του. Η ανταπόκριση του πλάσματος στο θάνατο του μανικού εραστή Θεού, η απάντηση του ανθρώπου, είναι το κόκκινο αίμα των μαρτύρων που χύθηκε από έρωτα για Εκείνον τον μεγάλο Εραστή. Το αίμα αμοιβαία συναντιέται με το Αίμα, ο έρωτας συναντιέται με τον Έρωτα, το κάλλος του ανθρώπου συναντιέται με το θείο κάλλος κι αυτή η συνάντηση ψιθυρίζει τη μυστική αλήθεια του Ντοστογιέφσκι, «το κάλλος είναι που θα σώσει τον κόσμο».
Έτσι λοιπόν ο τίτλος της παρούσας έκδοσης, Σπαρτίον κόκκινον, παραπέμπει αφενός στον Θεό που χύνει το αίμα του για την ανθρωπότητα, αφετέρου στο Μαρτύριο: στο Μαρτύριο των ορθοδόξων Μαρτύρων που έχυσαν το αίμα τους και υπέστησαν φριχτά βασανιστήρια ομολογώντας τον Χριστό, αλλά και σε εκείνους που έζησαν το αναίμακτο μαρτύριο της συνειδήσεως, χύνοντας το πνευματικό τους αίμα, ομολογώντας τον Χριστό μετά από μια οδυνηρή πάλη με τις ενάντιες δυνάμεις. Και στις δύο περιπτώσεις το κόκκινο αίμα που στολίζει τα χείλη του Χριστού, είναι οι Άγιοι και οι Μάρτυρες, οι συνδιάκονοι στα τραύματά Του.
Αυτό ακριβώς μας μεταφέρει ο σπουδαίος Βρετανός ποιητής του 17ου αιώνα, Richard Crashow-σε μετάφραση Μάριου Βύρωνα Ραϊζη-στους παρακάτω αριστουργηματικούς στίχους, περιγράφοντας εύστοχα την εικόνα που παραπέμπει στα τραύματα του Κυρίου:
«Να στόμα που τα χείλη του λουλούδια ανοιγμένα
ρόδα είναι που ύψιστη μόνο τιμή πληρώνει.
Να μάτι κατακκόκινο που κλαίει λυπημένα
και πολλά δάκρυα σκληρά μονάχο φανερώνει».
Πρόκειται αναμφισβήτητα για ένα αξιόλογο εκδοτικό εγχείρημα, μια πρωτότυπη ιδέα του π. Μιχαήλ Σταθάκη, ενώ σε αυτό εκτός από την ποιητική πένα της Αδαμαντίας Μαρκαναστασάκη, συνέβαλε και το καλαίσθητο εξώφυλλο του Σπύρου Μαντζαβίνου. Αναμένουμε με χαρά την έκδοση του Β΄ τόμου, η οποία θα συμπεριλαμβάνει Αγίους που εορτάζουν από τον Αύγουστο έως και τον Δεκέμβριο!
Κίρκη Κεφαλέα
Καθηγήτρια Συγκριτικής Θρησκευτικής Λογοτεχνίας
Θεολογικής Σχολής ΕΚΠΑ
Στην Θεοτόκο Σώτειρα των Αθηνών
Αγία Μητέρα του Θεού
στον ήλιο του γεννήματος,
στη σιγαλιά του νου,
Είσαι Εικόνα μας παντού…
Γιάτρισσα παιδιού,
ψυχής ο Άρτος
μεταλαβιά χρυσού,
κέντημα περίτρανου τ΄ουρανού!
Για Σένα τ΄αηδόνια πετάνε παντού-
Για Σένα παντρεύουν φωνές του λαού-
Σε Σένα κοιμούνται οι κόρες γιαλού-
Της γης το Πετράδι με λάμψη Ναού!
Στην άκρη της πόλης
Σε προσκυνώ-
Ανθέμιο άσπρο που σε Υμνώ,
Ψαλμός μου στο βλέμμα σαν Σε κοιτώ…
Κι Εσύ Χρυσή και Ταπεινή,
Ηλιόγιομη, Αγνή
κρατάς τα βράχια μην τρυπούν,
τους στεναγμούς να μην βογγούν,
τους φύλακες να ομολογούν
και τους Αγγέλους σαν πετούν…
Στείλε ξανά στην Πόλη αυτή
Κοντάρια, Τόξα και Ευχή
κανείς οχτρός μην της φανεί,
Προστάτιδα-Νύμφη στην αυλή-
Που ΄χεις μαλλιά από χαρτί,
θυμού τυφλή μ΄ένα φιλί
Παραμυθιά γλυκιά σ΄όλη τη γη!
1 Ιανουαρίου
Στον Βασίλειο τον Μέγα
Σαν βασιλιάς στον πύργο σου
φτωχαίνω και μπαλώνω,
ορφάνιες και ξηλώματα,
τις πέτρες μου σταυρώνω.
Κι αν στα κοιτάγματα του νου
ήρθες να μ΄ανταμείψεις,
σου λέω καθάρια , δυνατά
ποτέ να μη μ΄αφήσεις…
Μες στης ευχής σου την αυλή
θα χτίσω μοναστήρια,
με φύλλα που λαμποκοπούν,
σε χίλια παραθύρια…
Να δένω άμαξες γιαλού,
στο γλυκοχάραμά σου
σεμνά απέξω οι γιατρειές
να φέρνουν τ΄όνομά σου…
Σύρε μεγάλε θησαυρέ
τα αβγατίσματά σου,
στο πιο βαρύ και πιο βαθύ
Μεγάλο πέρασμά σου!
19 Φεβρουαρίου
Στην Φιλοθέη, την Κυρά των Αθηνών
Τ΄ άγια σου χέρια
μ ΄αγάπη μας γνέφουν,
πηγές σου κρυφές
με θαύματα βρέχουν…
Μ΄ ακούραστους κόπους
και άγρυπνους κρότους
πηγάδια σαν χτίζεις,
τις δίψες χτενίζεις…
Βοήθειες μοιράζεις,
εχθρούς τους μονοιάζεις,
σαν πέφτει το βράδυ
χρυσάφι μου μοιάζεις…
Στης χτένας σου ξέφτι
ο τούρκος γυρεύει,
με αίμα να θρέψει
των δώρων τη στέψη…
Γιομάτη με θάρρος
νικάς κάθε χάρο
στεφάνια φοράς…
στις άλλες μας όχθες
αιώνια ξεδιψάς…
2 Μαρτίου
Στον Νικόλαο τον Πλανά
Στον αργαλειό ξεπέζεψες
στεφάνι από σμύρνα
και φύλαξες ονόματα
σε σπίτι από θρύμμα…
Κουρέλια κένταγες
Σ΄ ανηφοριές φευγάτες
και φτώχειες έθαβες
στις γειτονιές τις σκάρτες…
Με ξέφτια λάτρευες
την ζητιανιά,
μα έλαμπες στ΄Άχραντα
σαν τα σπαθιά…
Οράματα-θαύματα
με του Θεού τα άσματα,
Θυμάρια-νάματα
σαν του βωμού σταλάγματα…
Ανάβω κεριά στη μέρα σου
βέργα λεπρή το κέρμα σου…
στάχυ βαρύ η προσευχή…
Φέρε σ΄ εμάς μύρο-βροχή,
μπάλωμα λύχνου
η πιο δειλή μας χαραυγή…
5 Μαϊου
Στον άγιο Εφραίμ
Σε δέντρο σε βρήκαν
καρφιά με σκουριά,
καμένο στα βάτα,
κορμιά με φωτιά…
Ο πόνος σου μύρο
μοσχοβολά,
εκείνη τη μέρα
κανείς δεν ξεχνά…
Κι αν ήρθες και πάλι
μνήμες να τραγουδάς,
γλυκό προσκεφάλι
παντού με φυλάς…
Μ΄ ασπίδες σκεπάζεις
τη σιγαλιά
αθώα ξεβάφεις
την αντηλιά…
Αγνό μου κοντάρι
βαλμένο ψηλά,
για σένα η Πόρτα
ανοίγει ξανά…
29 Ιουνίου
Στον απόστολο Παύλο
Της Τέχνης στρατός
Θεού ο Δαυλός,
με θαύμα υπέρλαμπρο
Ένας σταθμός!
Στο δρόμο σου σμύρνα
Φωνή από κρίνα
Δοξάζεις σε κύμα
Τον πρώτο αμνό!
Μοιράζεις ποιμένες
Διαμάντια οι πένες,
φτωχός που πλουτίζει
με σκέτο πηλό…
Κι αν ήρθε το νήμα
στεγνό μες στο μνήμα,
στης λήθης το ρήγμα-
Ολούθε μας Λάμπρυνες
Τον Δημιουργό!
9 Ιουλίου
Στον Μιχαήλ Πακνανά, τον κηπουρό
Ρόδο μου άσπρο
σε κλέψαν γοργά,
μπροστά στην πύλη
στα σκοτεινά.
Ήσουν ανθός που γιόρτασες,
μια μέρα μόνο χόρτασες
την λίμνη να σε τριγυρνά.
Μπήκαν οχτροί
φουρτούνες, λεπροί,
που κάψανε άτιμα τη στολή.
Γιόμα τρανό
παντού στεγνό,
αθώο μου
μικρό δειλινό…
εκεί που σε θάψαν
κι εγώ περπατώ,
απ΄την αντρίκια σου φωνή
μεμιάς να σωθώ!
