Ο ιεράρχης με τις πρωτοποριακές ιδέες μιλά στα «ΝΕΑ» (1.10.2022) για τον πόλεμο στην Ουκρανία, τη βάφτιση στη Γλυφάδα και τον γάμο των ομοφύλων, τις αμβλώσεις αλλά και το μεταναστευτικό
1. Λάβατε μέρος σε διαδηλώσεις για τον φόνο του Τζορτζ Φλόιντ, υποστηρίξατε τη χρησιμοποίηση πλαστικών λαβίδων για τη θεία κοινωνία, βαφτίσατε τα παιδιά ενός γκέι ζευγαριού. Τι είδους ιεράρχης είστε; Aπό τι καλούπι βγήκατε;
Από τη μήτρα του Οικουμενικού Πατριαρχείου, της πρωτόθρονης Εκκλησίας, όπου ο Οικουμενικός μας Πατριάρχης Βαρθολομαίος μάς δίδαξε πως στο κέντρο της Χριστιανικής πίστης είναι η αγάπη και η αλληλεγγύη με όλους ανεξαιρέτως τους ανθρώπους. Χωρίς προκαταλήψεις και χωρίς προϋποθέσεις, παρεκτός σε θέματα πίστης.
Οι διαδηλώσεις για τον Φλόιντ, η θεία κοινωνία την περίοδο της πανδημίας, και η βάπτιση το περασμένο καλοκαίρι παρουσιάστηκαν σαν σύγχρονες προκλήσεις στην καθημερινή μου ποιμαντική διακονία. Το ερώτημα της εκκλησίας σε κάθε εποχή θα πρέπει να είναι πώς ακριβώς θα αγκαλιάσει τον κόσμο. Ποιούς προσκαλούμε στο μεγάλο ιερό δείπνο που λέγεται εκκλησία; Και γιατί φοβόμαστε να προχωρήσουμε πέρα από τους χώρους όπου αισθανόμαστε άνετοι; Ας μη ξεχνάμε πως ο Σταυρός του Χριστού κάθε άλλο παρά άνεση υπόσχεται.
Οφείλω, ωστόσο, να διευκρινίσω ότι τον καιρό της πανδημίας παρουσιάσαμε ως μία πιθανή λύση τη χρήση κανονικών μεταλλικών λαβίδων, με τη διαφορά ότι προτείναμε τη χρήση ατομικών, πάντως σε καμμία περίπτωση πλαστικών.
2. Αυτό που είναι σημαντικό, είπατε, είναι το Σώμα και το Αίμα του Χριστού, όχι η μέθοδος με την οποία τα λαμβάνουμε. Γιατί πιστεύετε ότι είναι τόσο δύσκολο να το καταλάβει η Ορθόδοξη Εκκλησία;
Νομίζω πως η πρωτόγνωρη, τουλάχιστον για την γενιά μας, πανδημία μας οδήγησε να επαναξιολογήσουμε πολλές από τις δεδομένες καθημερινές πρακτικές μας σε όλες τις δραστηριότητες που στο παρελθόν τις θεωρούσαμε δεδομένες: παραδείγματος χάρη στον τρόπο που εργαζόμαστε και στον τρόπο που εκκλησιαζόμαστε. Και δεν είναι καθόλου απλό ή εύκολο να αποδεχθούμε μια άλλη, νέα πραγματικότητα. Το σημαντικό όμως είναι να διατηρούμε νηφάλια την κρίση μας στις προσκλήσεις των καιρών και να μπορούμε να διακρίνουμε την ουσία μιας παρακαταθήκης, από μια πρακτική συμπεριφορά, δηλαδή από τον τύπο. Όπως ξέρετε, η λαβίδα είναι ιστορικά πολύ μεταγενέστερη παράδοση και πρακτική της Εκκλησίας.
Το Μυστήριο της Ευχαριστίας δεν είναι η μεταλλική λαβίδα, αλλά η θεία μετάληψη, το ίδιο το τίμιο Σώμα και το Αίμα του Χριστού. Σε προηγούμενους αιώνες, πριν δηλαδή καθιερωθεί η μεταλλική λαβίδα, η Θεία Κοινωνία μεταδιδόταν με διάφορους τρόπους: την αποστολική εποχή μεταδιδόταν ξεχωριστά ως Σώμα (άρτος) και Αίμα (οίνος), ή μπορούσαν οι πιστοί να την μεταφέρουν στα σπίτια τους. Ακόμη και σήμερα, στη Θεία Λειτουργία του Αγίου Ιακώβου του Αδελφοθέου, στις 23 Οκτωβρίου, η θεία μετάληψη μεταδίδεται στους πιστούς χωρίς λαβίδα, ξεχωριστά, πρώτα το Σώμα και μετά το Αίμα.
Ενώ λοιπόν διευκρινίσαμε ότι η ισχύουσα παράδοση δεν καταργείται, εν τούτοις στην Ιερά Αρχιεπισκοπή Αμερικής δώσαμε την ελευθερία στους ιερείς να αποφασίσουν με τα μέλη της κοινότητας τους για το πώς ένοιωθαν αναπαυμένοι οι ενορίτες τους κατά την εν λόγω εξαιρετική και προσωρινή περίπτωση της πανδημίας, χωρίς να επιβάλουμε υποχρεωτικά κάποια νέα μέθοδο. Όπως άλλωστε γνωρίζετε, το ίδιο κάναμε και με το θέμα του εκκλησιασμού. Το ότι δώσαμε την ευκαιρία στους πιστούς μας να παρακολουθούν τις ιερές ακολουθίες από το διαδίκτυο δε σημαίνει ότι καταργήσαμε ή ότι αντικαταστήσαμε τον φυσικό εκκλησιασμό γενικότερα.
3. Δεχθήκατε ομοφοβικές επιθέσεις για τη βάφτιση στη Γλυφάδα. Και η Ιερά Σύνοδος όμως έστειλε επιστολή διαμαρτυρίας σε σας και στο Οικουμενικό Πατριαρχείο. Είναι «δύο ταχυτήτων» άραγε τα παιδιά, ενός ανώτερου κι ενός κατώτερου Θεού;
Η Χριστιανική πίστη μας διδάσκει ότι ο Θεός αγαπάει όλα τα παιδιά του και δεν τα διαχωρίζει με κανένα απολύτως κριτήριο.
Πιθανώς να μη είναι γνωστό, αλλά η Εκκλησία δεν αρνείται – και στη περίπτωση ενός βρέφους δε μπορεί να αρνηθεί — το ιερό μυστήριο της βάπτισης σε κανέναν. Θα έλεγα μάλιστα ότι το ιερό μυστήριο της βαπτίσεως είναι το κατεξοχήν μυστήριο της απόλυτης χάριτος του Θεού. Πως μπορούμε να αποκλείσουμε την πρόσβαση ενός παιδιού στο άπειρο έλεος του Θεού; Αυτό το αναγνώρισε ακόμα και η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος στο γράμμα που αναφέρεται ότι έστειλε στο Οικουμενικό Πατριαρχείο. Στη συγκεκριμένη περίπτωση η ένταση προκλήθηκε διότι η Εκκλησία εκλήθη και πάλι να επιλέξει μεταξύ του «είναι» και του «φαίνεσθαι».
4. Ο έλληνας πρωθυπουργός έχει δεσμευθεί ότι θα νομιμοποιήσει τον γάμο των ομοφύλων. Συμφωνείτε μαζί του;
“Τα του Καίσαρος τω Καίσαρι”, κ. Μητσέ. Ο κ. πρωθυπουργός έχει γνώση και ευθυκρισία για να πάρει τις αποφάσεις με τρόπο που να υπηρετούν την εντολή του Ελληνικού λαού. Η Εκκλησία ασφαλώς θα εκφράσει την πίστη, την πεποίθηση, και την παράδοσή της που για αιώνες εκφράζει και εφαρμόζει.
Το ζήτημα, ξέρετε, δεν είναι εάν η Εκκλησία έχει διαφορετική αντίληψη απ᾽ αυτήν του κράτους ή ενός μέρους του λαού. Το ζήτημα έγκειται στον τρόπο και στους λόγους με τους οποίους αποφαίνεται και συνδιαλέγεται η Εκκλησία. Δεν μπορούμε σήμερα οι ιεράρχες να επιμένουμε χωρίς επιχειρήματα, να εκφέρουμε γνώμες ή να διακηρύσσουμε αποφάσεις χωρίς εξηγήσεις. Δεν αρκεί στη σημερινή εποχή να δημοσιεύουμε δημόσια «αφορισμούς» ή «διακηρύξεις» με τη διδασκαλία του Ευαγγελίου «ρίχνοντας στην πυρά» της σκληρής κριτικής μας όσους διαφωνούν μαζί μας ή απλά θέλουν να το συζητήσουν μαζί μας. Ο διάλογος με τη διαφορετική άποψη πάντα βοηθούσε την εκκλησία να εμβαθύνει η ίδια στη διδασκαλία του Ευαγγελίου και την υποχρέωνε να μιλήσει τη γλώσσα της κάθε εποχής, αποφεύγοντας έτσι την περιθωριοποίηση. Όπως είπε πρόσφατα και ο Πατριάρχης μας: «στον αυθεντικό διάλογο δεν υπάρχουν χαμένοι».
Θα έλεγα μάλιστα ότι δεν μπορούμε σήμερα οι θεολόγοι να στηρίζουμε τις απόψεις μας μονάχα κοιτάζοντας το παρελθόν, όσο ιερό και πειστικό κι αν είναι αυτό. Θα πρέπει επίσης να σεβόμαστε τη σύγχρονη επιστήμη, την ιατρική και την ψυχιατρική. Και είναι μεγάλη ευλογία και μεγάλο πλεονέκτημα ότι η Εκκλησία σήμερα κατέχει έμπειρους κληρικούς -ιατρούς και θεολόγους-ψυχίατρους.
5. Έξι στις 10 Αμερικανίδες ζουν πλέον σε πολιτείες που διάκεινται εχθρικά απέναντι στις αμβλώσεις. Η Τζόρτζια Μελόνι, που θα αναλάβει πιθανότατα την πρωθυπουργία στην Ιταλία, τάσσεται κατά των αμβλώσεων. Η Ιερά Σύνοδος της Ελλάδας ανέγνωσε πρόσφατα στις εκκλησίες εγκύκλιο κατά των αμβλώσεων. Ποια είναι η θέση σας;
Η θέση μου είναι ξεκάθαρη και την επανέλαβα σε μία ομιλία μου νωρίτερα φέτος. Και η θέση μου δεν μπορεί παρά να είναι η θέση της Εκκλησίας μας, η οποία τονίζει την ιερότητα της ανθρώπινης ζωής, γεννημένης και αγέννητης. Η άμβλωση είναι γνωστή τεχνική εδώ και χιλιάδες χρόνια, αλλά η Εκκλησία ουδέποτε την υποστήριξε, ούτε την ευλόγησε. Ταυτόχρονα, όμως, πιστεύουμε βαθύτατα και στις θεμελιώδεις ελευθερίες του ανθρώπου. Οι γυναίκες φέρουν κατά κανόνα όλο το βάρος μιας γέννησης και ανατροφής των παιδιών, ενώ οι άνδρες, αν και είναι άμεσα εμπλεκόμενοι σε μία εγκυμοσύνη, δε σηκώνουν το ίδιο βάρος. Κατά συνέπεια, θα πρέπει να υποστηρίξουμε το δικαίωμα των γυναικών να αποφασίζουν με τη θέλησή τους αν θέλουν να γίνουν μητέρες και παράλληλα να αναπτύξουμε ως εκκλησία και ως κοινωνία κάθε δράση και πρόνοια που θα καθιστά περιττή την άμβλωση και θα στηρίζει τη γυναίκα που θα επιλέξει να γεννήσει το παιδί της.
Υποστηρίζουμε τον ασφαλή και αποτελεσματικό έλεγχο των γεννήσεων, ο οποίος επίσης εφαρμόζεται από αμνημονεύτων ετών με διάφορους τρόπους. Θα πρέπει να αποφύγουμε να αντιμετωπίζουμε τις γυναίκες απλώς και μόνο ως γεννήτορες, σαν να είναι αυτός ο μοναδικός σκοπός της ζωής τους. Ας θυμηθούμε την περίπτωση της Παναγίας, η οποία αποτελεί το κατεξοχήν παράδειγμα του τί σημαίνει να είσαι «Θεο-τόκος». Είναι η γυναίκα εκείνη, η οποία, όπως δηλώνει και το προσωνύμιό της, συναίνεσε πρόθυμα και ελεύθερα να λάβει μέσα στην αγία μήτρα της τον Θεό «εν σαρκί». Συγκατένευσε ασκώντας την ελευθερία της στον Αρχάγγελο Γαβριήλ, λέγοντας: «ιδού η δούλη Κυρίου, γενηθήτω μοι κατά το θέλημά σου». Έκανε δηλαδή το αντίθετο από που έκανε η Εύα, η οποία επίσης ασκώντας την ελευθερία της αρνήθηκε να υπακούσει στο θείο θέλημα και παραβίασε την εντολή. Γι᾽ αυτό και η Παναγία μας ονομάζεται και «δεύτερη Εύα» από τους πατέρες της Εκκλησίας.
Στην Αμερική το θέμα των αμβλώσεων πολιτικοποιήθηκε πλήρως. Έφθασε στο σημείο να θεωρείται ως αποκλειστικό κριτήριο της εκλογής ενός πολιτικού το εάν είναι υπέρ των αμβλώσεων ή όχι. Ιδιαίτερα για τους πιστούς, διαδίδεται από πολιτικά κέντρα το επιχείρημα ότι είναι αδιανόητο ένας σωστός χριστιανός να ψηφίσει κάποιον πολιτικό, εάν αυτός υποστηρίζει το δικαίωμα της γυναίκας να κάνει νόμιμη άμβλωση με τρόπο που να διασφαλίζεται η υγεία της και η ζωή της. Λες το μόνο κριτήριο που σε κάνει καλό χριστιανό ή καλό πολιτικό είναι η στάση σου στο θέμα των αμβλώσεων. Όλες οι υπόλοιπες αρχές και τα δόγματα του χριστιανισμού δεν έχουν σημασία. Μπορείς να είσαι απατεώνας, ψεύτης, εκμεταλλευτής, φιλοπόλεμος, βίαιος, μισογύνης, αλλά αν είσαι κατά των αμβλώσεων, τότε είσαι κατάλληλος πολιτικός για να τον ψηφίζουν οι «ευσεβείς».
Η πολιτικοποίηση των αρχών του χριστιανισμού με ενοχλεί, διότι δεν πρέπει να επιτρέψουμε την εργαλειοποίηση της διδασκαλίας του Ευαγγελίου για σκοπούς κοσμικούς και πολιτικούς.
6. Ήσασταν εξαρχής ξεκάθαρος στο θέμα του εμβολιασμού για την Covid-19: ΝΑΙ στον εμβολιασμό, ΟΧΙ σε εξαιρέσεις για θρησκευτικούς λόγους. Πιστεύετε λοιπόν ότι δεν υπάρχει αντίφαση ανάμεσα στην επιστήμη και τη θρησκεία και ότι μπορούν να πορευτούν μαζί;
Όχι απλώς δεν υπάρχει αντίφαση μεταξύ πίστης και επιστήμης, αλλά υπάρχει απόλυτη εναρμόνιση. Η επιστήμη είναι δώρο του Θεού προς τον άνθρωπο. Είναι το δώρο της γνώσης, μέσα από την οποία ανακαλύπτει ο καθένας μας το θαύμα, τον πλούτο και την ποικιλία της δημιουργίας. Και μέσα από αυτά, ανακαλύπτουμε τον ίδιο το Δημιουργό, το Θεό.
Υπάρχει μία υπέροχη φράση στην ιστορία της Εκκλησίας, σύμφωνα με την οποία «η πίστη προϋποθέτει την κατανόηση». Αυτή η αντίληψη είναι το άκρως αντίθετο της λαϊκής αντίληψης «πίστευε και μη ερεύνα». Δεν μπορούμε να ισχυριστούμε ότι η πίστη μας ή η γνώση μας είναι τέλειες. Όπως υπογραμμίζει ο Απόστολος Παύλος «βλέπομεν ἄρτι δι ̓ ἐσόπτρου ἐν αἰνίγματι» (Α’ Κορ. 13:12). Κατά συνέπεια, βαδίζουμε στη ζωή μας με τη λογική (σε ό,τι αφορά την επιστήμη) και με την πίστη (σε ό,τι αφορά την εκκλησιαστική μας ζωή). Αν το κίνητρό μας είναι η δύναμη της αγάπης και όχι η αγάπη της δύναμης, τότε θα μπορέσουμε να βρούμε τις απαιτούμενες ισορροπίες. Γιατί ούτε η επιστήμη μπορεί να αντικαταστήσει τη θρησκεία, αλλά ούτε και η θρησκεία είναι σε θέση να αντικαταστήσει την επιστήμη. Μια τέτοια θέση θα την καταδίκαζαν οι Πατέρες της Εκκλησίας ως αλαζονική.
Στο κάτω κάτω, η επιστήμη και η εκκλησία δεν αναζητούν διαφορετικές αλήθειες. Μπορεί να υπάρχει διάκριση, αλλά δεν πρέπει να υπάρχει διχοτόμηση μεταξύ του υπερβατικού και του εγκόσμιου, μεταξύ ουρανού και γης.
7. Η Εκκλησία έχει διχαστεί στο ζήτημα του πολέμου στην Ουκρανία, με τον Πατριάρχη Κύριλλο να συντάσσεται πλήρως με το επιτιθέμενο μέρος. Πώς το εξηγείτε;
Η Εκκλησία δεν έχει διχαστεί. Αντιθέτως, ο Πατριάρχης Μόσχας είναι αυτός που έχει διαχωρίσει τη θέση του από τη διδασκαλία του Χριστού και την παράδοση της Ορθοδοξίας, ενώ έχει συνταχθεί με έναν αποκρουστικό πόλεμο, που έχει ήδη στοιχίσει τις ζωές δεκάδων χιλιάδων Ουκρανών αλλά και Ρώσσων, δηλαδή αδελφών Ορθοδόξων χριστιανών. Με μια παράνομη εισβολή που έχει οδηγήσει στην ισοπέδωση αμέτρητων πόλεων και χωριών της Ουκρανίας και έχει καταστήσει πρόσφυγες εκατομμύρια κατοίκους της. Ταυτόχρονα έχει οδηγήσει σε παγκόσμια επισιτιστική κρίση με τεράστιες συνέπειες, ειδικά για φτωχότερες χώρες, και σε ενεργειακή κρίση που πλήττει όλο τον κόσμο και ιδιαίτερα τους πιο αδύναμους.
Είναι αδιανόητη η στάση του Πατριάρχη Μόσχας, να ευλογεί έναν κατ᾽ εξοχήν «ιμπεριαλιστικό» πόλεμο στο όνομα του Χριστιανισμού ή του Πανσλαβισμού. Λυπάμαι που το λέω, αλλά ο Πατριάρχης Μόσχας δεν υπηρετεί ούτε το Θεό, ούτε το ποίμνιό του, που και αυτό δοκιμάζεται από τον πόλεμο. Αντιθέτως, εξυπηρετεί την αποκρουστική ατζέντα μιας ομάδας στο Κρεμλίνο με την οποία έχει απόλυτα, άκριτα και αδιάκριτα ταυτιστεί.
Όλοι είμαστε μάρτυρες των συνεπειών των τελευταίων εξελίξεων στη Ρωσσία, με την αναγκαστική επιστράτευση στην οποία αντιδρά πλέον ο λαός της που δε θέλει να στείλει τα παιδιά του να πεθάνουν στις πεδιάδες της Ουκρανίας. Ο Πατριάρχης Κύριλλος θα έπρεπε να προσπαθεί με όλες του τις δυνάμεις να σταματήσει ο αδελφοκτόνος αυτός πόλεμος, να διαχωρίσει τη θέση του από την εγκληματική πολιτική του Πούτιν, και να ταυτιστεί με τους αδελφούς του Ορθοδόξους, μεταξύ των οποίων ανήκουν και οι φίλοι μας Ουκρανοί Ορθόδοξοι. Και όπως είπε και ο Πατριάρχης μας, ο Πατριάρχης Μόσχας θα έπρεπε να επιλέξει ακόμα και την παραίτηση από το θρόνο του, παρά να ευλογήσει τα όπλα παίρνοντας το κρίμα τόσων αδικοχαμένων ανθρώπων.
8. Επισκεφθήκατε πρόσφατα το χωριό παιδικής προστασίας της «Κιβωτού του Κόσμου» στη Χίο και είπατε σε πρόσφυγες από την Ουκρανία ότι έχουν «την υποστήριξη όλου του ελεύθερου και δημοκρατικού κόσμου που μοιράζεται τις ίδιες αξίες». Τι έχετε να πείτε σε αυτούς που βρίσκουν ελαφρυντικά στον πρόεδρο Πούτιν για την εισβολή;
Κάθε επίσκεψη στην Κιβωτό του Κόσμου με συγκινεί βαθύτατα και με γειώνει στην τραγική πραγματικότητα που υπάρχει γύρω μας, τόσο κοντά μας, και μου υπενθυμίζει την ευθύνη όλων μας να εργαζόμαστε για την εξάλειψή της, στηρίζοντας με όλες μας τις δυνάμεις θαυμάσιες πρωτοβουλίες όπως η συγκεκριμένη, η οποία αποτελεί άλλη μία απόδειξη για το τί μπορούμε να πετύχουμε όταν εμπνεόμαστε από τα παραδείγματα ανθρώπων της θυσίας, όπως είναι ο πατήρ Αντώνιος.
Μια που μιλάω σε Ελληνικό αναγνωστικό κοινό, θεωρώ πως δε χρειάζεται να υπενθυμίσω σε εμάς τους Έλληνες τί σημαίνει πολεμική εισβολή ή προσφυγιά. Δυστυχώς μέχρι και η πρόσφατη ιστορία μας έχει σημαδευτεί ανεξίτηλα από τέτοια τραγικά γεγονότα. Για αυτό και όλοι οι λαοί το κόσμου συμφωνήσαμε πως δεν θα λύνουμε στο εξής τις διαφορές μας με θανατηφόρους πολέμους. Την τρίτη δεκαετία του εικοστού πρώτου αιώνα μου είναι αδιανόητο ότι ακόμα αναγκαίο να εξηγήσουμε γιατί η εισβολή στην Ουκρανία, και μαζί και τα φρικτά εγκλήματα που τη συνοδεύουν, είναι αποτρόπαιη. Στην Ελλάδα όπου έχουμε ένα εξαιρετικό παγκόσμιο παράδειγμα διασταύρωσης των ιδεωδών της Δημοκρατίας και του Χριστιανισμού, δεν μπορεί παρά είναι κανείς ξεκάθαρα και απερίφραστα αντίθετος στην πολεμική εισβολή στην Ουκρανία.
9. Ήσασταν μεταξύ των 227 καθηγητών και διανοουμένων που ζήτησαν να αφαιρεθεί από τον ρώσο πρόεδρο ο τίτλος του επίτιμου διδάκτορα του ΕΚΠΑ. Πιστεύετε ότι έχει θέση ο ακτιβισμός στη θρησκεία;
Κατ᾽ αρχάς να μου επιτρέψετε να σας πω ότι πριν εκλεγώ Αρχιεπίσκοπος Αμερικής, ήμουν ενεργός πανεπιστημιακός, έχοντας την τιμή να διδάσκω στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, μια ιδιότητα που δεν απεμπόλησα ποτέ. Και εγώ, όπως και πλήθος ακαδημαϊκών δασκάλων στην Ελλάδα, αισθάνομαι βαθύτατα προσβεβλημένος όταν ένα Ελληνικό πανεπιστημιακό ίδρυμα συνεχίζει να τιμά τον εμπνευστή και υπεύθυνο της αιματηρής εισβολής στην Ουκρανία με τον τίτλο του επίτιμου διδάκτορα.
Η θρησκεία από τη φύση της είναι «ακτιβιστική». Εννοώ, δηλαδή, ότι δεν είναι μια θεωρητική άσκηση, αλλά μία πράξη, ένας τρόπος ζωής.
Η αλήθεια και η ειλικρίνεια οφείλουν να χαρακτηρίζουν όλους τους ηγέτες, πνευματικούς και πολιτικούς. Ο ηγέτης, επίσης, θα πρέπει να λειτουργεί ως παράδειγμα. Ακριβώς όπως κανένας πολιτικός δεν είναι υπεράνω του κρατικού νόμου, έτσι και κανένας άνθρωπος δεν είναι υπεράνω του νόμου του Θεού. Και ποιός είναι ο νόμος του Θεού; Να αγαπάμε το Θεό και τον πλησίον μας, όπως αγαπάμε τον εαυτό μας. Πώς θα μπορούσε, λοιπόν, ένας τέτοιος πόλεμος να θεωρηθεί ως πράξη αγάπης;
10. Το μεταναστευτικό είναι μια μόνιμη μαχαιριά στον ανθρωπισμό μας. Πέρα από την εργαλειοποίησή του, πώς βλέπετε εσείς την προσπάθεια των προσφύγων από τη Συρία, το Αφγανιστάν ή την Ουκρανία να αναζητήσουν ένα καλύτερο μέλλον και τι θεωρείτε ότι πρέπει να κάνει ο πολιτισμένος κόσμος γι’ αυτούς;
Ξέρετε κ. Μητσέ, γνωρίζω καλά τί σημαίνει προσφυγιά γιατί το έχω ζήσει ως μικρό παιδί, όταν με την οικογένειά μου αναγκαστήκαμε να φύγουμε από την Κωνσταντινούπολη και να έρθουμε στη Θεσσαλονίκη μόνο με τα ρούχα μας. Το πρώτο βράδυ που φθάσαμε στην Ελλάδα, κοιμηθήκαμε πάνω στις βαλίτσες μας. Είναι σκληρή η προσφυγιά, και η απόφαση να εγκαταλείψεις τον τόπο των προγόνων σου είναι μια επιλογή που δεν την παίρνεις «ελαφρά τη καρδία».
Οι πρόσφυγες από τη Συρία, την Ουκρανία, ή το Αφγανιστάν επιλέγουν, νομίζω, όπως θα επιλέγατε και εσείς και εγώ στη θέση τους, αν σήμερα αντιμετωπίζαμε πόλεμο, διώξεις, φυλακίσεις, και αβάστακτη φτώχια. Και σε όλα αυτά τα δεινά, προσθέστε και την κλιματική αλλαγή που επιταχύνεται, και που θα εξωθήσει ακόμα περισσότερους ανθρώπους από την ύπαιθρο στα αστικά κέντρα, που δε θα μπορέσουν να τους δώσουν δουλειά, και τότε η πορεία για τη μετανάστευση θα είναι μονόδρομος.
Ο κόσμος, για να δικαιούται να αυτοαποκαλείται «πολιτισμένος», δεν μπορεί να αποστρέφει το πρόσωπό του από αυτό το πρόβλημα. Θα δούμε και θα δείξουμε πόσο τελικά φιλάνθρωποι είμαστε σαν γένος, πόσο τελικά φιλόξενοι είμαστε σαν κόσμος, και πόσο τελικά φιλόχριστοι είμαστε σαν χριστιανοί. Άλλωστε, ο ίδιος ο Κύριός μας είπε ότι θα κριθούμε για το άν προσφέραμε τροφή και φιλοξενία και συμπόνοια στον συνάνθρωπό μας γιατί στο πρόσωπο του αδελφού και της αδελφής μας αποκαλύπτεται ο ίδιος ο Θεός!
Ο Αρχιεπίσκοπος Αμερικής Ελπιδοφόρος μιλά στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ (3.10.2022), σε αυτό το 2ο μέρος, για τις σχέσεις του με τον Έλληνα Πρωθυπουργό, για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, για την αναταραχή στο Ιράν και για τη διαδοχή του Οικουμενικού Πατριάρχη.
1. Προκαλέσατε ενόχληση στη Λευκωσία και την Αθήνα με την παρουσία σας πριν από ένα χρόνο στα εγκαίνια του «Τουρκικού Κέντρου» στη Νέα Υόρκη. Πρόσφατα όμως υποδεχθήκατε τον έλληνα Πρωθυπουργό στον ανακαινισμένο ναό του Αγίου Νικολάου, εκεί που υψώνονταν οι Δίδυμοι Πύργοι. Έλιωσαν λοιπόν οι πάγοι;
Ποτέ δεν υπήρξαν πάγοι με τον Έλληνα πρωθυπουργό. Πώς θα ήταν δυνατόν άλλωστε; Με το ξεκίνημα της διακονίας μου ως Αρχιεπίσκοπος Αμερικής, ο Πρωθυπουργός έδειξε έμπρακτα την υποστήριξή του προς την Αρχιεπισκοπή Αμερικής και το έργο της, ενισχύοντας οικονομικά τη Σχολή του Τιμίου Σταυρού στην Βοστώνη. Και είμαστε ευγνώμονες στον ίδιο και θα θυμόμαστε τη συμπαράσταση αυτή του Πρωθυπουργού και του ελληνικού λαού σε μία εποχή που την χρειαζόμασταν τόσο πολύ. Είμασταν σε επικοινωνία με τον Πρωθυπουργό και την περίοδο της πανδημίας. Πέρυσι κατά τους εορτασμούς των διακοσίων χρόνων από την Ελληνική επανάσταση μας τίμησε με ειδικό τηλεοπτικό μήνυμά του. Δεν πρόκειται απλώς για προσωρινή σχέση ή προσωπική γνωριμία, αλλά ο Πρωθυπουργός στο πρόσωπό μου αναγνωρίζει και τιμά το θεσμό του Αρχιεπισκόπου Αμερικής και ό,τι αυτός αντιπροσωπεύει διαχρονικά και σήμερα για την ομογένεια και το Οικουμενικό μας Πατριαρχείο. Με μεγάλη χαρά λοιπόν υποδέχθηκα προ ολίγων ημερών για τρίτη χρονιά στη σειρά μετά την ενθρόνισή μου τον έλληνα Πρωθυπουργό στη Νέα Υόρκη.
Αυτή τη φορά τον υποδεχθήκαμε και τον ξεναγήσαμε στον νεόδμητο ναό μας, αυτόν του Αγίου Νικολάου στο Σημείο Μηδέν, στο Ground Zero, και του εξέφρασα την ευχή πως την επόμενη φορά που θα επιστρέψει στην Νέα Υόρκη θα διαβεί τις θύρες του ναού για μία ιερή ακολουθία. Σε μία από τις πιο επισκέψιμες Ελληνορθόδοξες εκκλησίες στον κόσμο, που ορθώνει το ανάστημά της χάρη στις θυσίες και την επιμονή της Ομογένειάς μας, για να αποτελεί μια σημαντική μαρτυρία της Ορθοδοξίας και του Ελληνισμού, σε ένα σημείο του Μανχάτταν με τεράστια συμβολική σημασία για τις Ηνωμένες Πολιτείες και για όλο τον κόσμο.
2. Οι ελληνοτουρκικές σχέσεις διέρχονται κακή φάση. Θεωρείτε ότι η Εκκλησία θα μπορούσε να ρίξει γέφυρες και να δείξει το δρόμο στους πολιτικούς;
Η Εκκλησία πάντα μιλάει τη γλώσσα της αλήθειας. Και αυτή τη γλώσσα χρησιμοποίησα όταν μίλησα για την παράνομη κατοχή της Κύπρου από τα Τουρκικά στρατεύματα, όταν προσκλήθηκα στην πρόσφατη εκδήλωση της Ομοσπονδίας Κυπριακών σωματείων Αμερικής, παρουσία του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας. Καταλαβαίνετε ότι αυτό δεν είναι άνευ κόστους, καθώς κάθε τέτοια τοποθέτησή μου τα τελευταία τρία χρόνια προκαλεί και βίαιες αντιδράσεις εναντίον μου προσωπικά, οι οποίες καταγράφονται και στον Τουρκικό τύπο και στα social media.
Ταυτόχρονα όμως, η Εκκλησία μιλάει και με τη γλώσσα της συνεννόησης. Η Εκκλησία προσεύχεται για την ειρηνική συνύπαρξη και ελπίζει να εισακουστούν οι προσευχές της «υπέρ της ειρήνης του σύμπαντος κόσμου», τις οποίες εκφωνεί ο ιερέας κάθε Κυριακή στη θεία λειτουργία.
Δεν είναι μια εύκολη στάση και βάλλεται μερικές φορές από συμπατριώτες μας κάποτε από άγνοια και κάποιες φορές από ιδιοτελή συμφέροντα. Ευτυχώς είχα τη μεγάλη ευλογία στη ζωή μου ως κληρικός να έχω δάσκαλο και οδηγό μου τον Οικουμενικό μας Πατριάρχη, ο οποίος παρά τις δυσκολίες κατορθώνει να υπηρετεί το θεσμό της Μητέρας Εκκλησίας στην Κωσταντινούπολη και να διατηρεί άσβεστο το φως της και σε «δύσκολες φάσεις», όπως τις ονομάσατε, και σε ευκολότερες.
Τρία χρόνια στις Ηνωμένες Πολιτείες, η Ομογένεια, η οποία έχει υπηρετήσει με αυταπάρνηση και ευθύνη τα εθνικά θέματα, εκτιμά, αγκαλιάζει και υποστηρίζει τη γλώσσα της αλήθειας και της συνεννόησης.
3. Στο Ιράν, οι γυναίκες έχουν ξεσηκωθεί κατά του θεοκρατικού καθεστώτος με αφορμή τον θάνατο μιας γυναίκας στα χέρια της «αστυνομίας του χιτζάμπ». Τι νιώθετε όταν τις βλέπετε;
Νοιώθω ότι δεν είναι η μόνη ούτε η πρώτη φορά στην ανθρώπινη ιστορία που μια εξουσία χρησιμοποιεί τη θρησκεία ως δικαιολογία για να επιβάλει μια τυραννική συμπεριφορά. Μια που βρίσκομαι στις Ηνωμένες Πολιτείες θα επαναλάβω την αγαπημένη μου φράση του πάστορα Δρα. Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, που μιλώντας για την καταπίεση των μαύρων Αμερικανών είπε, «the arc of the moral universe is long, but it bends toward justice.» Μπορεί να μοιάζει πως η Δικαιοσύνη αργεί, αλλά πιστεύουμε πως θα επικρατήσει.
Αλλά ίσως είναι επίσης σωστό να προβάλλουμε τη δυναμική, γενναία και θυσιαστική στάση των γυναικών στο Ιράν. Τα στιγμιότυπα που παρακολουθούμε από την τηλεόραση και το Διαδίκτυο μαρτυρούν το ανεπανάληπτο θάρρος τους. Είναι πολύ συγκινητικό ότι την ίδια στιγμή που βλέπουμε την καταστρεπτική επιρροή διαφόρων αυταρχικών ηγετών, παρατηρούμε ταυτοχρόνως την τολμηρή διαμαρτυρία των γυναικών αυτών, που μόνες τους μπορούν να καταρρίψουν ένα μεροληπτικό και θεοκρατικό καθεστώς.
4. Πολλοί σάς θεωρούν τον πιθανότερο διάδοχο του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου. Και επειδή για τη διαδοχή θα αποφασίσουν άνθρωποι και όχι ο Θεός, συνδέετε το ενδεχόμενο αυτό με τις επιθέσεις που δέχεστε κατά καιρούς;
Προσευχόμαστε και πιστεύουμε ότι ο Οικουμενικός μας Πατριάρχης θα είναι ακόμα για πολλά πολλά χρόνια μαζί μας. Στις τελευταίες δεκαετίες που έχουμε τη σπουδαία ευλογία να υπηρετεί τη Μητέρα Εκκλησία, ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος οδηγεί στιβαρά το Οικουμενικό Πατριαρχείο μέσα από τεράστιες δυσκολίες και το έργο του απέχει πολύ από το να έχει ολοκληρωθεί. Επιτρέψτε μου δε, να διαφωνήσω μαζί σας: για τη διαδοχή θα αποφασίσει ο Θεός. Έτσι συμβαίνει πάντα στην ιστορία της Εκκλησίας, η οποία είναι γεμάτη εκπλήξεις.
5. Πόλεμοι, πυρηνικές απειλές, κλιματική αλλαγή: «οι κατακλυσμοί στη Γη μας δεν σταματούν ποτέ», έχετε πει. Φοβάστε για το μέλλον της ανθρωπότητας; Η είστε αθεράπευτα αισιόδοξος;
Πάνω απ᾽ όλα, προσπαθώ να είμαι πιστός και μάλιστα όπως τονίζει το βιβλίο της Αποκάλυψης «πιστός ἄχρι θανάτου». Στο διάβα της ιστορίας υπήρξαν κατακλυσμοί και κάθε είδους «πόλεμοι και φήμες πολέμων», κατά τα λόγια του Χριστού. Κάθε γενιά έχει τις ανησυχίες της και φοβάται προ του ενδεχομένου να είναι αυτή που θα βιώσει κάποιου είδους καταστροφή του κόσμου και της ζωής, όπως την ξέρουμε.
Είμαι από εκείνους που πιστεύουν ότι η απιστία είναι εκείνη που οδηγεί τους ανθρώπους σε παρόμοιες σκέψεις. Οι χριστιανοί είναι άνθρωποι της ευθύνης, της ευθύνης για τους συνανθρώπους τους, αλλά και για την κτίση που μας έχει εμπιστευτεί ο Θεός. Ως εκ τούτου, θα ήθελα να διατηρώ την ελπίδα μου – πείτε το, αν θέλετε, αισιοδοξία, αλλά όχι με μία έννοια αθεμελίωτη ή ανώριμη. Αποτελεί μία δικαιολογημένη και πιστή απάντηση στο κάλεσμα του Θεού να δράσουμε και να είμαστε υπεύθυνοι μέσα στον κόσμο, στηριζόμενοι στην άνευ όρων αγάπη και στην υποδειγματική συμπόνια του για κάθε πλάσμα.
