ΠΡΟΣΩΠΑ ΠΟΥ ΓΝΩΡΙΣΑ:
Περγάμου Ιωάννης Ζηζιούλας
Φεβρουάριος του 1997. Επιστήμονες από το ινστιτούτο Ρόσλιν του Εδιμβούργου, ανακοινώνουν στο περιοδικό Nature την κλωνοποίηση της Ντόλυ. Πρόκειται για την πρώτη κλωνοποίηση θηλαστικού στην ιστορία από διαφοροποιημένα κύτταρα ενήλικου ζώου. Η παγκόσμια κοινότητα παρακολουθεί έκθαμβη και απορημένη. Τότε το γεγονός προκαλεί πανανθρώπινο σοκ. Ποια θα είναι η εξέλιξη του κλώνου; Μπορούμε να καθορίσουμε την ανθρώπινη γενετική ταυτότητα; Ποιες συνέπειες έχει στο κοινωνικό και ψυχολογικό πεδίο; Ως πού θα προχωρήσει η επιστήμη στο μέλλον; Τα ζητήματα βιοηθικής που ανέκυψαν διχάζουν μέχρι σήμερα.
Την επόμενη ημέρα στο τμήμα ποιμαντικής και κοινωνικής θεολογίας στη Θεσσαλονίκη διεξάγεται το μάθημα της Δογματικής. Ο καθηγητής κάθεται στην έδρα και θέτουμε το ερώτημα: «Ποιες είναι οι θεολογικές προεκτάσεις για το ανθρώπινο πρόσωπο από την κλωνοποίηση»; Η απάντηση άμεση: «Στο επόμενο μάθημα θα μιλήσουμε αναλυτικά μόνο γι’ αυτό».
Έπειτα από επτά ημέρες με αγωνία αναμένουμε την άφιξη του μητροπολίτη Περγάμου Ιωάννη Ζηζιούλα να αναπτύξει το θέμα που υποσχέθηκε. Πανέτοιμοι, με το κασετοφωνάκι να ηχογραφεί! Με το αργό, μειλίχιο και στοχαστικό του ύφος ξεκινά την εισήγηση…
«Ο άνθρωπος εικονίζει το Θεό όχι μόνο στη βιολογική του σύσταση. Το ταυτόσημο DNA δεν εμποδίζει την ετερότητα του υποκειμένου. Τα εξωτερικά χαρακτηριστικά από μόνα τους δεν καθορίζουν το είναι. Με την εμφάνισή του το έμβρυο αποτελεί πλάσμα έμψυχο, εικόνα της Παντοδύναμου Ταπείνωσης. Η κάθε ύπαρξη παραμένει μοναδική και ανεπανάληπτη: ούτε υπήρξε κάπου στο παρελθόν, ούτε υπάρχει αλλού, ούτε θα υπάρξει στο μέλλον. Ο Θεός τιμά τον άνθρωπο προσωπικά και ιδιαίτερα, ανεξαρτήτως του τρόπου προέλευσής του. Το όποιο νέο μέλος της ανθρωπότητας είναι ον αναντικατάστατο. Αν μια μητέρα χάσει το παιδί της και θελήσει να το αναπληρώσει με τη μέθοδο της κλωνοποίησης, τι αίσθηση θα έχει για την καινή ύπαρξη; Ότι επανήλθε στη ζωή το απολεσθέν τέκνο της; Σίγουρα θα απαλύνει το δυσβάσταχτο πόνο της μάνας. Θα της θυμίζει φυσιογνωμικά το παιδί που έφυγε από τη ζωή. Όμως μέσα της θα έχει την απόλυτη βεβαιότητα για τη διαφορετικότητα των δύο προσώπων, την ξεχωριστή τους αξία. Άλλωστε, ο κάθε άνθρωπος συνεχώς εξελίσσεται, γίνεται, πέρα από τις ψυχοβιοχημικές συντεταγμένες. Ο καθένας μας συνδιαμορφώνεται συνεχώς στην άμεση σχέση με τον Προσωπικό Θεό, στο επίπεδο των δύο αυτών αβυσσαλέων ελευθεριών. Το οντολογικό αυτό παιχνίδι μέχρι την απειρότητα. Και οι δρόμοι της κοινωνίας και ομοίωσης του κτιστού είναι με το Άκτιστο Είναι, τόσοι όσοι και οι άνθρωποι».
Επί δύο ώρες με σαφήνεια διακρίνει τα όρια του ανθρώπου και του Θεού με το επιστημονικό επίτευγμα. Το βάθος της σκέψης, η τοποθέτηση των δεδομένων και ενδεχόμενων του ζητήματος, η θεολογική πληρότητα των θέσεων, τον καθιστούν σαν Πατέρα της Εκκλησίας στα μάτια μας. Σε ένα τόσο λεπτό θέμα που ανέκυψε πρώτη φορά, είναι έτοιμος για μια εκκλησιαστική τοποθέτηση εμπεριστατωμένη, άπειρης αξίας.
Σε κάθε ακαδημαϊκό συναπάντημα νιώθουμε το σκίρτημα της προσμονής. Την προθυμία της μαθητείας. Το σεβασμό σε έναν αληθινό δάσκαλο. Απόλαυση στα πανεπιστημιακά έδρανα. Οι σημειώσεις για τις πανεπιστημιακές εξετάσεις, επίκεντρο σεισμικής δραστηριότητας, υπαρκτικής κομψότητας.
Εκείνη τη χρονιά ο π. Ιωάννης συνταξιοδοτείται. Αποσύρεται από τις ακαδημαϊκές αίθουσες μια φωνή αφύπνισης: γιατί η αληθινή θεολογία δεν είναι μόνο παρελθοντολογία, ερμηνεύεται σε κάθε εποχή μόνο από τέτοιες σπάνιες μορφές, που μεταφέρουν την πρόταση της εκκλησίας στο προσκήνιο της ιστορίας.
Η διδασκαλία του σφραγίζει καρδιές που είχαν την τιμή να μαθητεύσουν πλάι του.
Ελευθέριος Βάσσος
θεολόγος – φιλόλογος
