Νίκος Θ. Κόλμαν[1]
Θεοχάρης Ανεστίδης[2]
Ένας ακραιφνής Φαναριώτης, με το απόλυτο Πατριαρχικό ύφος!
Οι σημαντικές προσωπικότητες που γεννήθηκαν, εκπαιδεύτηκαν και έδρασαν στην Κωνσταντινούπολη αποτελούν πολύ υψηλό ποσοστό του πληθυσμού των Ελλήνων της Πόλης και αν όχι το υψηλότερο, σίγουρα από τα μεγαλύτερα ποσοστά στον κόσμο! Ο Θεοχάρης Ανεστίδης συγκαταλέγεται ανάμεσα σε αυτούς τους ευπατρίδες της Πόλης.
Ο Θεοχάρης Ανεστίδης του Σταύρου από την Ραιδεστό και της Παρασκευής, γεννήθηκε στο Φανάρι το 1924 και «διεκρίθη διά την ακλινή προσήλωσίν του εις την Παράδοσιν της Ορθοδοξίας, διά την αφοσίωσίν του εις την αποστολήν του, διά την ευγένειαν του χαρακτήρος του και διά την στοργήν προς τους μαθητάς του»[3]. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος Α΄ με αυτά τα λόγια, που συμπεριλαμβάνονται στο Πιττάκιον που απέστειλε για την έκδοση αυτή, περιγράφει λιτά, συγκεκριμένα και ολοκληρωμένα το οικουμενικό αποτύπωμα του Θεοχάρη Ανεστίδη στην Βυζαντινή Μουσική, στο Ήθος και στην Διδασκαλία. Ο Θεοχάρης Ανεστίδης μεταλαμπάδευσε με το έργο του και την στάση του το όλον της Χαλκίτικης παιδείας ως απόφοιτος της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης. Μετουσίωσε με λόγο, μουσική και διδασκαλία σε καθημερινή πράξη, το κίνητρο για αδιάκοπη παιδεία. Ακολούθησε την λιτή, ουσιαστική και γόνιμη σπουδή στην εξάσκηση του υποδείγματος. Φρόντισε για την διάδοση των κελευσμάτων των Διδασκάλων του Γένους και της Εκκλησίας. Μεταλαμπάδευσε ως φυσική ακολουθία τα «φώτα της γνώσεως και της Ευαγγελικής αρετής», καταθέτοντας το προσωπικό του παράδειγμα. Έλεγε αναφερόμενος στους διδασκάλους του στην Σχολή ότι «είχαν ως αποτέλεσμα η διδασκαλία τους να εγγράφεται όχι μόνο στον νου, αλλά και στις καρδιές των μαθητών τους και έτσι αυτή να λειτουργεί καθοριστικά στην διαμόρφωση χαρακτήρων και συμπεριφορών»[4], αγνοώντας ότι ακριβώς το ίδιο αποτύπωμα άφησε και ο ίδιος στους μαθητές του.
Ο Θεοχάρης Ανεστίδης δίδαξε στην Πατριαρχική Μεγάλη του Γένους Σχολή μαζί με καθηγητές όπως ο Αιμίλιος Καρούσος, ο Ηλίας Τσολής, ο Ιάρδανος Παπαδόπουλος, ο Ιωάννης Καραγιάννης, ο Δημήτριος Παπακωνσταντίνου, ο Γεώργιος Δικταμπάνης, ο Αλέξανδρος Ιατρόπουλος, ο Ισαάκ Αναστασιάσης, ο Στυλιανός Στασινόπουλος, ο Βασίλειος Κασαπίδης, ο Χαράλαμπος Παπαχαραλάμπους, ο Αλέξανδρος Αλεξανδρίδης κ.ά. Οι Εκπαιδευτικοί αυτοί συναισθανόμενοι, ο καθένας ως μονάδα, αλλά κυρίως ως σύνολο, το εθνικό χρέος, δίδαξαν την ιστορική συνείδηση του Ιδρύματος και κατ’ επέκταση της ελληνικής παιδείας της Πόλης. Αρκετοί απ’ αυτούς υπήρξαν επίσης διδάσκαλοί μας εκτός της Πατριαρχικής Μεγάλης του Γένους Σχολή, στο Ζωγράφειο, στο Ζάππειο, στο Ιωακείμειο.
Η ιστορική ομιλία του Θεοχάρη Ανεστίδη[5] το 1995, για την ιστορική διαδρομή της Μεγάλης του Γένους Σχολής αποτελεί πολύτιμο ιστορικό δοκίμιο για την ελληνική παιδεία της Κωνσταντινούπολης. Χαρακτηριστικό απόσπασμα που δηλώνει την σημασία των πληροφοριών που παρέχει αποτελεί το ακόλουθο: «Ο Πατριάρχης χοροστατούσε επί τη εορτή της Ινδίκτου εις τον Πατριαρχικόν Ναόν, μετά, συνοδευόμενος από τους Συνοδικούς Αρχιερείς και την ακολουθίαν Του ανήρχετο εις την Σχολήν…Ενθυμούμαι την τελετήν απονομής των απολυτηρίων εις τους αποφοίτους του σχολικού έτους 1950-1951, παρουσία του Αείμνηστου Πατριάρχου Αθηναγόρου, εκδήλωσις η οποία έμελλε να είναι και η τελευταία».
Η έκδοση του Εν Αθήναις Συλλόγου Μουσικοφίλων Κωνσταντινουπόλεως για τον Θεοχάρη Ανεστίδη είναι καλαίσθητη, πλούσια και προσεγμένη. Κατά την γνώμη μου θα πρέπει να βρούμε χρόνο να την μελετήσουμε στο σύνολό της ή τουλάχιστον να επιλέξουμε τις σελίδες που μας αφορούν και να τις απολαύσουμε! Είμαι σίγουρος ότι θα ανακαλύψουμε ίχνη δικών μας διδασκάλων, δικών μας ανθρώπων, δικών μας στιγμών. Η απεριόριστη εκτίμηση και φιλία που αισθάνομαι για τον Σταύρο Ανεστίδη, υιό του Θεοχάρη Ανεστίδη, με εμποδίζει να ζηλέψω την μοναδική ικανοποίηση που πρέπει να βιώνει για την ιστορική παρακαταθήκη που του άφησε ο ακραιφνής Φαναριώτης πατέρας του. Ακόμη περισσότερο που ευτύχισε να επιμεληθεί ο ίδιος το πλούσιο υλικό του βιβλίου αυτού.
Διαβάζοντας το βιβλίο θα διαπιστώσετε την βαθιά γνώση του Θεοχάρη Ανεστίδη που μας την μεταφέρει αψεγάδιαστα, αναφερόμενος στην διδασκαλία του Άρχοντος Λαμπαδαρίου της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας Ευσταθίου Βιγγοπούλου και του Μουσικοδιδασκάλου του Μιχαήλ Χατζηαθανασίου.
Επίσης αποτελεί απεικόνιση της ευταξίας και της ευλαβικής προσήλωσης του Θεοχάρη Ανεστίδη η παράθεση στις σελίδες 125-191 των χειρόγραφων και της αλληλογραφίας του. Ξεχωριστή καθαρότητα και καλαισθησία απλώνεται στα μάτια μας, διαβάζοντας με τον γραφολογικό του χαρακτήρα και διαπιστώνοντας τις επιδράσεις της καλλιγραφικής διδασκαλίας που εκείνα τα χρόνια ήταν σημαντικό μάθημα. Φυσικά όσοι τυχεροί γνωρίζουν να διαβάζουν βυζαντινή μουσική και να ψάλλουν την σημειογραφία της, θα εκστασιασθούν με τις ιστορικές συνθέσεις του 1959, την διασκευή του Θρασύβουλου Στανίτσα, την μελοποίηση του Μιχαήλ Χατζηαθανασίου, σε στίχους Κορνηλίας Ταβανιώτου, όταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος επεσκέφθη την Κωνσταντινούπολη, το Δοξαστικόν των Βαΐων κ.ά.
Η έκδοση προσφέρει αφενός τον Πανηγυρικό Εσπερινό επί τη συνάξει Παναγίας Μυρτιδιωτίσσης την Τρίτη, 23 Σεπτεμβρίου 1975, με τις ψαλτικές ηχογραφήσεις του Βασιλείου Νικολαΐδη (Άρχοντος Πρωτοψάλτου της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας) και του Θεοχάρη Ανεστίδη (Πρωτοψάλτου του Ιερού Ναού Αγίου Δημητρίου Ταταούλων) και αφετέρου το Ιωβηλαίον του Θεοχάρη Ανεστίδη, στις 3 Απριλίου 2017.
Ο Πρωτοπρεσβύτερος του Οικουμενικού Θρόνου π. Σεραφείμ Φαράσογλου γράφει: «Μένει ανεξίτηλο στην μνήμη μου που μας δίδαξε με την χαρακτηριστική φωνή του: Ευαγγέλιο σημαίνει χαρμόσυνος είδησις, καλή αγγελία».
Στην Εξόδιο Ακολουθία του Θεοχάρη Ανεστίδη, στις 18 Απριλίου του 2019, ακούστηκαν λόγια καρδιάς και λόγια ψυχής από αναπόφευκτα παλλόμενες ανθρώπινες στιγμές οι οποίες εύστοχα συμπεριλήφθηκαν στον τόμο αυτόν: ο Φάνης Βασαγιώργης, η Ιωάννα Δόκου, ο Αντώνης Παριζιάνος, ο Μιχάλης Μαυρόπουλος, ο Θωμάς Σιδέρης και ο Στέφανος Τζέπογλου έλουσαν με άυλα στέφανα το μνημείο στον τελευταίο τους ασπασμό και συνόδευσαν ως αμάραντα άνθη οι συμπυκνωμένες με σημασίες και συναισθήματα λέξεις τους την εναπόθεση στην Αττική Γή τον εκλιπόντα Θεοχάρη:
«Χαλκίτης, Εμφανίσιμος, Ευθυτενής, Σοβαρός, Λιγομίλητος, Ακριβολόγος, Θετικός, Ακέραιος, Αδέκαστος, Αξιοπρεπής, Μετρημένος, Ευγενής, Ταπεινός, Υπομονετικός, Μειλίχιος…., Πορεύτηκε με Αυτογνωσία, Αυτοσεβασμό, και Προθυμία για να συμπαραστέκεται και να βοηθά τον πλησίον του».
Ο Θεοχάρης Ανεστίδης, ένας «γνήσιος Ρωμιός Κωνσταντινουπολίτης» αναχώρησε είπαν στην εξόδιο ακολουθία…« Η μπουρού από το καραβάκι του Βοσπόρου σπάραξε στο λιμάνι του Εμίνονού».
Ο Θεοχάρης Ανεστίδης πέρασε στην ιστορία των ευπατριδών Ελλήνων της Πόλης. Γεννήθηκε το 1924 στο Φανάρι και εξεδήμησε το 2019 στην Αθήνα. Σπούδασε στην Μαράσλειο Φαναρίου, στην Μεγάλη του Γένους Σχολή, στην Θεολογική Σχολή της Χάλκης. Έψαλλε, δίδαξε, ως μεγάλος γνώστης της Βυζαντινής Μουσικής, αναγνωρίστηκε η προσφορά του, αναγνωρίσθηκε ως Άρχων Πρωτοψάλτης.
Καθώς ανατρέχω ξανά και ξανά στις «εικόνες» του βιβλίου, ξαφνικά με συνεπαίρνει ο ήχος του ψαλμού στο νοερό ταξίδι στον χρόνο, ήμουν και εγώ εκεί, στην σελίδα 198, κοιτάζοντας την φωτογραφία των διδασκάλων μας: Αλέκος Αλεξανδρίδης, Θεοχάρης Ανεστίδης, Χαράλαμπος Παπαχαραλάμπους, Βασίλειος Κασαπίδης …Ίσως γιατί, όπως λέει ο και ο Πατριάρχης μας, «η Βυζαντινή Μουσική αποτελεί το ωραιότερον ένδυμα της υμνολογίας της Ορθοδόξου Εκκλησίας, το πλέον σεμνοπρεπές και θεάρεστον».
Συγχαρητήρια στον Ζωγραφειώτη φίλο από τα «χρόνια της αθωότητας», Πρόεδρο του Συλλόγου Μουσικοφίλων Κωνσταντινουπόλεως Σταμάτιο-Νικόλαο Κίσσα, Άρχοντα Πρωτομαΐστορα της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας, και τα εκλεκτά μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου Χ. Σιούφα, Γ. Κιοσέογλου, Κ. Κοφόπουλο, Ν. Τυροβόλη, Δ. Γούτσε, Δ. Λαγούρο και φυσικά τον Χοράρχη Δημοσθένη Παϊκόπουλο, Άρχοντα Μουσικοδιδάσκαλο της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας, για την ιστορική έκδοση που μου προσέφερε ο αγαπητός Σταύρος και ελπίζω να με συγχωρέσει που χωρίς να τον ενημερώσω αισθάνθηκα την ανάγκη να εκφράσω τις συγκινήσεις μου από την ανάγνωσή της.
[1] Πρόεδρος Συνδέσμου των εν Ελλάδι Ζωγραφειωτών (ΣΕΖ).
[2] Κείμενο ομιλίας στην εκδήλωση για την παρουσίαση του βιβλίου, Θεοχάρης Στ. Ανεστίδης. Ένας ακραιφνής Φαναριώτης, Επιμέλεια Σταύρος Θ. Ανεστίδης, Αθήνα, Ο εν Αθήναις Σύλλογος Μουσικοφίλων Κωνσταντινουπόλεως, 2021, η οποία πραγματοποιήθηκε στην έδρα Του εν Αθήναις Συλλόγου Μουσικοφίλων Κωνσταντινουπόλεως, στις 19 Δεκεμβρίου 2022.
[3] Βλ. «Πιττάκιον του Οικουμενικού Πατριάρχου Βαρθολομαίου Α΄», Θεοχάρης Στ. Ανεστίδης, ό.π.,σ. 7.
[4] Βλ. Συνέντευξη του Θεοχάρη Ανεστίδη στην εφημερίδα Ο Πολίτης, Μάιος 2016, αρ. φύλλου 589, σσ. 28-29.
[5] Στο Πνευματικό Κέντρο Παλαιού Φαλήρου, ανήμερα των Τριών Ιεραρχών.
