Απόψε, Σάββατο 13 Αυγούστου, το απόγευμα, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων “ΘΕΟΤΟΚΕΙΑ 2022”, που διοργανώνει η Κοινότητα Νεοχωρίου στον Βόσπορο, στον αυλόγυρο του Ι. Ναού της Παναγίας Κουμαριώτισσας πραγματοποιήθηκε εκδήλωση, με θέμα: “Καραμανλήδες και Βαλαάδες. Ιστορίες Ανταλλαγής”.
Βίοι παράλληλοι δύο πληθυσμιακών ομάδων που ανταλλάχθηκαν. Οι Καραμανλήδες, τουρκόφωνοι χριστιανοί της Καραμανίας, και οι άγνωστοι εν πολλοίς Βαλαάδες, ελληνόφωνοι μουσουλμάνοι των Γρεβενών και της Νεάπολης Κοζάνης.
Ομιλητές: Δρ. Σεχνάζ Σισμάνογλου-Σιμσέκ, επικ. καθηγήτρια Πανεπιστημίου Kadir Has· Αϋτζάν Γιλμάζ, συγγραφέας
Συντονιστής: Σερντάρ Κορουτζού, δημοσιογράφος.
Την εκδήλωση προλόγισε ο Νίκος Παπαϊωάννου εκ μέρους της Επιτροπής του Φεστιβάλ “Θεοτόκεια”, λέγοντας τα εξής.
“Αιδεσιμολογιώτατε Πρωτοπρεβ. π. Κωνσταντίνε Βαρθολομαίε,
Κυρίες και Κύριοι,
Φίλες και Φίλοι,
Προτού σας συστήσω τους αποψινούς ομιλητές μας, θα ήθελα να ευχαριστήσω όλες κι όλους εσάς, που μας τιμάτε με την παρουσία σας στη δεύτερη εκδήλωση των Θεοτοκείων 2022 με θέμα Καραμανλήδες και Βαλαάδες.
Λίγο πολύ είναι γνωστό σε όλο το κοινό το ποιοι ήταν οι Καραμανλήδες. Τουρκόφωνοι χριστιανοί ορθόδοξοι, Ρωμιοί, που κατοικούσαν κυρίως στην Καππαδοκία, αλλά και σε άλλες όμορες περιοχές. Μιλούσαν την τουρκική γλώσσα αλλά χρησιμοποιούσαν το ελληνικό αλφάβητο.
Για την τουρκοφωνία τους υπάρχουν δύο εκδοχές. Η μία ότι ήταν Τούρκοι, που εκχριστιανίστηκαν επί Βυζαντίου. Η άλλη θεωρία, και πιο πιθανή, είναι ότι τους επιβλήθηκε η τουρκική γλώσσα μετά το 1277, όταν ο εμίρης της Καραμανίας Μεχμέτ Α’ Μπέης απαγόρευσε τη χρήση άλλης γλώσσας εκτός της τουρκικής σε δημόσιους χώρους. “Από αυτή τη μέρα και στο εξής, στο Ντιβάνι (κυβερνητικό συμβούλιο), στον Τεκκέ, στο Συμβούλιο, στη Συνέλευση και στην Αγορά απαγορεύεται πάση άλλη γλώσσα πλην της Τουρκικής“. Για αυτόν ακριβώς τον λόγο στις ίδιες περιοχές εντοπίζουμε τουρκόφωνους Αρμενίους, που γράφουν την τουρκική με αρμενικό αλφάβητο, και τουρκόφωνους Εβραίους, που χρησιμοποιούν το λατινικό αλφάβητο για να γράψουν στα τουρκικά.
Η χρήση των καραμανλίδικων προωθήθηκε κι από το Οικουμενικό Πατριαρχείο με την έκδοση λειτουργικών και εκκλησιαστικών βιβλίων. Αυτό αποσκοπούσε από τη μία πλευρά στην προστασία των χριστιανών από εξισλαμισμούς κι από την άλλη στην αποφυγή προσηλυτισμού από άλλα χριστιανικά δόγματα.
Οι Βαλαάδες από την άλλη είναι σχεδόν παντελώς άγνωστοι. Ελάχιστες ακαδημαϊκές εργασίες υπάρχουν για αυτούς. Ποιοι ήταν όμως; Όταν λέμε Βαλαάδες, αναφερόμαστε στους ελληνόφωνους μουσουλμανικούς πληθυσμούς της Δυτικής Μακεδονίας και κυρίως των Γρεβενών και της Νεάπολης του Βοΐου Κοζάνης. Σε αντίθεση με τους Καραμανλήδες, που άφησαν πίσω τους μία πλούσια εκδοτική παραγωγή και μία φημισμένη εμπορική δραστηριότητα, οι Βαλαάδες ήταν ως επί το πλείστον αγροτοκτηνοτροφικοί πληθυσμοί.
Οι δύο ομάδες, πέρα από τις όποιες ομοιότητες, δεν έχουν κοινή ιστορική πορεία. Έχουν, όμως, κοινή μοίρα, που επισφραγίστηκε με την Ανταλλαγή των πληθυσμών το 1923. Αμφότερες αποτελούσαν υποομάδες μέσα στο κυρίαρχο μιλλέτι τους. Αμφότερες έρχονται να αμφισβητήσουν τον ρόλο της γλώσσας στη διαμόρφωση εθνικών ταυτοτήτων και να υπογραμμίσουν τη σημασία του θρησκεύματος.
Εμείς, σήμερα, δεν είμαστε εδώ για να ορίσουμε εθνικές ταυτότητες. Αυτά έχουν λυθεί εδώ και πολλά χρόνια.
Για αυτόν ακριβώς τον λόγο οι ομιλητές θα αναφερθούν σε ζητήματα πολιτισμού, λογοτεχνίας, εκπαίδευσης, λαογραφίας.
Κλείνοντας, θα ήθελα να μοιραστώ μαζί σας τη διήγηση της γιαγιάς μου από τον Άγιο Γεώργιο Γρεβενών, που επί οθωμανοκρατίας λεγόταν Τσούρχλι. Όταν ήρθε η εντολή οι μουσουλμάνοι του χωριού, οι οποίοι όλοι μιλούσαν ελληνικά, να αναχωρήσουν για την Τουρκία, η προγιαγιά μου έχανε ξαφνικά την καλυτερή της φίλη. Προφανώς δεν μπορούσε να αλλάξει την απόφαση. Το μόνο που έκανε ήταν να φτιάξει μία πίτα κι έναν μπακλαβά και να τα δώσει με δάκρυα στα μάτια στην Τουρκάλα φίλη της, για να έχουν κάτι στο δρόμο να τρώνε.
Στις ιστορίες αυτών των ανθρώπων αφιερώνεται η αποψινή εκδήλωση”.
Στη συνέχεια, ο Νίκος Παπαϊωάννου παρουσίασε τους ομιλητές μας και τον συντονιστή της συζήτησης.
Παραθέτουμε το σχετικό βίντεο.
Έλαβε χώρα και παράλληλη εκδήλωση: η Έκθεση φωτογραφιών διαγωνισμού “Νικόλαος Μαγγίνας”.
