Φως Φαναρίου
Μόλις κυκλοφορήθηκε η Διδακτορική Διατριβή του Αρχιμανδρίτου Μελίτωνος Μπέλλου, με θέμα: «Συνοδικότητα και οικουμένη: προσυνοδική και οικουμενική πορεία της Ορθοδοξίας στο δεύτερο μισό του 20ου αιώνα με ιδιαίτερη αναφορά στη συμβολή του πατριάρχη Αθηναγόρα Α΄ του μητροπολίτη Χαλκηδόνος Μελίτωνα και του μητροπολίτη Ελβετίας Δαμασκηνού» (Ρόδος 2022, σελ. 392, Εκδοτική Παραγωγή Επτάλοφος).
Πρόκειται για μία πραγματικά πρωτότυπη εργασία, καθώς για πρώτη φορά μελετάται από κοινού ο ρόλος των μακαριστών Πατριάρχη Αθηναγόρα και των Μητροπολιτών Γέροντος Χαλκηδόνος Μελίτωνος και Ελβετίας Δαμασκηνού, για την υπεύθυνη στάση των Ορθοδόξων εμπρός στο σκάνδαλο της διαίρεσης του χριστιανισμού, καταδεικνύοντας την αποφασιστική συμβολή τους στην πορεία της οικουμενικής κίνησης και στον εν συνόδῳ καθορισμό της στάσης των τοπικών Ορθοδόξων Εκκλησιών.
Της έκδοσης προτάσσεται ο ακόλουθος χαιρετισμός του Οικουμενικού Πατριάρχου Βαρθολομαίου.
Η μελέτη του π. Μελίτωνος ασχολείται με την ιστορική Πανορθόδοξη Προσυνοδική πορεία της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου της Ορθόδοξης Εκκλησίας η οποία πραγματοποιήθηκε το 2016 στην Κρήτη. Η πραγμάτευση, η σύγκληση και η συγκρότηση της, απετέλεσε καρπό μακροχρόνιας προσπάθειας. Με την επανεκκίνηση του Συνοδικού θεσμού, η Ορθοδοξία, σε μία περίοδο έντονων εθνικιστικών τάσεων που την διαίρεσαν σε μεμονωμένες και εσωστρεφείς Εκκλησίες, νιώθει την ανάγκη απέναντι στις νέες προκλήσεις ενός συνεχούς μεταβαλλόμενου κόσμου, να δώσει συλλογικά τη δική της μαρτυρία. Επί πλέον, με τη συνειδητοποίηση ότι οι ορθόδοξοι ζουν εντός ενός παγκοσμιοποιημένου τοπίου ο ρόλος της Ορθοδοξίας, λαμβάνει την έννοια της πρόκλησης και της συμμετοχής στον οικουμενικό και διαθρησκειακό διάλογο στα πλαίσια της οργανωμένης θεσμικής Οικουμενικής Κίνησης. Με εστίαση σε πρόσωπα που μέσα από τη χαρισματική διακονία τους εντός της Εκκλησίας, στο κατώφλι περίπου του Κ΄ αιώνα και εξής τα οποία επιχείρησαν από τις θεσμικές τους θέσεις ο καθένας να αναπτύξει σύγχρονο διάλογο πρωτίστως με το ίδιο το Ορθόδοξο Σώμα με τη συνειδητοποίηση της ανανέωσης και ερμηνείας των μηνυμάτων των καιρών, η εργασία, έρχεται να καλύψει το κενό με την δραστηριότητα των προσωπικοτήτων που ανέλαβαν την διεξαγωγή της.
Η μελέτη αναφέρεται διεξοδικά στις προσωπικότητες της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας, τον Οικουμενικό Πατριάρχη Αθηναγόρα και τους Μητροπολίτες Γέροντα Χαλκηδόνος Μελίτωνα και Ελβετίας Δαμασκηνό, οι οποίες ξεχωρίζουν με τη προσφορά τους και πρωτοστατούν στη προπαρασκευή της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου. Κατά την πορεία της, αναπτύσσουν τα πρόσωπα αυτά την έννοια της Συνοδικότητας στην προσπάθεια ενότητας των ορθοδόξων κατά τόπους Εκκλησιών. Από την άλλη, στόχος, παρά τη λειτουργική του δυσχέρεια το ΠΣΕ, στην σκέψη των Ιεραρχών παραμένει η πρωταρχική πρόκληση και πρόσκληση να πραγματοποιηθεί το «πάντες έν ώσιν» (Ιω.17,21), ως επιταγή απαράβατη του Χριστού και συνεπώς της Εκκλησίας και της ταυτότητάς της και όχι ως εξωγενές στοιχείο της.
Οι σημαντικότερες επιτυχίες που δημιουργήθηκαν από την προσέγγιση των Εκκλησιών χάρη στην δυναμική που επέδειξαν οι εκκλησιαστικές Προσωπικότητες, συνοψίζονται ως εξής: α) στην αντιμετώπιση του «προσηλυτιστικού ανταγωνισμού. β) Αναπτύχθηκε ο «πρακτικός οικουμενισμός» με πρωτοβουλίες που αφορούν την συνεργασία για την επικράτηση μιας κοινής χριστιανικής διδασκαλίας κάνοντας το τολμηρό βήμα για τον θεολογικό οικουμενισμό στη συνέχεια, με την εμβάθυνση στη θεολογία των ετεροδόξων. γ) Εντός της Οικουμενικής Κίνησης, προστίθενται η μαρτυρία της Εκκλησίας υπό την έννοια της διακονίας απέναντι στον άνθρωπο και τα προβλήματα της κοινωνικοπολιτικής ζωής του. δ) Από τα σπουδαία θέματα που απασχόλησαν τον θεολογικό στοχασμό των Ιεραρχών είναι ο Διαθρησκειακός διάλογος. ε) Στο τελευταίο τμήμα της εργασίας γίνεται αναφορά στο ακανθώδες θέμα του φονταμενταλισμού.
O Αρχιμανδρίτης της Ιεράς Μητροπόλεως Ρόδου π. Μελίτων Μπέλλος, απόφοιτος της Πατμιάδας, της Ανωτέρας Εκκλησιαστικής Σχολής Αθηνών και του Τμήματος Θεολογίας του Α.Π.Θ., παρακολούθησε μεταπτυχιακά θεολογικά προγράμματα στο Pittsburgh Theological Seminary, στο Dukane University και στο Τμήμα Θεολογίας του Α.Π.Θ., όπου υπέβαλε μεταπτυχιακή εργασία με θέμα «Σπουδή στο κηρυγματικό έργο του Μητροπολίτη Γέροντος Χαλκηδόνος Μελίτωνος» και απέκτησε το μεταπτυχιακό δίπλωμα με βαθμό «Άριστα» και ειδίκευση στην Ομιλητική.
Ανεδείχθη με βαθμό παμψηφεί Άριστα διδάκτορας του Τμήματος Θεολογίας του Α.Π.Θ. στις 21 Ιουλίου 2022.
Ο Αρχιμ. Μελίτων Μπέλλος έχει μία ιδιαίτερη βιωματική σχέση με το αντικείμενο της έρευνάς του, εφόσον από το έτος 2000 διακονεί στο Θεομητορικό Προσκύνημα της Παναγίας της Καθολικής, όπου άρχισε ο διμερής θεολογικός διάλογος Ορθοδόξων και Ρωμαιοκαθολικών (1980) και κατά καιρούς φιλοξενήθηκαν διάφορες Επιτροπές του Π.Σ.Ε. και των διμερών διαχριστιανικών διαλόγων.
The subject of the present study is the historical Panorthodox Pro-synod course of the Great Regional Holy and Sacred Synod of the Orthodox Church, focusing on people that through their charismatic ministry inside the Church, at the beginning of the 20th century and on, they tried, each from their own institutional positions, to develop modern dialogue firstly with the Orthodox Body by developing on one hand the concept of Synodality and on the other hand, the Ecumenical course of Orthodoxy into the modern world, while creating new historical data. Those great figures of the Church acknowledged with maturity and insight the need to renew the missionary as well as the ecumenical responsibility of the Church to “witness and share the gifts of God of truth and agape, amongst those who were close and afar, according to the ethos of the “liturgy after the liturgy” Therefore, the reference and the reason of our study refers to people who were determined to influence the course of history and keep on being “chosen” through time, in a positive or negative way, and to determine the theological thinking. They are the figures of the Great Church of Christ, that is of Athenagoras the Patriarch, of Meliton Geron of Chalkidon and of Damaskinos of Switzerland, who stand out for their contribution and leadership in the preparation of the Holy and Sacred Synod. This study aims to highlight their work. Specifically, although there are already many studies regarding the course towards the Great Synod of Orthodoxy, as well as its direct bond with the Ecumenical Movement, the important role and catalytic presence of its protagonists is absent. We analyze these figures through the history that Orthodoxy encapsulates, the Synodical concience that is. For this reason, we first make an extensive report on the history of the Synod and its meaning inside the Orthodox Church.
The same reasons that constitute the beginning of the Synodical convergence in Ancient Church and in the whole historical course of the body of the Church, already since the beginning of the 20th century are the reason for starting this new Synodical course, making the time of Athenagoras A’ the Patriarch its final demarcation. Since the commencement of the prepatory work for the Great Synod, these three figures were highlighted as the ones who continued the spirit of the Fathers of the Church and worked, because of their positions as well as their understanding of the size of their mission, on matters that were of great significance for their time, along with the ones that were coming in the future. They played a big part in decision making processes that were directly connected with the preparation of the Great and Holy Synod, within the frame and the “projection of the criteria for the first Millennium of the historical life of the Church”, developing, alongside, movements and facts, which drastically contributed to the relations with the rest of the christian world and religions, within the Ecumenical Movement and the W.C.C. First, they attempt to uncover how the Orthodox synodic system works, which they wish to be united, away from any nationalim or racism and ankyloses. During their effort, they face organized rejection of the Ecumenical Movement as well as the convergence of the Great and Holy Synod by conservative circles deriving from Orthodoxy. Their effort becomes more forceful during the Panorthodox and Pro-Synodic Conferences. The clarification of participating to the W.C.C., the main highlights and the decisive role of Orthodoxy during the course of the Ecumenical Movement, especially with the establishment of the Trinity acceptance by the members of the Council, the effect of the Fathers of the Church on the decisions and the thoughts of the heterodox, are some of the positive results of their contribution. We also examined their determining contribution to configure a new perception within the Council regarding the union of the horizontal and vertical orientations. Theology as a theory is implemented in ministry and practical testimony, which is a substantial life approach for Orthodoxy. Our reference to these specific Church workers of reconciliation and unity, concludes with the contemporary issue of fundamentalism within the church premises and its treatment with the appropriate prevention, which places informing the people and the essential actions of the pastoral church in the center.
