Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου
Μετά από την απόφαση της Αγίας και Ιεράς Συνόδου του Οικουμενικού Πατριαρχείου (9 Μαΐου 2022), περί αποδοχής σε ευχαριστιακή κοινωνία της Εκκλησίας της Βόρειας Μακεδονίας, υπό το όνομα «Αρχιεπισκοπή Αχρίδος», και την επισφράγιση της Πατριαρχικής και Συνοδικής αυτής Πράξης, με το ιστορικό συλλείτουργο μεταξύ του Παναγιωτάτου Οικουμενικού Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου και του Σεβασμιωτάτου Αρχιεπισκόπου Αχρίδος κ. Στεφάνου, στο Φανάρι, κατά την εορτή της Πεντηκοστής (12 Ιουνίου 2022), τελέστηκε και η πρώτη εν Ελλάδι Θεία Λειτουργία Επισκόπου της Αρχιεπισκοπής Αχρίδος στην Ιερά Μητρόπολη Θεσσαλονίκης.
Την Κυριακή 17 Ιουλίου 2022, ημέρα κατά την οποία η Εκκλησία μας εορτάζει τη μνήμη των Αγίων Πατέρων της Δ’ Οικουμενικής Συνόδου και της Αγίας Μεγαλομάρτυρος Μαρίνης, τελέστηκε στον Ιερό Ναό Παναγούδας – Γοργοϋπηκόου, της Ιεράς Μητροπόλεως Θεσσαλονίκης, Αρχιερατική Χοροστασία και Θεία Λειτουργία, υπό του Θεοφιλεστάτου Επισκόπου Αντανίας και Καθηγουμένου της Ιεράς Μονής Μπίγκορσκι, της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αχρίδος, κ. Παρθενίου.
Ο Επίσκοπος και Ηγούμενος Παρθένιος διατηρεί από παλιά στενούς δεσμούς με το Οικουμενικό Πατριαρχείο και είναι σίγουρο ότι συνέβαλε στην όλη διαδικασία αποδοχής σε ευχαριστιακή κοινωνία της Εκκλησίας της Βόρειας Μακεδονίας.
Ζητήσαμε μία συνέντευξη από τον Θεοφιλέστατο για το Φως Φαναρίου, υπό το φως και των πρόσφατων εξελίξεων για την Αρχιεπισκοπή Αχρίδος και μας την παραχώρησε ευχαρίστως.
Φως Φαναρίου: Θεοφιλέστατε, σας ευχαριστώ για την αποδοχή της πρόσκλησής μας να μιλήσετε στο Φως Φαναρίου για την διακονία σας στην Μονή Μπίκορσγκι, για την εν κοινωνία, πλέον, μετά των Ορθοδόξων Εκκλησιών Αρχιεπισκοπή Αχρίδος, αλλά και για την σχέση σας με το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Ας αρχίσουμε από το τελευταίο. Από την αρχή διέκρινα μια ιδιαίτερη σχέση σας με το Φανάρι και τον Οικουμενικό Πατριάρχη. Θέλετε να μας πείτε την απαρχή αλλά και τη συνέχεια αυτής της σχέσης;
Επίσκοπος Παρθένιος: Κατ’ αρχάς, θα ήθελα να σας ευχαριστήσω θερμά για την ευγενική πρόσκληση για συνέντευξη στο δικό σας αξιοσέβαστο και ευρέως γνωστό μέσο ενημέρωσης για τον ορθόδοξο κόσμο, Φως Φαναρίου, που αποτελεί ιδιαίτερη τιμή για εμένα. Εσείς πραγματικά επαξίως και με συνέπεια διαδίδετε το φως της Μητρός Εκκλησίας από το Φανάρι σε όλο τον κόσμο.
Τον ιερό μου σεβασμό προς το Οικουμενικό Πατριαρχείο τον έχω κληρονομήσει από τους προγόνους μου, από την οικογένεια μου, και φυσικά από την παράδοση και την ιστορία της Εκκλησίας του Θεού. Την αγάπη μου, από την άλλη, προς τον νυν Οικουμενικό Πατριάρχη, την Αυτού Θειοτάτη Παναγιότητα, κύριο κύριο Βαρθολομαίο, την καλλιεργώ στην καρδιά μου από πολύ παλαιά, πριν ακόμη γίνει Αρχιεπίσκοπος Νέας Ρώμης. Η πνευματική του αρχοντιά πάντα με συνέπαιρνε. Μεταξύ άλλων θυμάμαι ακόμη έντονα την στιγμή που έμαθα την είδηση της εκλογής του ως Οικουμενικού Πατριάρχη. Τότε ήμουν δόκιμος στην Ιερά Μονή Γρηγορίου στο Άγιον Όρος. Την πληροφορηθήκαμε από το ραδιόφωνο και όλοι χαρήκαμε πολύ και ευχαριστήσαμε τον Θεό για την επιλογή του. Πράγματι, αυτός είναι ένας μεγάλος Πατήρ της Εκκλησίας του Χριστού και θεόσοφος και φωτισμένος Αρχιποίμην των Ορθοδόξων. Και επιπλέον, άψογος θεολόγος και διδάσκαλος της Εκκλησίας. Τα κηρύγματα και οι δηλώσεις του πάντα τα θαυμάζω. Από τότε που έγινα ηγούμενος στην Μονή μας, μεταφράζουμε τακτικά τις Πατριαρχικές Αποδείξεις του για την Γέννηση του Χριστού, για την έναρξη της Αγίας Τεσσαρακοστής και για την Ανάσταση, καθώς και άλλα λόγια και διδαχές του, οι οποίες αποδείχθηκαν πολύ χρήσιμες και για εμάς τους μοναχούς και για τους ανθρώπους στον κόσμο. Ανακοινώνουμε επίσης διάφορα γεγονότα που σχετίζονται μ’ αυτόν, χαιρόμαστε πάντα για την πρόοδό του, για τις φωτεινές του επισκέψεις – ευλογίες παντού στην οικουμένη. Μια ασυνήθιστα ισχυρή εντύπωση μου κάνουν οι βαθιές του σκέψεις και απόψεις σχετικά με τη θεολογία – αγιοπατερικές μέχρι τον πυρήνα και όμως αυθεντικές και πρωτότυπες· ο αγώνας του για την σωστή και υγιή εκκλησιολογία, η αγάπη του για την φύση – με μια λέξη ό,τι πηγάζει από τον φωτισμό του και από την ισχυρή του πίστη. Δια τούτο προσπαθώ να τονίσω με κάθε τρόπο το κύρος του Παναγιωτάτου Πατριάρχου και την σημασία του Οικουμενικού Πατριαρχείου στη χώρα και στην Εκκλησία μας. Και ο καθένας μπορεί να επιβεβαιώσει αυτά τα λόγια μου· αρκεί να κοιτάξει την ιστοσελίδα μας και θα δει πως πριν από χρόνια, πριν ακόμη η Αρχιεπισκοπή Αχρίδος αποκατασταθεί σε κανονική ενότητα, η Μονή μας έδινε πάντα σημασία στην Πρωτόθρονο Μητέρα Εκκλησία Κωνσταντινουπόλεως, όπως της ταιριάζει φυσικά.
Ο Θεός με αξίωσε πολλές φορές να έχω την ευλογία να συναντήσω και να συνομιλήσω προσωπικά με τον Παναγιώτατο Πατριάρχη μας, να τον ακούσω, να παρακολουθήσω τις ακολουθίες του, να γίνω άμεσος μάρτυρας της ισχυρής του πίστης, της αφοσίωσης του στην λατρεία, στην προσευχή. Αφού εκλέχτηκα επίσκοπος από την Ιερά Σύνοδο της τοπικής μου Εκκλησίας, της Αρχιεπισκοπής Αχρίδος, αμέσως, ως νεοεκλεγείς επίσκοπος, έστειλα επιστολή στον Παναγιώτατο, ώστε να τον ενημερώσω και να ζητήσω τις άγιες προσευχές και την ευλογία του. Μετά τη χειροτονία μου πήγα να τον επισκεφτώ προσωπικά στην έδρα της Μητρός Εκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως.
Ωστόσο, η πιο αξιοσημείωτη συνάντηση με τον Παναγιώτατο Οικουμενικό Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίο πραγματοποιήθηκε, ακριβώς πριν ένα χρόνο, πέρσι στις 15 Δεκεμβρίου, όταν μαζί μου έφερα όλους τους μοναχούς και τις μοναχές από τα τέσσερα μοναστήρια υπό την πνευματική μου καθοδήγηση και πήγαμε να τον επισκεφτούμε στο ένδοξο κέντρο της Οικουμενικής Ορθοδοξίας, στο αστραφτερό Φανάρι. Λοιπόν, οι αδελφοί μου, εκπαιδευμένοι στο πνεύμα της Ρωμιοσύνης και στην αγάπη για την Πρωτόθρονο Εκκλησία της Βασιλίδος των πόλεων, τρέφουν μεγάλο σεβασμό προς τον Οικουμενικό Πατριάρχη και για πολύ καιρό είχαν μεγάλη επιθυμία να τον επισκεφτούν προσωπικά και να δουν αυτόν, θα έλεγα, μέγα και ιστορικό Πατριάρχη. Προς ανείπωτη χαρά μας, ο Παναγιώτατος μας τίμησε ώστε να μας υποδεχθεί όλους, στον Πάνσεπτο Πατριαρχικό Ναό του Αγίου Μεγαλομάρτυρος Γεωργίου του Τροπαιοφόρου – τιμή για την οποία είμαστε απείρως ευγνώμονες. Ως προς τις Ιερές Μονές μας, αυτή η χαρισματική συνάντηση θα μείνει στη μνήμη ως ιστορικό γεγονός και ιδιαίτερη ευλογία του Θεού, καταγεγραμμένη με χρυσά γράμματα στα μοναχικά χρονικά. Αυτή άφησε μια σφραγίδα αιωνιότητας στις καρδιές όλων των μοναχών και των μοναζουσών, διότι τότε επιβεβαιώθηκαν προσωπικά ότι όλα όσα τους έλεγα χρόνια για το πρόσωπο του Παναγιωτάτου, για το Οικουμενικό Πατριαρχείο, για το κοσμοπολίτικο πνεύμα της Ρωμιοσύνης, ήταν σωστά και αληθινά. Η συνάντηση είχε έναν εγκάρδιο και ζεστό χαρακτήρα, όπως όταν τα παιδιά πηγαίνουν να επισκεφθούν τον πατέρα τους. Πρωτίστως ο Παναγιώτατος μου επέτρεψε να του απευθυνθώ. Στα ιερά εκείνα λεπτά, βλέποντας μπροστά μου με θαυμασμό και σεβασμό το πρόσωπο του Παναγιωτάτου Πατριάρχη, που εξέπεμπε αποστολική αξιοπρέπεια και κύρος, έτρεμα από χαριτωμένα και ευγενή συναισθήματα. Στη συνέχεια διαβάστηκε η προς αυτόν μοναστική επιστολή των αδελφών και τέλος, ο αγαπημένος μας Πατριάρχης εκφώνησε μία υπέροχη πατρική ομιλία, στην οποία μας εξέφρασε μεγάλη αγάπη και συμπόνια, εμποτίζοντας μας δυνατή παρηγοριά. Άλλωστε, τότε υποσχέθηκε ενώπιον όλων μας ότι σύντομα θα αποκαταστήσει την κανονική ενότητα της Εκκλησίας μας και όπως πάντα, τήρησε τον λόγο του. Από τα θερμά του λόγια στους μοναχούς, αυτοί τον αγάπησαν ακόμη περισσότερο, όπως και την Μητέρα Εκκλησία. Από όλες μοναχικές καρδιές μας τον ευχαριστούμε για την αγάπη, για την φροντίδα και την ευλογία του.
Φως Φαναρίου: Μετά από εκείνη την καταλυτική για σας επίσκεψη – όπως μας την περιγράφετε – βρεθήκατε και πάλι στην Πόλη και το Φανάρι τον περασμένο Ιούνιο, με αφορμή το χαρμόσυνο γεγονός της αποκατάστασης της εκκλησιαστικής κοινωνίας. Μπορείτε να μας περιγράψετε αυτή την εμπειρία;
Επίσκοπος Παρθένιος: Βεβαίως. Ήταν ιστορική η επίσκεψή μας στην Πόλη κατά τις ημέρες του εορτασμού των ονομαστηρίων του Παναγιωτάτου Πατριάρχου και της Πεντηκοστής εφέτος, όταν χάριτι του Θεού και με την σοφία της Αυτού Παναγιότητος και των αγίων αρχιερέων της Αγίας και Ιεράς Συνόδου του Οικουμενικού Πατριαρχείου, καθώς και του Αρχιεπισκόπου μας κ. Στεφάνου και των αγίων αρχιερέων της Ιεράς μας Συνόδου, έγινε ένα θαύμα της μεγαλειότητος του Θεού: η παραλαβή της Πράξεως κανονικής ενότητας και κοινωνίας της Αρχιεπισκοπής Αχρίδος με την Μητέρα Εκκλησία, μετά από δυόμισι και πλέον αιώνες. Τότε για πρώτη φορά στην ζωή μας αισθανθήκαμε ότι μας αγκαλιάζουν όλοι, ότι βρισκόμαστε ξανά στους κόλπους της Μητρός Εκκλησίας. Μέχρι τότε, αν και είχαμε τόσους φίλους στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, στην Ορθόδοξη Εκκλησία της Ελλάδος, στο Άγιο Όρος, πολλούς επισκόπους και ιερείς, το γεγονός ότι ήμασταν εκτός ενότητος κρεμόταν επάνω μας και εξαιτίας αυτού νιώθαμε ακόμα, ας το πω, ένα σύμπλεγμα μειονεξίας. Ως εκ τούτου, όταν βρισκόμασταν στην Ιερά Μονή της Ζωοδόχου Πηγής – η οποία απολαμβάνει ιδιαίτερα μεγάλη τιμή στην πατρίδα μας, ακόμη και η Παρασκευή της Διακαινησίμου Εβδομάδος σε μας λέγεται η Παρασκευή της Πηγής – Μπαλουκλί – αισθανθήκαμε αγκαλιασμένοι εκ μέρος της Υπεραγίας Θεοτόκου, δια χειρός του Παναγιωτάτου Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου. Ανεξίτηλη από τη μνήμη είναι η ιερή στιγμή αυτή όταν ο Παναγιώτατος Πατριάρχης παρέδωσε την Πράξη για την κανονική κοινωνία μας στον Αρχιεπίσκοπο Αχρίδος Μακαριώτατο κ. Στέφανο. Ήταν αναμφίβολα μια ένωση με την αιωνιότητα, μια ιστορική συνάντηση, που περίμεναν πολλές ορθόδοξες ψυχές που προσεύχονταν για αιώνες ώστε αυτή να γίνει πραγματικότητα.
Επίσης, το συλλείτουργο στον Πάνσεπτο Πατριαρχικό Ναό στο Φανάρι ήταν συμβάν κολοσσιαίων διαστάσεων και, κατά την πεποίθησή μου, αυτό είναι η μεγαλύτερη ευλογία που δόθηκε ποτέ στην επίγεια πατρίδα μου, την Βόρεια Μακεδονία, και στον πιστό Ορθόδοξο λαό σε αυτήν. Οι μελλοντικές γενιές θα γράφουν και θα ομιλούν για εκείνο το ιερό γεγονός ως ιστορικό Πάσχα, ουράνια και επίγεια ένωση, ενότητα με τον κόσμο των Αγίων. Διότι, όπως λέγει ο σύγχρονος άγιος Πατήρ της Εκκλησίας και διδάσκαλος των μοναχών, ο Όσιος Ιωσήφ Ησυχαστής, «η Εκκλησία βρίσκεται εκεί που είναι το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως». Εμείς δε «ὃν ἀκηκόαμεν, ὃν ἑωράκαμεν τοῖς ὀφθαλμοῖς ἡμῶν, ὃν ἐθεασάμεθα καὶ αἱ χεῖρες ἡμῶν ἐψηλάφησαν» και γι’ αυτό μαρτυρούμε ότι η αγιότητα και η πνευματική αγαλλίαση είναι με το πρωτόθρονο Οικουμενικό Πατριαρχείο.
Φως Φαναρίου: Μου κάνει εντύπωση που τονίζετε τόσο πολύ τον ρόλο του Οικουμενικού Πατριαρχείου, όταν – δυστυχώς – πολλοί άλλοι ορθόδοξοι προσπαθούν να τον μειώσουν.
Επίσκοπος Παρθένιος: Δεν θα υπερβάλλω καθόλου εάν πω ότι την ταυτότητα και την πολιτισμική μας υπόσταση οφείλουμε, πάνω απ’ όλα, στην Μητέρα Εκκλησία Κωνσταντινουπόλεως. Ίσως κάποιος να με κατηγορήσει πως υπερβάλλω. Κοιτάξτε όμως: όλα τα πνευματικά και πολιτιστικά αγαθά τα οποία έχουμε κληρονομήσει είναι χάρη στην Κωνσταντινούπολη. Ας ξεκινήσουμε με τους Αγίους Φωτιστές Κύριλλο και Μεθόδιο. Αυτοί οι θείοι άνδρες και οι άγιοι μαθητές τους φώτισαν την Πατρίδα μας, και όχι μόνο, με τις ακτίνες της Ευαγγελικής φωτιάς, ανάβοντας τον φωτιστικό πυρσό τους από το καντήλι του Οικουμενικού Πατριαρχείου, διαμέσου της ευλογίας του Αγίου και Μεγάλου Πατριάρχου Φωτίου. Πρακτικά έκτοτε, με τον εγγραμματισμό και τον ευαγγελισμό, οι περιοχές μας μπαίνουν στο επίπεδο των πολιτισμένων εθνών. Γίνονται μέρος ενός γενικού πολιτισμικού πλαισίου, που ονομάζεται Ρωμιοσύνη, ή με έναν πιο πρόσφατο όρο Βυζαντινή Κοινοπολιτεία. Πρόσφατα διάβασα μια υπέροχη πρόταση από τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Αρκαλοχωρίου, Καστελλίου και Βιάννου κ. Ανδρέα Νανάκη, ταυτοχρόνως διαπρεπή καθηγητή εκκλησιαστικής ιστορίας: «Η αυτοκρατορία της Κωνσταντινουπόλεως», γράφει αυτός, «ενσωματώνει στην αγκαλιά της όλους τους Ορθόδοξους χριστιανούς, ανεξάρτητα από φυλή ή γλώσσα. Το κριτήριο της ενσωμάτωσης είναι ένα. Η Ορθόδοξη πίστη. Ο κάθε Ορθόδοξος ονομάζεται ρωμιός».
Στα πλαίσια αυτού του συγκροτήματος του πολιτισμού της Ρωμιοσύνης αναπτύσσεται στο έδαφός μας ένα ιδιαίτερο πνευματικό και πολιτιστικό κέντρο, η Αχρίδα, διαμέσου της Αρχιεπισκοπής της οποίας η έδρα βρίσκεται εκεί. Και πάλι, το εκκλησιαστικό ιερατείο της Αχρίδος βρίσκεται σε ομφαλική σχέση με την Κωνσταντινούπολη και το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Ιδρυθείσα από τον Ρωμαίο Βασιλέα Βασίλειο τον Δεύτερο ως αυτοκέφαλη Εκκλησία, η Αρχιεπισκοπή Αχρίδος μέχρι το τέλος της υπάρξεώς της θα αποτελεί ένα θησαυρό του πνεύματος της Ρωμιοσύνης, και από τους κόλπους της θα αναδυθούν πολλοί σημαντικοί εκκλησιαστικοί ηγέτες που έχουν όχι μόνο τοπική, αλλά ακόμη και παγκόσμια σημασία. Παράλληλα, η σχέση Αχρίδος-Κωνσταντινουπόλεως θα παραμείνει στο υψηλότερο επίπεδο μέχρι τέλους.
Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, ο ευεργετικός ρόλος του Οικουμενικού Πατριαρχείου προς τον ορθόδοξο λαό των περιοχών μας είχε επίσης μεγάλη σημασία και τεράστια πνευματική αξία. Δεν υπάρχει σχεδόν καμία πόλη στη σημερινή Δημοκρατία της Βορείου Μακεδονίας που να μην έχει έστω έναν υπέροχο ναό χτισμένο υπό την αιγίδα του Πατριαρχείου. Προς τούτοις, πολυάριθμα σχολεία, βιβλιοθήκες και άλλα κοινωνικά χρήσιμα ιδρύματα, όπου, μεταξύ άλλων, διδασκόταν η αρχαία ελληνική γλώσσα ως μεγάλο πολιτισμικό αγαθό. Άλλωστε υπό το ωμοφόριο της Ρωμιοσύνης, το Πατριαρχείο ένωνε όλους τους Ορθόδοξους λαούς στα Βαλκάνια, όπως κάποτε την εποχή του Βυζαντίου. Εδώ πρέπει να αναφέρουμε την περίφημη Θεολογική Σχολή της Χάλκης, που μόρφωσε γενιές και γενιές ιερέων και ποιμένων, οι οποίοι φρόντιζαν και προστάτευαν τον ορθόδοξο πληθυσμό. Στη χώρα μας, για παράδειγμα, όταν ήμουν παιδί άκουγα ιστορίες από μεγαλύτερους παππούδες για τους ιερείς που σπούδαζαν στη Χάλκη. Μιλούσαν γι’ αυτούς σαν γι’ αγίους, σαν γι’ αυστηρούς ασκητές της πίστης μας, που φύλαξαν την ιερή παράδοση, την αγάπη για τη λατρεία, την πνευματική και ηθική εξύψωση κ.λπ. Οι μεγαλύτεροι έλεγαν πως οι ιερείς της Χάλκης έμοιαζαν με στρατηγούς, πάντα ένστολους κατά τον ιερατικό κώδικα, με μια χαρισματική εμφάνιση, αξιοπρεπείς στον ναό και έξω – κάτι που προκαλούσε σεβασμό στο λαό για τον ιερατικό αξίωμα. Το ίδιο ίσχυε και για τους ψάλτες που εκπαιδεύτηκαν στα σχολεία του Πατριαρχείου. Στην εποχή μας βρήκαμε ψάλτες που έμαθαν από τους πατριαρχικούς ψάλτες, ιδιαίτερα στην πόλη από την οποία κατάγομαι, στη Μπίτολα (Μοναστήρι). Ήταν άριστα μορφωμένοι και γνώστες τόσο της ελληνικής γλώσσας όσο και του συστήματος των ψαλτικών χαρακτήρων. Επιπλέον, η ανατολική εκκλησιαστική ψαλμωδία, που διατηρήθηκε και διαδόθηκε από το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, είχε πολύ ισχυρή επίδραση στη διαμόρφωση και ανάπτυξη της εθνικής μας οντότητος. Έτσι, τον 19ο αιώνα, βρίσκουμε παραδείγματα όπου τα παραδοσιακά δημοτικά τραγούδια γράφονταν με βυζαντινή σημειογραφία και έτσι ήταν μέχρι την άφιξη της Εκκλησίας της Σερβίας σε αυτές τις περιοχές, όταν η σερβική ψαλμωδία εισήχθη κυρίως με βία στις εκκλησίες, σπάζοντας έτσι μια βαθιά και μακρά παράδοση. Αυτό, φυσικά, είχε αντανάκλαση σε ολόκληρο τον πολιτιστικό αστερισμό.
Δεν πρέπει να παραβλέψουμε το γεγονός ότι όλοι οι λαϊκοί αναγεννητές του 18ου, 19ου, ακόμη και του 20ού αιώνα, όλοι κληρικοί, διδάσκαλοι, καλλιτέχνες και δημιουργοί, που συνέβαλαν αξεπέραστα στην πνευματική και πολιτιστική αγωγή του λαού μας, μορφώθηκαν στα εκκλησιαστικά και σχολικά κέντρα του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Νομίζω ότι αυτό συμβαίνει και με τις άλλες βαλκανικές χώρες, γιατί είμαστε όλοι παιδιά της κοιτίδας της Ρωμιοσύνης εν Κωνσταντινουπόλει, φυσικά διαμέσου της Πρωτοθρόνου Εκκλησίας. Έτσι, εκείνοι οι πρόγονοί μας απέκτησαν άψογη μόρφωση και μετέφεραν στο έδαφός μας τα πολιτισμικά οφέλη της Ρωμιοσύνης. Δυστυχώς, κάποιοι απ’ αυτούς επηρεάστηκαν από την προπαγάνδα του εθνικιστικού και επιζήμιου «πανσλαβισμού», ο οποίος ουσιαστικά χρησιμοποιήθηκε όχι για να ενώσει οριστικά όλους τους σλαβικούς λαούς προς καλό, αλλά για να διαδώσει την πολιτική επιρροή του ρωσικού ιμπεριαλισμού. Τότε κάποιοι σλαβόφωνοι ηγέτες, ως επί το πλείστον ασυνείδητα, παραπλανήθηκαν απ’ αυτή την κρυφή αιτία και άρχισαν, ιδίως μέσω μέρους του κλήρου της Βουλγαρικής Εξαρχίας, να σκορπίζουν μίσος προς το Οικουμενικό Πατριαρχείο που τους είχε μορφώσει.
Φως Φαναρίου: Με ποιους τρόπους έγινε αυτό; Με συστηματική προπαγάνδα;
Επίσκοπος Παρθένιος: Γράφτηκαν διάφορα φυλλάδια, επιστολές, τραγούδια που σκοπό είχαν να υποβιβάσουν την Μητέρα Εκκλησία και να παγώσουν την αγάπη προς αυτήν, ενώ οι ίδιοι δεν γνώριζαν ότι μ’ αυτόν τον τρόπο υπονόμευαν την τάξη της Εκκλησίας του Θεού και εξυπηρετούσαν τα κοσμικά ιμπεριαλιστικά συμφέροντα κάποιου. Ωστόσο, η ιστορία είναι μια πραγματική απόδειξη και όποιος θέλει μπορεί να διαβάσει, να ερευνήσει, να δει τα έργα που έχουν απομείνει μέχρι σήμερα και θα πειστεί για τον ευεργετικό και καταλυτικό θα έλεγα ρόλο του Οικουμενικού Πατριαρχείου στους χώρους μας. Πράγματι, παρά την επιρροή και την προσπάθεια συσκότισης της ιστορίας από ορισμένες προπαγάνδες που λειτουργούν μέχρι σήμερα, πολλοί άνθρωποι γνωρίζουν και είναι ευγνώμονες προς την Μητέρα Εκκλησία για όλα όσα έχει κάνει σε όλη την ιστορία και, φυσικά, εξακολουθεί να κάνει και σήμερα.
Να προσθέσω εδώ ότι δυστυχώς η κατάχρηση του «πανσλαβισμού» από τον 19ο αιώνα ενθάρρυνε τους βαλκανικούς λαούς να κάνουν ένα τεράστιο λάθος, αρχίζοντας να συμμορφώνουν τις τοπικές Εκκλησίες με τα στενά εθνικιστικά συμφέροντα και φυτεύοντας έτσι τον εθνοφυλετισμό στην Εκκλησία. Με μεγάλη λύπη στην καρδιά μας, βλέπουμε ότι αυτή η διαδικασία συνεχίζει μέχρι σήμερα και αποτελεί ένα μεγάλο εμπόδιο στη διάδοση του Ευαγγελικού μηνύματος στον κόσμο.
Φως Φαναρίου: Είπατε ότι μονάσατε στο Άγιον Όρος και σήμερα είστε ηγούμενος και πνευματικός πατέρας δεκάδων μοναχών και μοναζουσών. Πώς συνδέεται για σας ο μοναχισμός με το Οικουμενικό Πατριαρχείο;
Επίσκοπος Παρθένιος: Καθοριστικός είναι ο ρόλος του Οικουμενικού Πατριαρχείου και για την επιβίωση και την ανάπτυξη του μοναχισμού στη χώρα μας, επί Τουρκοκρατίας, που ήταν καθοριστικής σημασίας για την πνευματικότητα του λαού. Υπό την αιγίδα της Μητρός Εκκλησίας, το μοναχικό πνεύμα ήταν παντού έντονο. Τα μοναστήρια γέμισαν με πολλούς μοναχούς, οι περισσότεροι γηγενείς. Εκείνες τις εποχές οι μοναχοί έκαναν πραγματικά σπουδαία έργα. Έγραψαν πολλές όμορφες ορθόδοξες σελίδες στην ιστορία του έθνους μας και συνέβαλαν στην ενίσχυση της ορθόδοξης πίστης. Ο οικουμενικός χαρακτήρας και το κοσμοπολίτικο πνεύμα του Πατριαρχείου φαίνεται από το γεγονός ότι υπό την προστασία του αναπτύχθηκε και ο σλαβικός γραμματισμός και η εκδοτική δραστηριότητα. Έτσι, όταν κοιτάξει κανείς προσεκτικά και χωρίς προκατάληψη τα ιστορικά γεγονότα, θα δει ότι το Οικουμενικό Πατριαρχείο έχει κάνει ένα πραγματικά τεράστιο έργο για όλους τους βαλκανικούς λαούς. Χωρίς προκατάληψη, η δύναμη της πολιτικοποιημένης και ιμπεριαλιστικής πανσλαβιστικής προπαγάνδας, η οποία όπως είπαμε είναι ενεργή επίσης και σήμερα, ξεθωριάζει. Πιστεύω ότι οι αμέτρητες ευεργεσίες και ο καθολικός χαρακτήρας της Μητρός Εκκλησίας θα καλύψουν τις βλαβερές συνέπειες αυτής της προπαγάνδας.
Αρδευόμενος από τα χαρισματικά ρεύματα της Κωνσταντινουπόλεως, ο λαός μας ανέπτυξε την δική του παράδοση, στενά συνδεδεμένη με το πνεύμα της Ρωμιοσύνης, που έφτασε μέχρι τις ημέρες μας. Εδώ, παραδείγματος χάριν, θυμάμαι την αυστηρή και ακριβή λειτουργική τάξη στις εκκλησίες στη Μπίτολα, σύμφωνα με το Κωνσταντινουπολίτικο τυπικό. Πρακτικά, στη Μπίτολα, αλλά και σε άλλα μέρη, οι ακολουθίες ήταν ίδιες σαν στην Κωνσταντινούπολη. Έτσι, κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί ότι είμαστε μεγαλωμένοι και ενωμένοι σε αυτό το πνεύμα. Είναι αλήθεια, η ψυχρή προπαγάνδα και οι βόρειοι άνεμοι κάνουν το δικό τους, αλλά γι’ αυτό το Πατριαρχείο πρέπει να μας αγκαλιάζει και να είναι πάντα κοντά μας, ως γονιός και προστάτης μας.
Φως Φαναρίου: Μιλήστε μας για το μοναστήρι σας, την Μονή Μπίγκορσκι.
Επίσκοπος Παρθένιος: Αποτελεί ιδιαίτερη τιμή για μένα που προέρχομαι από ένα μοναστήρι του οποίου η ζωή σφραγίζεται από το Οικουμενικό Πατριαρχείο βαθιά μέσα στην ιστορία, από τις απαρχές του. Έτσι, ο πρώτος κτήτορας της Ιεράς Μονής μας είναι ακριβώς ο πρώτος Αρχιεπίσκοπος Αχρίδος, που διορίστηκε σε εκείνη την υψηλή θέση από τον αυτοκράτορα Βασίλειο Β’ – ο Άγιος Ιωάννης Δεβρών Μπίγκορσκι, ο οποίος καταγόταν από την περιοχή όπου βρίσκεται το μοναστήρι. Ιδρυθείσα με πατριαρχική ευλογία και στα θεμέλια της Ρωμιοσύνης, η Ιερά Μονή Μπίγκορσκι καθ’ όλη την διάρκεια της υπάρξεώς της έτρεφε πολύ ισχυρές σχέσεις με την Μεγάλη του Χριστού Εκκλησία, και αυτό το μαρτυρεί η σωζόμενη αλληλογραφία των Ηγουμένων της Μπίγκορσκι με τους Οικουμενικούς Πατριάρχες. Απ’ αυτή την άποψη, ιδιαίτερα σημαντικός είναι ο 19ος αιώνας, το πρώτο του μισό, όταν Ηγούμενος της Μονής Μπίγκορσκι ήταν ο Αρχιμανδρίτης του Οικουμενικού Πατριαρχικού Θρόνου, Αρσένιος από το Γκάλιτσνικ – χωριό κοντά στο Μοναστήρι. Υπήρξε σύγχρονος του πολύ λόγιου και φωτισμένου ιεράρχη του Πατριαρχείου, του μελλοντικού Οικουμενικού Πατριάρχου Γρηγορίου ΣΤ’. Στην επισκοπή Πελαγονίας ανήκε τότε και η πόλη Ντέμπαρ με την συνοικία της, έτσι ώστε και η Μονή Μπίγκορσκι ήταν μέρος της. Η συνεργασία μεταξύ του Επισκόπου και του Ηγούμενου ήταν σε ιδιαίτερα υψηλό επίπεδο, έτσι ώστε με την ευλογία και την συνεργασία του Μητροπολίτη Γρηγορίου, ο οποίος μάλιστα πέτυχε να παραλάβει σουλτανικό φιρμάνι για το Μπίγκορσκι, ο Γέρων Αρσένιος έχτισε το μοναχικό Άνω Παλάτι και ευτρέπισε το μοναστήρι, μετατρέποντάς το σε ένα από τα σημαντικότερα πνευματικά και κοινωνικά κέντρα των Ορθοδόξων την εποχή εκείνη. Το κοσμοπολίτικο και οικουμενικό πνεύμα του Οικουμενικού Πατριαρχείου μαρτυρείται και από το γεγονός ότι στην εποχή του άνοιξε στο Μπίγκορσκι το πρώτο δημοτικό σχολείο στη σλαβική γλώσσα στην ευρύτερη περιοχή.
Αναπόφευκτος είναι о ρόλος του Οικουμενικού Πατριαρχείου στην πνευματική αφύπνιση και στη διάδοση του Ευαγγελικού λόγου ακόμη και τους τελευταίους χρόνους. Μετά την πτώση, λοιπόν, του αθεϊστικού καθεστώτος και την ανεξαρτησία της Δημοκρατίας μας, η αναβίωση του μοναχισμού, άρα και της πνευματικής ζωής γενικότερα, μας έρχεται και πάλι ως ευλογία από την Μητέρα Εκκλησία, μέσω του Αγίου Όρους. Επομένως γενικά το υπέρτατο αγαθό οφείλουμε στη μαρτυρική, αλλά πάντα πλήρη αναστάσιμης χάριτος Εκκλησία Κωνσταντινουπόλεως, σε εκείνον τον σταυροαναστάσιμο θησαυρό της Αγίας Ζωοδόχου Τριάδος.
Φως Φαναρίου: Με βάση τα παραπάνω, πολύ σημαντικά, που μας είπατε, μπορείτε να μας πείτε ποια θα πρέπει να είναι, κατά τη γνώμη σας, η θέση του Οικουμενικού Πατριαρχείου σήμερα στον Ορθόδοξο κόσμο;
Επίσκοπος Παρθένιος: Θέλω να πω ότι είναι ουσιαστικής σημασίας για την επιβίωση της Ορθόδοξης Εκκλησίας αυτή να τηρεί σταθερά την ορθή εκκλησιολογία. Ο σεβασμός των δικαιωμάτων και των προνομίων της Πρωτοθρόνου Εκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως είναι απαραίτητος, ώστε η Ορθοδοξία να λειτουργεί κανονικά και να επιτελεί την ιεραποστολή της στον κόσμο. Αντιθέτως, η αντιπαράθεση και η απαξίωση προς το Οικουμενικό Πατριαρχείο από ορισμένα κέντρα εγκόσμιας εξουσίας ωθεί ολόκληρη την Ορθοδοξία σε θανάσιμη κατάσταση και προκαλεί τεράστια ζημιά στην Ορθόδοξη πίστη. Αυτό αντικατοπτρίζεται σε όλα τα τμήματα της Ορθόδοξης ζωής και οδηγεί, ας είμαστε όλοι ξεκάθαροι, στην απώλεια της χάρης του Θεού. Παρακαλώ τον Θεό να συγχωρήσει όλους εμάς τους Ορθοδόξους για την κακή μας συμπεριφορά απέναντι στη Πρωτόθρονο Εκκλησία και να μας στείλει μετάνοια, για να μη χάσουμε εντελώς την ευλογία του Θεού.
